Spanning, april 2008 :: Onderzoek naar de onderwijsvernieuwingen

De commissie Dijsselbloem:

Onderzoek naar de onderwijsvernieuwingen

Tekst: Nathalie de Rooij

Begin 2007 ontstond het plan voor een parlementair onderzoek naar de onderwijsvernieuwingen. Eerst ging het om de basisvorming, de Tweede Fase en Het Nieuwe Leren. Later is daar het vmbo aan toegevoegd. De commissie bestond uit leden van acht verschillende fracties en heeft ruim negen maanden gewerkt aan het onderzoek. Namens de SP-fractie nam ik deel aan de commissie.

De commissie voerde eerst gesprekken met deskundigen en opiniemakers. Tijdens werkbezoeken aan diverse scholen legden we ons oor te luisteren bij directies, docenten, ouders én leerlingen. Tijdens de hoorzittingen werden meer dan honderd mensen gehoord: ouders, leerlingen, politici, leraren, vakbondslieden enzovoort. Om tegemoet te komen aan de overweldigende belangstelling van mensen die hun verhaal met ons wilden delen, hebben we ook openbare avonden georganiseerd in Meppel, Utrecht en Eindhoven.

We kozen bewust voor deze aanpak. Een grote maatschappelijke discussie over de kwaliteit van ons onderwijs was de aanleiding voor ons onderzoek. Door met zoveel mogelijk betrokkenen te praten, hoorden we hoe zij al die onderwijsvernieuwingen hebben ervaren.

Werkbezoeken

Als de politici en ambtenaren destijds zelf naar de scholen waren gegaan om met de leraren en leerlingen te praten, hadden ze gehoord dat het programma te overladen was. Maar daar leken ze doof voor. Ze hadden dan gehoord dat het studiehuis met zachte drang was opgelegd door de onderwijsinspectie en door adviseurs in dienst van het ministerie. Gelukkig staan werkbezoeken hoog in het vaandel bij de SP – en dan niet het type werkbezoek waar je alleen de bobo’s spreekt. Wij wisten al wat er leefde, en dus waren we kritisch op de vernieuwingen.

Pijnlijk zichtbaar werd ook dat de verkeerde belangen vooropstonden. Politiek draagvlak was belangrijker dan draagvlak in het onderwijs. Bewindslieden willen geschiedenis schrijven, daadkrachtig uit de hoek komen en tijdens hun regeerperiode een standbeeld neerzetten. Een standbeeld voor zichzelf wel te verstaan. We hoorden zelfs dat voormalig bewindslieden chantage niet schuwden om hun zin door te drijven.

Chantage

De meest kwetsbare leerlingen bijvoorbeeld – de leerlingen uit het speciaal onderwijs – zijn ondoordacht in het reguliere onderwijs geplaatst. Het enige doordachte was dat ze op de kleine, gespecialiseerde schooltjes te duur werden gevonden. Dat moest dus anders. Om dat idee te ondersteunen verscheen destijds een rapport waarin stond dat het aantal zorgleerlingen de komende jaren stabiel zou blijven. Dat kwam goed uit als je op zoek bent naar draagvlak. Een ander rapport dat tegelijkertijd verscheen, werd door de vernieuwers diep weggestopt in een la. Daarin werd juist gewaarschuwd voor een forse toename.

Maar hebben de mensen in die kleine scholen voor speciaal onderwijs daar dan niets van gezegd? Nee, want die zijn de mond gesnoerd met ordinaire chantage: als u niet instemt, dan raakt u uw baan kwijt. Dus ja, wat doe je dan als schoolleider? En zo leek het net alsof er veel draagvlak was voor een vernieuwing die buitengewoon schadelijk zou uitpakken.

Conclusie

Na maanden van luisteren brak een periode aan van schrijven. Het was een intensieve periode; leden van acht fracties moesten samen één eindrapport schrijven. De conclusies waren in een mum van tijd geschreven; daarover was iedereen het eens. Het formuleren van de aanbevelingen kostte aardig wat discussie. Dat is ook logisch. Je hoort immers dezelfde verhalen, maar wat je daarmee doet is voor elke partij anders.

Zelfs tijdens het schrijven van het rapport stonden we volop in de belangstelling. De verwachtingen waren hooggespannen. In februari kwam het rapport naar buiten en ik ben er zowel als commissielid als SP’er zeer tevreden mee. “De overheid heeft haar taak, het zorgen voor goed onderwijs, ernstig verwaarloosd” is het strenge oordeel van de commissie. En dat is juist.

Het was een bijzondere ervaring om alle feiten op een rij te zetten. Sommige uitkomsten waren voor mij als voormalig vmbo-lerares niet nieuw. Andere feiten waren wel degelijk onthullend. Bewindslieden waren vaak meer bezig met scoren dan met onderwijs. Verschrikkelijk! En dat over de ruggen van leraren en leerlingen.

Wat nu?

Al jaren pleit de SP voor meer aandacht voor de leerling, kleinere klassen en goed onderwijs van bevoegde leraren. Ook pleiten we ervoor dat kinderen met een zorgvraag les krijgen van de mensen die daarvoor hebben doorgeleerd in kleine, veilige schooltjes voor speciaal onderwijs. Het rapport maakt duidelijk dat wij al die jaren op de goede weg zaten. Ook in de toekomst zullen we kritisch blijven, bijvoorbeeld wanneer het gaat om de verplichte invoering van het competentiegericht onderwijs in het mbo.

De commissie Dijsselbloem bestond uit:

• Jeroen Dijsselbloem (PvdA), voorzitter
• Nathalie de Rooij (SP), ondervoorzitter
• Bas-Jan van Bochove (CDA)
• Boris van der Ham (D66)
• Martin Bosma (PVV)
• Tofik Dibi (GL)
• Cynthia Ortega-Martijn (CU)
• Halbe Zijlstra (VVD)