Tribune 11/2006 :: Interview - Paul Ulenbelt

Tribune, november 2006

Interview

“Zonder SP in de Kamer hadden PvdA en GroenLinks allang afscheid genomen van veel sociale zekerheden”

Tekst Elma Verhey Foto’s Suzanne van de Kerk

Hij staat nummer tien op de SP-kandidatenlijst en een ‘nieuw gezicht’ kun je hem nauwelijks noemen: Paul Ulenbelt werkte tien jaar bij de FNV. De afgelopen twee jaar was hij medewerker van Jan de Wit. Een gesprek over zijn ervaringen met wat zonder twijfel een van de belangrijkste speerpunten van de SP is: werkgelegenheid en de sociale zekerheid. “Wat er met de herkeuringen van de WAO’er gebeurt, is zo ongelofelijk hard en gemeen.”

Den Haag, donderdagmiddag 26 oktober. In de vleugel van het Kamergebouw waar de SP-fractie is gehuisvest, heerst een vrolijke, opgewonden stemming. Kamerleden en fractiemedewerkers lopen rond met het nieuwste verkiezingsmateriaal: SP-schorten, SP-truien, posters van Jan Marijnissen, en er wordt druk bediscussieerd dat de partij nu ook hoog scoort onder huisartsen, leraren en zelfs paardenbezitters (jawel!). Tegelijkertijd kijken velen bezorgd naar de televisieschermen met daarop de vergaderzaal van de Kamer, waar elk moment het debat over de begroting van sociale zaken kan worden hervat. Of zoals Paul Ulenbelt vreest, “er nog even doorheen zal worden gejast”. Nu nog is hij fractiemedewerker van Jan de Wit, de SP-woordvoerder op dat terrein. Maar met plaats tien op de kandidatenlijst moet het wel héél gek lopen, wil Ulenbelt na 22 november niet zélf in de Kamerbankjes belanden.

Betekent jouw kandidatuur dat de SP sterker inzet op sociale zaken en werkgelegenheid?

“Dat is áltijd heel belangrijk geweest en laten we wel wezen: mensen zien dat terecht als een van de belangrijkste, zo niet hét belangrijkste punt van de SP. Piet de Ruiter was helaas ziek geworden en zou uiteindelijk niet terugkeren in de Kamer. En omdat Jan de Wit zijn portefeuille als woordvoerder Sociale Zaken overnam, terwijl hij ook Justitie had, ben ik twee jaar geleden gevraagd om hem te komen helpen. Een hele stap. Bij de FNV was ik directeur van het Bureau Beroepsziekten en klaagde ik in het openbaar werkgevers en verzekeringsmaatschappijen aan. Nu moest ik veel meer op de achtergrond werken. Maar ik wilde het met heel mijn hart en ik denk dat ik veel heb kunnen doen. Of ik het zélf in de Kamer goed ga doen, moet natuurlijk nog blijken, maar ik vertrouw mezelf”, zegt hij lachend.

Wat is je als fractiemedewerker het meest opgevallen?

“Dat we wel veertig, vijftig amendementen en moties hebben ingediend tegen de afbraak van de sociale zekerheid en dat zegge en schrijve één daarvan is aangenomen. Het ergste vind ik de onbillijke herkeuringen van WAO’ers. Hoe dat is gegaan en nog steeds gaat, is echt verschrikkelijk. Tot nu toe is 25 procent van de mensen hun uitkering kwijtgeraakt en nog eens 15 procent heeft een veel lagere uitkering. Het devies van minister De Geus was: werk boven inkomen. Maar waar wij voor hebben gewaarschuwd is uitgekomen: nu hebben deze mensen geen werk én geen inkomen. Maar 5 procent heeft werk gevonden. Dat is zo ongelofelijk snoeihard. Je zit niet zomaar in de WAO. Maar ze passen de keuringseisen aan, terwijl er niets aan je gezondheid is veranderd, en weg is je uitkering. Je hebt een gezin, kinderen en dan beland je na zo’n waardeloze herkeuring in de bijstand. Of je hebt helemaal geen inkomen meer, omdat je partner werk heeft of als je een eigen huis hebt. Elke dag krijgen wij daarover tientallen radeloze telefoontjes, brieven en mails binnen.”

