Spanning mei 2009 :: Crisis

Crisis

Op een enkeling na had niemand enkele jaren geleden een grote economische crisis durven voorspellen. Crisissen waren in de heersende opvattingen iets van het verleden, misschien van de jaren zeventig en tachtig maar eigenlijk vooral van voor de oorlog. De tijd van minister- president Colijn die met een rigide politiek de crisis langer liet voortduren dan noodzakelijk en wenselijk was.

Ondanks de optimistische opvatting dat het tegenwoordige kapitalisme er een is zonder crises blijkt de werkelijkheid anders te zijn. We zitten midden in een economische crisis waarvan het eind nog niet in zicht is. Volgens ons eigen Centraal Plan Bureau zal de economie dit jaar met 3,5 procent krimpen, maar het Internationaal Monetair Fonds verwacht zelfs een krimp van 4,8 procent voor ons land. De geleerden die de crisis niet voorzagen, hebben midden in de crisis dus ook nogal uiteenlopende verwachtingen. De gewone mensen moeten het allemaal maar gelaten over zich heen laten komen lijkt het.

Een van de stokpaardjes van rechtse economen en politici die het allemaal goed denken te weten, is de vergrijzing van de bevolking. Volgens hen is die vergrijzing een grote bedreiging voor de toekomst en ze weten ook hoe we die het hoofd kunnen bieden. De pensioenleeftijd moet omhoog en in ieder geval de leeftijd waarop je AOW krijgt. De crisis is nu aangegrepen om de mantra van de AOW er nog eens goed in te pompen en alles is in het werk gesteld om de verhoging naar 67 jaar acceptabel te maken. Een ander stokpaardje is de ontwikkelingshulp. De AOW-leeftijd moet omhoog en de ontwikkelingshulp willen ze omlaag. De Zambiaanse econome Dambisa Moyo pleit ongetwijfeld te goeder trouw zelfs voor afschaffen van alle ontwikkelingshulp, maar dat rechts haar verhaal nu te hulp roept is ongetwijfeld geen toeval. Bij maatregelen in het kader van het milieu- en klimaatbeleid is iets dergelijks aan de hand. Ook de noodzaak voor deze maatregelen staat door de crisis onder druk, ook al een stokpaardje van rechts.

Deze drie rechtse stokpaardjes worden in deze aflevering van Spanning aan een kritische blik onderworpen door respectievelijk Paul Ulenbelt, Riekje Camara-Kappelhof en Paulus Jansen. Dat betreft dan de indirecte gevolgen van de economische crisis. De crisis zelf, hoe is ze ontstaan, wie zijn er verantwoordelijk voor en welk beleid is nodig om er een eind aan te maken? Sommige linkse economen zien de huidige crisis als een uitvloeisel van de crisis van de jaren zeventig en tachtig. Ze komen aan het woord in een artikel van Sjaak van der Velden. Volgens hen is die crisis nooit goed uitgeziekt doordat overheden en particulieren de economie aan de praat hielden met gigantische kredieten. Het kapitalisme draaide op de pof en daar is nu een einde aan gekomen. Ewout Irrgang, woordvoerder financiën en ontwikkelingssamenwerking van de SP in de Tweede Kamer, vertelt in een interview waar het fout ging in het kredietverleningsysteem. De bonuscultuur, waartegen zelfs tweederde van de leden van de CNV-Bedrijvenbond actie wil voeren, komt uiteraard ook aan de orde.

Diederik Olders behandelt de gedachtegang van de neoklassieke economische theorie. Die theorie is de overheersende binnen de academische wereld en de politiek, maar de crisis laat zien dat het tijd wordt voor een ander denkkader. Jasper Schaaf roept in het Rijke Rooie Leven op om de economische werken van Karl Marx weer te gaan lezen, want die theorie is volgens hem juist wel goed in staat om crisissen te voorspellen.

Tweede Kamerlid Jan de Wit is aangewezen om de parlementaire commissie te leiden die onderzoek gaat doen naar de oorzaken van de crisis in de financiële sector. Hij kijkt in een kort interview voorzichtig – want dat hoort bij zo’n functie – vooruit.