Spanning oktober 2010 :: Samen voor een betere wereld

Het rijke rooie leven, deel 60:

Samen voor een betere wereld

Ruim 120 jaar geleden sierde deze prent de voorpagina van Recht voor Allen, het blad van de Sociaal-Democratische Partij. Deze partij is beter bekend als de Sociaal-Democratische Bond, een rechtstreekse voorloper van de SP. Het was een tijd van groot optimisme onder Nederlandse maar ook buitenlandse socialisten. In ons land vonden grote stakingen plaats, een jaar tevoren hadden de socialisten zich internationaal met elkaar verbonden in de Socialistische-Arbeiders Internationale en overal werd actie gevoerd voor de achturige werkdag. 1890 was een bijzonder jaar en schonk ons deze alleszeggende afbeelding.

Tekst: Sjaak van der Velden

De schepen van het socialisme voeren het gladde ijs stuk waarop de behoudende krachten van het kapitalisme zich staande proberen te houden. Alle tegenstanders van de nieuwe samenleving verdwijnen echter in het koude water. Wanhopig probeert de beursspeculant zijn zakken geld bij elkaar te houden, de generaal grijpt vertwijfeld naar zijn hoofd, de geestelijken gaan koppie onder en de vertegenwoordigster van het ook toen al zeer dure koningshuis slaat de handen voor het gezicht.

In de verte is zichtbaar hoe drommen mensen de fabriek met rokende schoorsteen verlaten om zich bij hun strijdmakkers te voegen. Strijdmakkers die zich met verbeten gezichten een weg banen naar een betere samenleving. De strijd is duidelijk geen pretje. De ijsschotsen moeten op afstand worden gehouden om het zinken van de boot te voorkomen. Met een vlegel of goedendag houdt een van de mannen aan boord de vijand op afstand.

Socialisten vonden de strijd voor het socialisme een rechtvaardige zaak, maar ook een kwestie van vergelding. Niet voor niets draagt de dame op de voorplecht, die trots de verbroken ketenen omhoog steekt, de naam van Nemesis, een wraakgodin uit de Griekse mythologie. Wie we echter ook in haar zien is de vrouw die symbool stond voor de Franse revolutie, Marianne. De Marianne uit het liedje:

Ik ben Marianne, proletaren!

Mijn naam is overal bekend.

’k Draag op mijn losgebonden haren

de rode muts der vrijheidsbent.

Ik ben uit het ruwe volk geboren.

De dag, als ’t uur der vrijheid slaat,

zal hij als man mij toebehoren,

die ’t moedigst aan mijn zijde staat.

Voor de strijdende mannen stond er blijkbaar meer op het spel dan vrijheid…

Moderne socialisten zullen een deel van de symboliek uit de afbeelding misschien niet meer van toepassing vinden op de huidige situatie. Er zijn tegenwoordig immers journalisten die aan onze kant staan, dus de pers is niet meer uitsluitend een vijand. De gewelddadigheid van de om zich heen slaande man met de vlegel spreekt waarschijnlijk ook niet veel mensen aan. Ook bestaan er vandaag de dag progressieve geestelijken en is prostitutie, mits vrijwillig, niet meer iets waar socialisten zich te allen tijde tegen verzetten. Onze Kamerleden maken zich ook minder druk over het koningshuis dan de eerste socialisten in de Kamer deden, die demonstratief ‘Leve de Republiek’ riepen.

De kern van het kapitalisme, de macht van beurs en grootkapitaal die worden ondersteund door het militarisme, dat zijn echter zaken die een rechte lijn trekken van toen naar nu. Wat dat betreft is er niet veel veranderd en nog een lange weg te gaan.

Wat ook niet is veranderd, is de andere grote les die uit de prent naar voren komt. De bevrijding van de arbeiders moet hun eigen werk zijn. Niemand kan voor de arbeiders het socialisme vestigen, iets wat bijvoorbeeld de Russische en Chinese communisten dachten wel te kunnen. Mensen moeten het zelf doen. Maar ze kunnen dat niet alleen. Alleen door organisatie, door samenwerking in vakbonden, socialistische partijen of actiecomités zullen mensen kans zien de negatieve krachten van het kapitalisme te temmen en voor een betere wereld te strijden.

Lees online