Hebben jullie daarom een parlementaire enquête gevraagd naar de omstreden herkeuringen in de WAO?

“Natuurlijk. Zelfs de helft van de keuringsartsen die dit asociale beleid moeten uitvoeren is tegen. Een derde van de artsen zegt nota bene dat het onethisch is en ingaat tegen hun beroepscode. En let wel: verzekeringsartsen zijn geen opstandige beroepsgroep. Als zij zo massaal zeggen dat dit systeem niet deugt dan is het echt heel, heel erg. Maar ik vrees dat ons verzoek om een parlementair onderzoek niet zal worden aangenomen.”

Van wie verwacht je steun?

“Van GroenLinks. Voor VVD en CDA tellen geen argumenten. Ze zijn blind voor de feiten, voor wat het mensen aandoet en ze reageren niet op onze kritiek. Ze doen het af met ‘wij verschillen van mening’. Ze mijden het debat. Minister De Geus laat zich er op voorstaan dat hij van een vakbond komt. Maar alles wat hij daar heeft geleerd en meegemaakt, heeft hij gewist. Hij denkt in cijfers, niet aan mensen.”

De houding van de CDA-fractie over de sociale zekerheid en de toenemende armoede wordt het beste geïllustreerd, vindt Ulenbelt, door de gang van zaken rond een resolutie van het CDA-congres in november 2004. De CDA-Basisgroep Sociale Zekerheid had een tekst opgesteld waarin de tweedeling in de samenleving en de groeiende armoede werd veroordeeld, en waarin werd uitgesproken dat er “met voorrang” moest worden gewerkt aan het herstel van de koopkracht van de minima. De tekst werd met grote meerderheid aangenomen door het CDA-congres. De SP besloot om over de letterlijke tekst van de resolutie een uitspraak van de Tweede Kamer te vragen en om hoofdelijke stemming te vragen. “Alle CDA-Kamerleden stemden tegen de resolutie die op hun eigen congres was aangenomen. En dan maar praten over de kloof tussen burger en politiek. Zij maken de kloof zelf alsmaar groter.”

Is het niet frustrerend als je zo weinig weet te bereiken?

“Natuurlijk is dat frustrerend. Alleen al voor je eigen gemoedsrust is het daarom goed te blijven kijken naar wat je wel bereikt. Want laten we wel wezen: GroenLinks wordt steeds sociaal-liberaler en de PvdA is ook niet altijd bij de les. Maar je merkt dat wij invloed hebben. Als wij de herbeoordelingen van de WAO niet naar voren waren blijven brengen, de aantasting van het ontslagrecht, de schending van het arbeidsrecht en de afbraak van de sociale zekerheid dan hadden GroenLinks en de PvdA allang veel meer toegegeven aan CDA en VVD. Dus ja, als wij zeggen: stem op de SP, daarmee hou je ook de PvdA links, dan is dat absoluut geen verkiezingsretoriek, maar echt waar.”

Zien PvdA en GroenLinks daar geen taak meer?

“Als je niet oppast: nee. GroenLinks huldigt het standpunt dat de duur van de WW teruggebracht mag worden naar een jaar. Toen het kabinet met een voorstel kwam om de WW te wijzigen van 5 jaar naar maximaal 38 maanden dachten wij dat GroenLinks daar wel mee zou instemmen; het gaat immers hun richting uit. Maar toen wij tegen die zoveelste verslechtering liepen te fulmineren, rezen er bij hun ook twijfels en merkte je in het debat in de Kamer dat zij ook dachten: maar wacht eens even, kan dat zomaar? Uiteindelijk stemden ze tegen die wet. Dat kan je niet anders uitleggen dan het effect van het geluid van de SP.”

