Tribune 11/2006 :: Wereld Delen - Een noodzakelijke boodschap in een ongemakkelijke verpakking

Wereld Delen

Een noodzakelijke boodschap in een ongemakkelijke verpakking

Tekst Ronald Kennedy Foto Hollandse Hoogte

Vergeet de rampenfilms uit Hollywood. De nabije toekomst wordt namelijk véél erger. Als we niet snel ingrijpen, wordt Nederland – door ons eigen toedoen – binnenkort van de kaart gespoeld door het wassende water en wacht ook de rest van de wereld een heel scala aan natuurrampen. An Inconvenient Truth van Al Gore verdient niet op alle punten een schoonheidsprijs. Maar effect heeft de film wel, vindt ook Krista van Velzen.

Om maar met de deur in huis te vallen: An Inconvenient Truth is Amerikaans, erg Amerikaans. Dus zien we in een dramatische computeranimatie ‘Ground Zero’, de plek die het begin van de Amerikaanse oorlog tegen het terrorisme symboliseert, onder water lopen. Maar de boodschap die Gore daarmee wil verspreiden, is duidelijk: “Er zijn in de wereld meer bedreigingen dan alleen terrorisme.”

Truth is de verfilming van Al Gore’s boeken en lezingen over klimaatverandering. Dat zal de bioscoopbezoeker weten ook. Er gaat letterlijk geen minuut voorbij zonder dat we de voormalige Amerikaanse presidentskandidaat te zien krijgen: voor een projectiescherm in een klein zaaltje, op jeugdfoto’s, op de boerderij van zijn ouders, achter de laptop in zijn auto, zijn business class vliegtuigstoel of een hotelkamer. Verder leren we dat Gore’s zus is overleden aan longkanker en zijn zoontje bijna dodelijk is verongelukt. Stuk voor stuk gebeurtenissen die, zo blijkt uit de film, Gore deden beseffen hoe kwetsbaar het leven van de mens is.

Verwacht geen spannende documentaire á la Michael Moore of mooie National Geographicbeelden. Truth is boven alles een anderhalf uur durende onemanshow van Gore die zich overal voorstelt als ‘the man who used to be the next president of the USA’. Desondanks weet de als saai te boek staande Gore de aandacht vast te houden – geholpen door fraaie vertellingen, animaties, anekdotes, grappige oneliners, maar vooral confronterende waarheden. Want achter de dikke laag persoonsverheerlijking rijst een angstaanjagende en serieuze boodschap op: de aarde gaat naar de knoppen en wij staan er met z’n allen bij te kijken. Of zoals de ondertitel van de film luidt: ‘we are all on thin ice.’

De aarde warmt op en de CO2-uitstoot neemt toe. Dat deze twee gegevens met elkaar verbonden zijn, daar zijn de meeste wetenschappers het wel over eens. De statistieken spreken voor zich. De top tien van warmste jaren zijn allemaal in de afgelopen vijftien jaar geregistreerd, met 2005 als voorlopig recordjaar. Jammer dat Davis Guggenheim, regisseur en persoonlijke vriend van Gore, niet meer bronnen opvoert dan alleen Gore en nog eens Gore. Want steun voor de boodschap die hij verkondigt, is er genoeg.

Zo heeft volgens het Intergouvernementele Panel voor Klimaatverandering (IPCC) de opwarming van de aarde “waarschijnlijk niet alleen een natuurlijke oorzaak” en “is er een aanwijsbare invloed van de mens op het veranderende klimaat”. Die veranderingen zijn ronduit zorgwekkend. Het aantal zware orkanen is in dertig jaar verdubbeld en voor het eerst in de geschiedenis zijn er cyclonen geconstateerd op het zuidelijke halfrond. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zullen er in een kwart eeuw elk jaar driehonderdduizend (!) mensen omkomen door de opwarming van de aarde. Tegen 2050 zullen mogelijk 1 miljoen diersoorten uitgestorven zijn. Verder krijgen we te maken met meer hongersnoden, hittegolven, droogtes, watertekorten en smeltende poolkappen.

