Spanning, nieuwsblad van de SP, februari 2009 : Gij zult aanbesteden?

Inleiding

GIJ ZULT AANBESTEDEN?

Een saaier onderwerp konden we niet bedenken, het aanbesteden van opdrachten in het publieke domein. Niet echt iets waar je mensen voor uit bed kunt bellen. Zoals Wim Kan ooit eens zei: “Je kunt het wel doen maar ze vinden het niet prettig”.

Toch is het een belangrijk onderwerp voor al die leden die in gemeenteraden en gemeentebesturen te maken hebben met de overheidsfinanciën. Een plaatselijk bestuur kan wensen hebben en plannen maken, maar op het moment dat die plannen in beleid worden omgezet, dan gelden Europese regels. Die regels zijn een politiek uitvloeisel van de rechtse, neoliberale wind die sinds de jaren tachtig over de wereld jaagt.

Liberalen en hun geestverwanten uit andere politieke richtingen – wie herinnert zich niet Wim Kok die zijn ideologische veren afschudde – waren er heilig van overtuigd dat de markt haar werk weer moest doen. ‘Minder overheid, meer markt’ was hun motto.

‘Europa’ bepaalt wanneer een opdracht ‘aanbesteed’ moet worden wat tot gevolg heeft dat in sommige sectoren die vroeger het alleenrecht van de overheid waren nu de markt regeert. Die markt leidt er toe dat bij het aanwijzen van de uitvoerder van een taak de nadruk al gauw komt te liggen op de prijs. Wie levert het goedkoopste product, of belooft dit althans? Voor veel overheidstaken is dit uiteraard niet de goede aanpak; kwaliteit dient daar belangrijker te zijn dan alleen maar de prijs. Voor taken die vroeger door de overheid werden uitgevoerd, zoals nutsbedrijven, openbaar vervoer en zorgtaken, geldt dit ook. Of openbaar vervoer goed is of niet hangt niet alleen samen met de prijs, maar ook met de frequentie, de bereikbaarheid en de arbeidsvoorwaarden voor het personeel. De gevaren van de marktwerking in de zorg zijn in de vorige Spanning uitgebreid aan bod gekomen en dat het gekheid is om alle nutbedrijven aan de markt over te geven liet de SP zien bij de acties rond de verkoop van Nuon en Essent: Ze Zijn Nuts.

Hoe taai en saai het onderwerp ook is, gasthoofdredacteur Nico Schouten heeft het van diverse kanten belicht in de hoop duidelijk te maken hoe belangrijk het is om er goed over na te denken. We kunnen het wel op zijn beloop laten, maar als partij die wil meebesturen hebben we er overal mee te maken. Het lijkt een technisch onderwerp, maar in feite is het een door en door politieke zaak. Ondertussen neemt de economische crisis, die allang geen kredietcrisis meer is maar de hele economie in haar greep heeft, steeds grotere vormen aan. In navolging van financiële instellingen hebben nu ook bedrijven waar echte producten worden gemaakt massaontslagen en inkrimpingen aangekondigd. Iedere crisis van het kapitalisme is uniek, maar iedere crisis lijkt ook weer een beetje op eerdere crisissen. Dat geldt ook voor deze crisis, maar de reactie van de overheid is een heel andere dan tijdens de grote crisis van de jaren dertig. De overheid was toen heel terughoudend met ingrijpen in de economie, maar nu wordt links en rechts met honderden miljarden dollars en euro’s gestrooid. Die bedragen gaan nog uitsluitend richting banken een klein beetje naar bedrijven; werknemers en werklozen hebben het nakijken. Zelfs de pensioenen staan onder druk en zo meegaand als regerende partijen zijn richting banken en multinationals, zo hard stellen ze zich op naar de pensioenfondsen en dus de gepensioneerden.

Sociaal-democraten propageerden in de jaren dertig hun Plan van de Arbeid waarin plannen stonden voor meer overheidsinvloed op de economie. De schrijvers van dat plan zijn met uitzondering van Nobelprijswinnaar Tinbergen vrijwel vergeten, de naam van de schrijver van een vergelijkbare opvatting ligt op ieders lippen bestorven: Keynes. Geen socialist, maar wel iemand die de liberale opvatting over de economie stevig bekritiseerde. Arnold Merkies schrijft daarover in de rubriek Het Rijke Rooie Leven.

Ronald van Raak tenslotte ontdekte de boeken van een Indiase schrijver: Aravind Adiga. Deze werpt een helder licht op de problemen van het nieuwe India, dat gevangen blijft in kaste-denken en criminaliteit.