Spanning, nieuwsblad van de SP, februari 2009 : Column - Geknetter en gedonder

Column Sharon Gesthuizen

Geknetter en gedonder

Als overheid en bedrijfsleven zakendoen dan kan het flink knetteren. En als er één ding is waarover ondernemers verbolgen zijn dan is het wel de manier waarop de overheid als klant functioneert. Aanbestedingen en de regels daarvoor vormen een belangrijk struikelblok.

De SP is kritisch over aanbesteden. De markt heeft er alle belang bij dat de overheid zoveel mogelijk uitbesteedt. Immers, hoe minder werk door ambtenaren wordt gedaan, des te meer werk is er voor de bedrijven. Een kleine overheid betekent bovendien minder belasting betalen. Daar heeft iedere ondernemer wel oren naar. Tegelijkertijd realiseert menigeen zich door de recente economische ontwikkelingen dat de overheid de enige partij is die misschien kan zorgen voor werkelijke sociale en economische stabiliteit. En er valt heel wat af te dingen op al die marktwerking bij overheidsinkopen.

Aanbesteden is niets meer dan een manier van boodschappen doen. Je wilt een nieuwe computer en snort op internet de beste aanbieding op. Ook bedrijven doen op die manier hun inkopen. Dat betekent niet dat ze voor ieder wissewasje een andere leverancier zoeken, maar van tijd tot tijd onderzoekt hun cpo (chief procurement officer) of het drukwerk bijvoorbeeld niet beter elders kan worden gedaan. De aanbiedingen zijn nu immers wel heel scherp en de trouwe vaste leverancier wil misschien nog wel eens naar zijn prijs kijken als hij dat hoort. Zo bespaart een verstandig inkoopbeleid geld, en kan het innovatie binnenhalen.

Voor de overheid geldt dat Brussel in een richtlijn een aantal regels heeft opgesteld voor aanbestedingen. Alles boven een bepaald bedrag moet worden ingekocht volgens een vaste procedure. De Nederlandse wet-geving hiervoor ligt vast in het BAO (Besluit aanbestedingsregels voor overheidsopdrachten) en het BASS (speciale sectoren). Een nieuwe wet van minister Maria van der Hoeven (Economische Zaken) sneuvelde vorig jaar in de Eerste Kamer. Want de problemen rond aanbestedingen met overheden, centraal en decentraal, zijn niet van de lucht.

Zoals gezegd is de SP kritisch over de regels zoals die uit Brussel worden opgelegd. Allereerst is het vanuit de subsidiariteitsgedachte het beste om lokale overheden zelf de regels voor hun eigen inkopen te laten bepalen. Een Groningse gemeente kan heel andere doelstellingen hanteren, bijvoorbeeld het bestrijden van jeugdwerkloosheid, dan een gemeente in Utrecht.

Daarnaast is marktwerking in tal van sectoren helemaal niet wenselijk. Denk aan de aanbestedingen in de thuiszorg, waar marktwerking tot massaontslag, verslechtering van arbeidsvoorwaarden en schrijnende teruggang in de kwaliteit van de zorg leidde. Bovendien leidt de uitbesteding van opdrachten door de overheid steeds vaker tot een gebrek aan expertise bij diezelfde overheid. Het gevolg daarvan is dat de overheid eigenlijk niet meer kan beoordelen of een bepaald bedrijf een technisch goede oplossing biedt bij inschrijving op een opdracht.

Nog afgezien van deze principiële bezwaren is er ook een aantal heel praktische. Zo klaagt het midden- en kleinbedrijf al jaren steen en been over de manier waarop overheden hun bestekken opstellen. Omdat opdrachtgevers bang zijn voor problemen of juridische procedures timmeren ze alles volledig dicht met als gevolg: absurd hoge omzeteisen voor een bedrijf dat een opdracht wil krijgen, of de eis dat er al vijf eerdere soortgelijke opdrachten moeten zijn uitgevoerd. Hoe moet een startend of klein bedrijf zo ooit aan de bak komen? En hoewel de overheid een ‘launching customer’ zou moeten zijn, een opdrachtgever die innovatie bevordert door zijn manier van inkopen, is het tegendeel het geval. Ten slotte is het voor veel ondernemers onduidelijk waarom ze de opdracht uiteindelijk niet krijgen. Veel meer dan schijneerlijkheid bieden de regels niet.

Het is tijd voor een fikse discussie over nut en noodzaak van aanbesteden volgens de Europese regels. De SP zal die binnen en buiten de Kamer moeten aanwakkeren om te voor-komen dat het geknetter gedonder wordt.

Sharon Gesthuizen

SP-Tweede Kamerlid