Anders zou er geen haan naar kraaien?

“Geen haan. Kijk, als er wordt gemorreld aan rechten van werknemers of mensen met een uitkering – en of dat nou gedwongen werk is voor een bijstandsuitkering, de ontslagbescherming of de aantasting van de WW doet er niet toe – dan moeten bij linkse politici de alarmbellen gaan rinkelen. Want als je daarmee begint, dan gaat dat steeds verder. Met alle gevolgen van dien natuurlijk. Mensen willen zekerheid en sociale zekerheid vinden ze heel belangrijk. Als ze pech hebben, ontslagen worden, een ongeluk krijgen dan willen ze niet op een houtje hoeven te bijten. Daar betalen ze die premies WW, WAO of AOW graag voor. Als je dat afpakt, haal je een fundament in het leven van mensen weg en maak je deze maatschappij onbeschaafd. Stel het je voor! Je zit in een rolstoel door een bedrijfsongeval, je hebt een WAO-uitkering en dan pakken ze die af. Je moet naar de bijstand, je huis opeten en wat je verder bezit met alle gevolgen voor jou en je gezin van dien! Natuurlijk zit dat ook nog wel in het achterhoofd van PvdA en GroenLinks-politici, maar kennelijk hebben die de SP nodig om daar aan te worden herinnerd.”

Het lukt niet altijd om de linkse zusterpartijen bij de les te houden. Zo hebben PvdA en GroenLinks voorgesteld een markt te ontwikkelen voor persoonlijke dienstverlening. “Zij vinden dat er werk nodig is voor de onderkant en wat zou dat dan wel kunnen zijn? Juist ja: schoonmaken, kinderen opvangen, onkruid wieden of boodschappen doen.” Volgens het voorstel mag je drie dagen in de week iemand voor maximaal 500 euro per maand voor deze klussen in dienst nemen, zonder dat hij of zij de normale werknemersrechten heeft. Dus geen loon bij ziekte, geen werkloosheidsuitkering en geen WAO na een noodlottige val van de keukentrap. Als iemand voor meer dan 500 euro per maand wordt aangenomen, gelden wel de werknemersrechten, maar dan mag de opdrachtgever zijn kosten van de belasting aftrekken. “Dit is een regeling voor goedkope dienstmeiden en huisknechten voor de rijken. Ik vind het onbegrijpelijk dat de PvdA en GroenLinks dit voorstellen.” De situatie in de Verenigde Staten, waar de ‘domestic worker’ al lang bestaat, laat zien dat het leidt tot uitbuiting tot mishandeling aan toe. “Nou zeg ik niet dat dat hier ook meteen zal gaan gebeuren. Maar je bent wel afhankelijk van de luimen van de heer of de vrouw des huizes en arbeidsrechten ho maar. Dat wordt wel toegegeven. Maar, zeggen GroenLinks en PvdA in de debatten daarover in de Kamer: de werkgelegenheid voor deze mensen telt zwaarder. Kom op! Wie wordt hier nou beter van? Ja, de rijken met hun dubbele banen, die het verdommen om hun eigen rotzooi op te ruimen. En dan ook nog beweren dat je het in het belang van de werkgelegenheid doet?”

