Tribune 3/2010 :: Steuntje in de rug voor startende ondernemers hard nodig

Hart voor de zaak

Steuntje in de rug voor startende ondernemers hard nodig

Voor de economie, voor de werkgelegenheid, voor de buurt: kleine zelfstandigen doen ertoe. Toch worden ze maar al te vaak gemangeld tussen regels en wetten die zijn toegesneden op grote bedrijven. Winkelierster Willy Knuiman worstelt met koopzondagen, reclamebelasting en huurcontract: “Je moet onderscheid maken tussen de kleine zelfstandige en het grootbedrijf.”

Tekst Diederik Olders Foto Rob Voss

Willy Knuiman (links) in haar winkel

Willy’s Warenhuis Natuurlijk Wonen staat vol mooie tweedehands spullen: met zorg uitgezocht, gerenoveerd en gepresenteerd. Fotolijstjes, tafels, kasten, theeserviezen, textiel, kleding, sieraden, alles ziet er verzorgd uit. Er zijn themahoekjes, een keukenhoek, een koffietafel en een zithoek met een mooie oude piano. Wageningse Willy Knuiman, de eigenaar van de winkel, krijgt vaak de vraag hoeveel de piano kost. Maar, zo zegt ze: “Die gaat niet weg. Op zaterdagmiddag spelen er klanten op, of mijn dochter. Maar de piano is ook beschikbaar voor kinderen van de muziekschool die op zaterdag een uurtje voor publiek willen spelen.”

Na vanaf haar zestiende in loondienst te hebben gewerkt, begon ze zo’n tien jaar geleden in haar achtertuin haar onderneming. Samen met haar man had ze een kruidentuin met verschillende soorten kruidenthee en keukenkruiden. Deze verkocht ze en dat liep goed. Al snel werd dit uitgebreid met theekannen, mooi oud servies en tafelkleden. Ze ging markten af, op zoek naar mooie oude spullen. En nu huurt ze sinds vorig jaar een winkelpand in Wageningen.

De piano is niet te koop, die heeft een sociale functie

Het idee achter de winkel is een mix van commercieel inzicht en idealen. Willy: “Er wordt veel gepraat over duurzaamheid. Volgens mij begint dat bij jezelf, door niet te veel mee te doen aan de wegwerpmaatschappij. Door de vergrijzing heb je nu grote groepen mensen die kleiner gaan wonen; mensen die hun huis vol hebben staan met vaak nog prachtige spullen, die willen ze kwijt. Wij geven die spullen een nieuw leven. Nog goede massief houten kasten worden gerenoveerd en geverfd of beschilderd. Deze kasten kunnen nog tientallen jaren mee. Dat is een stuk duurzamer dan steeds weer een nieuwe kast kopen, die vaak ook nog minder kwaliteit heeft.”

Willy spreekt over ‘we’, want ze heeft twee vrouwen in dienst, waarvan een op vaste basis. De een knapt meubels op, de ander doet de styling in de winkel. Willy: “Personeel is voor een kleine ondernemer erg duur. Maar ik wil ze wel een vaste aanstelling geven als ze dat willen. Die zekerheid vond ik vroeger ook fijn. En zo draag je de onderneming toch meer samen. Ik loop wel risico op deze manier, maar als ik dat risico helemaal op hen zou afschuiven dan voelen ze zich ook minder verantwoordelijk voor de winkel. Als er een erg ziek wordt, dan moet ik twee jaar doorbetalen. Vanwege de hoge kosten heb ik me daar niet voor verzekerd. Ik neem het risico.”

