Tribune 3/2010 :: Gemeenteraadsverkiezingen 2010: Een bewogen uitslagenavond in de Panoramazaal

Reportage

Gemeenteraadsverkiezingen 2010

Een bewogen uitslagenavond in de Panoramazaal

Een beperkt verlies van 57 zetels in het hele land. Na het grote succes in 2006 geen reden tot feest, maar de meeste afdelingen kunnen leven met deze uitslag. Tijdens de uitslagenavond in Rotterdam spreekt Agnes Kant voor het laatst als politiek leider.

Tekst Rob Janssen Foto Suzanne van de Kerk

Rotterdam, 3 maart, half negen ’s avonds. Op de zestiende verdieping van het Golden Tuliphotel in de havenstad is het uitzicht adembenemend. De Maas en de Erasmusbrug lijken omlijst door miljoenen lichtjes. De zaal waar de SP-verkiezingsavond plaatsvindt, heet niet voor niets Panoramazaal. Maar hoe fantastisch het uitzicht ook is, de meeste ogen zullen vanavond gericht zijn op de grote videoschermen met uitslagen. Blijft het aantal raadszetels gelijk aan de monsterscore van 2006? Zit er winst in? Of wordt het een teleurstelling? De driemansband ‘Heeren van het Goede Leven’ speelt jazzy deuntjes en de eerste drankjes worden genuttigd. Bekende gezichten komen binnendrup­pelen, zoals Krista van Velzen, Bob Fosko, Jan Marijnissen, Paul Ulenbelt en Sharon Gesthuizen.

Rond de klok van negen uur klimt partijsecretaris Hans van Heijningen op het podium voor een korte terugblik op de campagne, die volgens hem over het algemeen zeer goed verlopen is: “Ondanks het barre weer zijn duizenden SP’ers constant op straat geweest. Daar kunnen we trots op zijn.” Maar de campagne loopt dóór deze keer, vervolgt Van Heijningen, doelend op de komende Tweede Kamerverkiezingen. “Want landelijk staat er heel wat op het spel.”

Even later trekt via het videoscherm de NOS de aandacht. De eerste uitslag is binnen. In het Gelderse Rozendaal, naar verluidt de rijkste gemeente van Nederland, is Belangen Gemeenschap

Rozen­daal de grootste geworden. Bij een opkomst van 78 procent. Dat dit laatste erg hoog is, wordt in de Panoramazaal meteen ingezien. Want het landelijke opkomstcijfer is met 56 procent schrik­barend laag. En iedereen weet: lage opkomstcijfers werken meestal niet in het voordeel van de SP.

Voor verontruste gezichten zorgt ook een virtuele Tweede Kamerpeiling bij de NOS: de SP zou 14 van de huidige 25 zetels verliezen. Maar dat verhindert niet dat Agnes Kant om half tien met luid applaus en gejuich verwelkomd wordt in de Panoramazaal. Meteen staan verslaggevers van radio, tv en kranten in de rij.

“Ondanks het barre weer voerden duizenden SP’ers op straat campagne ”

“De peiling is niet goed,” beaamt ze, “maar we hebben drie maanden campagne voor de boeg. Dat wordt een historische campagne waarin de vraag centraal staat: ‘Wat wordt de toekomst van Nederland?’ Voor die vraag hebben de mensen nog niet gestaan. Op de vraag: ‘Wie gaat de crisis betalen?’, hebben de mensen nog geen antwoord kunnen geven. Dat kunnen ze wél op 9 juni.”

Dan komen de eerste voorlopige resultaten uit het land. Vooralsnog lijkt het erop dat de SP consolideert, hier en daar licht verliest. Zo ook in Rotterdam. Lijsttrekker Leo de Kleijn reageert verbaasd: “De kiezers hebben zich weer laten gijzelen door de vraag of de PvdA of Leefbaar Rotterdam de grootste wordt. Al met al een slechte uitslag voor Rotterdam.”