Ulenbelt is sinds vijf jaar lid van de SP. Als student arbeids- en organisatiepsychologie in Groningen werd hij lid van de CPN. Maar toen die partij opging in GroenLinks is hij niet meegegaan. Sinds de SP meedeed aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer stemt hij SP. Lachend: “Nee, ik ben geen bekeerde sociaal-democraat, ik ben altijd links geweest.” In de jaren dat hij voor het FNV werkte, heeft hij gezien hoe de traditionele banden tussen FNV en PvdA minder en minder werden. “Niet omdat de FNV dat niet meer wilde, maar omdat de PvdA die banden liever kwijt dan rijk was. De partij wilde opschuiven naar het midden.” Al in die tijd constateerde hij dat de contacten tussen SP en FNV, de FNV-bonden, individuele vakbondsbestuurders en met ondernemingsraden groeiden. Als fractiemedewerker sociale zaken heeft hij ze hechter en hechter zien worden. “Het begint erop te lijken dat de rol die de PvdA vroeger had door de SP wordt overgenomen.” Natuurlijk zet de FNV niet alle kaarten op de SP. Als de vakbond in het belang van de leden zaken kan doen met het CDA, dan zal ze dat niet nalaten en dat is logisch, want uiteindelijk gaat het om de macht en zonder macht bereik je niets. “Maar aan de keren dat zij met de SP-fractie contact zoeken, terwijl het vroeger eerder andersom was, merk je duidelijk dat ook de FNV inschat dat de SP weleens een hele grote kan worden.”

Belangrijke rol daarbij speelt natuurlijk ook de eigen achterban van de FNV, die de SP steeds meer verkiest boven PvdA. Een groot compliment voor de inzet van de SP-fractie de afgelopen jaren, vindt Ulenbelt. Maar wil de afbraak van de sociale zekerheid of de arbeidsrechten worden gestopt, dan moet Balkenende uit het torentje worden gehouden en moeten er meer zetels komen voor de SP. “Dit kabinet heeft een record op zijn naam staan als het gaat om afbraak. We hebben tegen De Geus gezegd: mensen willen een kabinet van bezieling, maar dat van jou is een kabinet van vernieling. Maar hij haalt bij alles zijn schouders op. Hij vindt dat hij het fantastisch heeft gedaan.”

Als er al positieve resultaten zijn dan heeft dat natuurlijk niets te maken met het kabinetsbeleid, maar met de aantrekking van de internationale economie. “Maar als je het kabinet voorhoudt dat sinds hun aantreden de werkloosheid en de armoede hoger is dan nu, komen zij met allerlei smoezen. Ja, maar u moet niet rekenen vanaf Balkenende I, u moet rekenen vanaf die en die maatregel. Er wordt voortdurend gegoocheld met cijfers die het kabinet het beste uitkomen.” Met de cijfers over de koopkracht, die sinds de komst van Balkenende zijn gedaald, gaat het niet veel anders. “Nee, daar moet de SP niet naar kijken, u moet kijken naar de voorspellingen voor volgend jaar! Ja hallo, als dit kabinet er niet had gezeten, was dat vanwege de aantrekkende economie ook gebeurd. Hoeveel economen beweren het zo langzamerhand niet mét ons: het beleid van dit kabinet heeft er voor gezorgd dat de economische crisis waarmee we de afgelopen jaren zijn geconfronteerd, nog eens is verergerd door de snoeiharde bezuinigingen die zijn doorgevoerd.”

Lijken mensen al die verslechteringen niet een beetje te zijn vergeten, nu het ietsje beter gaat?

“Kijk, als je alleen maar moppert op dit kabinet, dan klinkt dat ook zuur. En ja, mensen zijn allang blij dat het een beetje beter gaat, ze houden niet van slecht nieuws. Maar als ze straks in dat stemhokje staan, moeten ze toch echt hun knopen tellen. Want laten ze er dan twee hebben teruggekregen, van de tien zijn er wel acht kwijt. Nog in maart, bij de gemeenteraadsverkiezingen, hadden ze massaal de pest in over drie kabinetten Balkenende. Dan moet je er toch niet aan denken dat op 22 november Balkenende IV mogelijk wordt?”

Zit dat erin?

“Je kunt dat niet uitsluiten. Maar wat ik wel heel zeker weet: met de SP kan het niet mis gaan. Of we alle 24 zetels van de peilingen weten te behouden, is de vraag natuurlijk, maar ik weet heel zeker dat we heel veel zetels gaan winnen. Dat vóél je gewoon. Met een stem op de SP kun je niet verliezen. We regeren mee om Nederland beter te maken voor hetzelfde geld, óf we gaan de hardste oppositie voeren ooit.”