Winkelhuren mogen enorm stijgen , voor de wet telt alleen het belang van de verhuurder

SP-Tweede Kamerlid Sharon Gesthuizen presenteerde onlangs het boekje ‘Hart voor de zaak’, met SP-voorstellen om de kleine ondernemer een steuntje in de rug te geven. Voor kleine zelfstandigen is het probleem van doorbetalen van werknemers bij ziekte een groot finan-cieel risico; en verzekeren is erg duur. Daarom stelt de SP voor om de plicht om door te betalen voor kleine ondernemers te beperken tot een halfjaar, in plaats van twee jaar. De werknemer wordt verder betaald uit een gezamenlijke pot van grote en kleine bedrijven. Willy vindt dat wel een oplossing: “Al vraag ik me af of grote bedrijven wel willen meebetalen aan mijn zieke werknemers. Maar een regeling is een goed idee, of het nou via zo’n potje wordt georganiseerd of via de overheid.”

Een andere klacht die Gesthuizen veel hoorde, gaat over de soms belachelijke stijgingen van de huurprijs van een winkel. De huurcontracten zijn altijd tijdelijk en worden om de zoveel jaar verlengd – regelmatig met een fikse huurverhoging. Willy herkent het probleem: “Ik zie bij veel collega’s dat dit echt een probleem is. De investering die je als ondernemer doet in je winkel, gaat zo voor een groot deel naar de verhuurder.” In Hart voor de zaak wordt een betere huurbescherming voor kleine ondernemers voorgesteld. Zo wil de SP de huurstijging maximeren, zoals dat ook bij huurwoningen werkt. Willy vindt dat een prima idee: “Binnenkort moet ik mijn contract voor het eerst gaan verlengen en ik maak me ernstig zorgen over de financiële gevolgen. Met een voorspelbare huurverhoging kan ik beter plannen maken.”

Willy laat trots de kasten met kruiden uit eigen tuin zien. Ze verkoopt allerlei bijzondere theekruiden en in de zomer heeft ze geurige kruidenboeketten. De kruidentuin geeft wel veel extra werk. De winkel is open van woensdag tot en met zaterdag; de zondag, maandag en dinsdag heeft ze nodig voor de tuin, inkoop en natuurlijk het administratieve werk dat er als ondernemer bijhoort. “Een 40-urige werkweek zit er voor kleine zelfstandigen echt niet in. Ik klaag niet, want ik doe wat ik leuk vind. Maar een rustdag is erg belangrijk. Er is veel druk van grote bedrijven om alle zondagen de winkels open te gooien. Dat lukt mij niet. Grote winkels kunnen personeel laten rouleren. In een winkel als de mijne kan dat niet. Ook al omdat kleine winkeliers vaak meer gespecialiseerd zijn. Ik weet zelf heel veel van de oude merken die ik verkoop, de periodestijlen. Ik krijg veel klanten die specifiek vragen naar bijvoorbeeld art deco, merken serviesgoed, bijzonder textiel. Om op zondag ook open te zijn zou ik iemand moeten vinden die dezelfde kennis heeft, dat is niet gemakkelijk.” Willy heeft niet alleen praktische bezwaren tegen de koopzondag: “Ook hier zie je de druk om maar meer en meer te consumeren. De economie gaat voor alles. De wereld gaat er kapot aan. We moeten bereid zijn om een economie te baseren op meer kwaliteit, in plaats van op steeds meer kwantiteit.”

Knuiman maakt zich erg druk over de vorig jaar in Wageningen ingevoerde reclamebelasting. Iedere winkel met letters op de gevel of een bord aan de buitenkant, betaalt 450 of 600 euro per jaar, afhankelijk van de locatie. Ook hier heeft de eigenzinnige winkelierster een mix van principiële en praktische bezwaren: “Het is hier bedacht om geld te innen voor het organiseren van dingen om mensen naar winkelgebieden te trekken. Dat laatste is op zich een goed idee, maar ik wil kunnen kiezen of ik eigenlijk wel mee wil doen aan zo’n markt waar bijvoorbeeld voornamelijk uit kinderarbeid-landen geïmporteerde spullen te koop zijn. Ik vertik het, en heb daarom ook geen bord boven mijn winkel hangen.” Verzet dus, maar ondernemers mogen toch ook wel meebetalen aan een levendige stad? “Jawel, maar je moet onderscheid maken tussen de kleine zelfstandige en het grootbedrijf. Voor een fietsenmaker of schoenmaker komt die reclamebelasting bovenop een toch al enorme stapel aan vaste lasten.”