Gore somt deze schrikbeelden treffend op als een “wandeling door het Boek van Openbaringen”. Deze Apocalyps zal zeker niet aan ons kikkerland voorbijgaan, waarschuwt An Inconvenient Truth. De kaart van Nederland wordt in een computeranimatie dusdanig weggespoeld door de Noordzee dat de nieuwe kustlijn pakweg bij Lobith komt te liggen. Dit schrikbeeld is een realistisch scenario voor de nabije toekomst, beweert niet alleen Gore maar ook een uitgelekt, geheim rapport van het Pentagon uit 2004. Door klimaatveranderingen zal Groot-Brittannië ‘Siberisch’ koud worden en zullen delen van West-Europa volledig worden overstroomd. Het resultaat, aldus het Pentagonrapport: hongersnood en eindeloze gewapende conflicten.

Gore roept in de film de politiek op om de daad bij het woord te voegen. “Steeds weer wordt de boot afgehouden. Want als men erkent dat er iets verschrikkelijks aan de hand is, wordt men ook geacht iets te doen om het onvermijdelijke te keren.” Hij noemt George Bush niet bij naam maar iedereen begrijpt over wie hij het heeft als hij zegt: “Mijn tegenstander heeft tijdens de verkiezingen beloofd de CO2-uitstoot tegen te gaan, maar is die belofte niet nagekomen.”

Hij veroordeelt Bush hard voor diens boycot van het Kyotoverdrag waarin internationale maatregelen tegen klimaatverandering zijn vastgelegd. Tegelijkertijd prijst hij de vele Amerikaanse steden en staten waar op lokaal niveau Kyoto als richtlijn wordt gebruikt. Wat niet wordt vermeld, is dat de regering Clinton-Gore drie jaar lang het verdrag niet ter goedkeuring aan het Congres heeft aangeboden, zodat het niet in Amerikaanse wetgeving kon worden vastgelegd.

Greenpeace noemde Gore’s woorden over klimaatverandering destijds zelfs “gebakken lucht”. Guggenheim laat deze ongemakkelijke waarheid gemakshalve onvermeld. Koren op de molen van conservatieve media en sceptici die Gore’s waarheid afdoen als een ratjetoe van verdraaiingen en paniekzaaierij. Toch steekt Gore de hand wel enigszins in eigen boezem. “Ik heb het gevoel dat ik gefaald heb om tijdens mijn politieke loopbaan de boodschap over te brengen.” Maar met een film lukt dat nu eenmaal beter. “Van land tot land, van stad tot stad. Iedereen moet het horen.” Zo krijgt de bioscoopbezoeker na afloop het gevoel dat hij naar een ecologische kerkdienst is geweest met Al Gore in het spreekgestoelte. Maar toegegeven: Truth zet wel aan het denken.

Elke individu kan het verschil uitmaken

Zelfs premier Balkenende is door de film beïnvloed, vermoedt SP-Kamerlid Krista van Velzen. “Hij maakt zich nu, samen met Blair, sterk voor duurzame energie in Europa. Dat vind ik schitterend, maar waarom nu pas?” Dat Balkenende zich kennelijk meer gelegen laat liggen aan een film dan aan onderzoekscommissies en zich nu opwerpt als de Hansje Brinkers van Europa, getuigt ook wel van de nodige ‘verkiezingshypocrisie’. Zo zijn onlangs de subsidies en fiscale voordelen voor duurzame energie ingetrokken, omdat de zeer magere norm op dat terrein volgens minister Zalm van financiën al was gehaald. Van Velzen wil dat milieumaatregelen niet alleen worden gezien als kostenpost, maar ook als stimulans voor innovatie en verbetering van de volksgezondheid en het leefklimaat. “Laat het CPB dat ook maar eens doorrekenen en in euro’s vertalen.”

Nee, iets nieuws heeft Van Velzen niet gezien of gehoord in An Inconvenient Truth. Maar ze is desondanks erg te spreken over de film. “Het laatzien dat je niet op maatregelen van de overheid hoeft te wachten. Elk individu kan het verschil uitmaken.”

Doe als Gore

Spaarlampen indraaien, minder autorijden, douchen in plaats van badderen, de was doen met volle trommel op lage temperatuur, apparaten niet standby laten staan; minder vlees eten en meer seizoensgroenten; kijk wat u kunt bijdragen om een mondiale ramp af te wenden op Climatecrisis.net of hier.nu. Milieubewust denken kan u bovendien een flinke cent besparen, reken maar na op De bespaartest

Alvast een tip voor computergebruikers: doe als Gore en koop een laptop, de schootcomputer gebruikt vijf keer minder energie dan een ‘normale’ pc…