Een winkel als Willy’s Warenhuis Natuurlijk Wonen is meer dan een plaats waar geld verdiend wordt. Kleine bedrijven in de buurt hebben vaak een belangrijke sociale functie. De pianosessies voor kinderen van de muziekschool zijn al genoemd. Een van Willy’s werknemers is gepensioneerd en zegt het niet voor het geld te doen, maar om bezig te zijn met haar hobby en voor het sociale aspect: actief, onder de mensen. En dan is er nog het ‘inkoopnetwerk’ van de winkel; een stuk of tien gepensioneerden die het leuk vinden om voor Willy ‘op jacht’ te gaan naar mooie spullen. Want ze koopt geen goedkope, grote partijen meubels in het buitenland. Dat vindt ze niet duurzaam. In 2009 telde Nederland een recordaantal van maar liefst 10.559 faillissementen Daar zitten ongetwijfeld veel kleine ondernemers tussen die het met een beetje maatwerk wél hadden gered. Willy zegt dat zij het hoofd wel boven water zal blijven houden: “Maar ik héb al een redelijke pensioenvoorziening omdat ik lang een vaste baan heb gehad, en ik woon in mijn eigen huis. Voor jonge, startende ondernemers is het nog veel moeilijker. Voor hen is een steuntje in de rug heel hard nodig. Als de zaken een tijdje wat minder gaan, bijvoorbeeld nu door de crisis, is het anders snel voorbij.”

SP-plan Hart voor de zaak

Sharon Gesthuizen was zelf ook ondernemer, voordat ze voor de SP de Tweede Kamer inging. Als Kamerlid spreekt ze veel ondernemers, kleine en grote. In al die gesprekken viel haar op dat veruit de meeste regels en wetten prima uitpakken voor de grote bedrijven, maar voor kleine ondernemers óf niets uithalen, óf een kleine ramp zijn. Gesthuizen: “Bij overheidsopdrachten vallen kleine ondernemers te vaak buiten de boot. Gemeentes combineren vaak meerdere gelijksoortige opdrachten tot één grote opdracht. Dan moet je als bedrijf aan hoge omzeteisen voldoen om de opdracht te krijgen – en heb je als kleine ondernemer dus geen kans. Of wat dacht je van nieuwe etiketten-voorschriften uit Brussel, waardoor ambachtelijke bakkers en slagers tienduizenden euro’s moeten investeren om aan die regels te kunnen voldoen. Dat kost ze de kop.”

“Een ander voorbeeld: in de huurwet is een VVD-amendement opgenomen, namelijk dat de rechter bij onenigheid tussen zakelijke huurder en verhuurder alléén maar naar de economische belangen van de verhuurder mag kijken! Mensen die al twintig, dertig jaar in een zaak zitten, worden er zonder pardon uitgegooid als de verhuurder de boel wil renoveren – en ze hoeven niet meer terug te komen. Dan hebben die kleine ondernemers dus geen poot om op te staan.”

Gesthuizen presenteerde onlangs het plan ‘Hart voor de zaak: steun de kleine ondernemer’. In het plan staan enkele tientallen praktische voorstellen om de positie van kleine ondernemers te verbeteren. Bijvoorbeeld oplossingen voor het doorbetalen van ziek personeel, voor de gebrekkige huurbescherming en voor de problemen bij het krijgen van financiering. Machtsmisbruik door grote bedrijven kan daardoor worden aangepakt en de overheid kan dan zorgen dat kleine ondernemers ook een kans hebben om overheidsopdrachten binnen te halen.

‘Hart voor de zaak’ is te bestellen via www.sp.nl/shop bij rapporten.

Lees online