Tegen de klok van half elf wordt duidelijk dat het beeld dat tot dan toe heerst – overwegend gelijk blijven, met incidenteel zetelverlies – toch bijgesteld moet worden. Tegenover knappe winst in bijvoorbeeld Brielle, Schijndel en Arnhem komen zware verliezen te staan in onder meer Amsterdam, Den Haag en Culemborg. Ook in gemeenten met SP-colleges worden dit keer zetels ingeleverd, zoals in Groningen, Boxmeer, Tilburg, Doesburg, Heerlen en Nijmegen. Daarentegen verdwijnt er geen enkele bestaande SP-fractie uit een gemeenteraad, en lukt het de afdelingen die voor het eerst meedoen allemaal om ten minste een zetel in de gemeenteraad te bemachtigen. Op een na: de afdeling Soest komt 250 stemmen tekort voor een zetel.

In Culemborg levert de SP drie van de vijf zetels in. Een flinke klap. Lijsttrekker Thijs Heemskerk baalt, maar rekende vooraf niet op winst: “In 2006 viel alles net goed voor ons. Landelijk stond goed, we waren niet netjes uit het college gezet en de Culemborgers wisten dat. We hadden een bekende en geliefde wethouder. Alles zat mee, en nu niet. Maar eerlijk is eerlijk: we zijn te weinig op straat geweest de afgelopen jaren. De kiezer helpt ons bij onze prioriteiten: er moet meer actie en – voorlopig – wat minder fractie komen.”

Doesburg haalt van alle SP-afdelingen de hoogste score: meer dan een kwart stemde op de SP. Wethouder en lijsttrekker Willem Bouman: “We verliezen, maar blijven veruit de grootste partij – voor de vijfde keer op rij.” De enorme winst in 2006 (38,3 procent) is niet herhaald. Bouman: “Er was toen geen concurrentie. De stadspartij was pas net begonnen, GroenLinks deed niet mee. De andere partijen hadden in een lokale kwestie het vertrouwen van de Doesburgers verspeeld, de SP niet. Dat effect is nu weg. Verlies dus, maar nog ruime steun van de kiezers.” De SP in Amsterdam gaat van zes naar drie zetels. Lijsttrekker Laurens Ivens: “We mochten na 2006 niet meedoen aan een links stadsbestuur, wat mede daardoor helemaal niet zo links bleek. De SP is, samen met de andere linkse partijen, afgestraft door de teleurgestelde kiezer. Volgens ons onterecht. Maar het is zo.”

Bellingwedde: “We winnen dankzij vele acties”

Er zijn ook winnaars. Lijsttrekker Gerrie Elfrink van de SP-Arnhem leeft mee met de afdelingen die verliezen, maar is blij met de eigen overwinning: “Arnhem is alle prestigeprojecten zat en heeft daarom massaal SP gestemd. De PvdA heeft nét 63 stemmen meer en eist daarom het initiatief voor collegebesprekingen op. Maar wij hebben gewonnen en zij verloren, dus zullen ze water bij de wijn moeten doen.” In Bellingwedde viert lijsttrekker Dick Heinen ondertussen ook feest: “We winnen dankzij vele acties. Zo hebben we het ontslag van zestig thuiszorgwerkers voorkomen. We zijn nu van nul naar bijna negentien procent van de stemmen gegaan!”

Tegen de klok van elven gaat Agnes Kant de zaal toespreken. Ook zij blikt terug op de campagne: “Ik wilde al die mensen die zich tijdens de campagne hebben ingezet bedanken, maar ik heb me bedacht. Ik ga ze bedanken voor hun jarenlange inzet voor de samenleving! Want dat is waar het om gaat.” Over het tegenvallende resultaat en de landelijke peiling: “Is dat erg? Ja, dat is vervelend. Maar we hebben nog drie maanden. Er is vandaag een onderzoek gedaan dat mij veel hoop geeft. Het onderzoek heeft aangetoond dat ons verlies voor de helft komt doordat mensen zoveel vertrouwen verloren hebben in de politiek, dat ze niet meer naar de stembus gaan. Het is een belangrijke taak voor ons om duidelijk te maken dat als zij verandering willen, dat er dan voor hen maar één antwoord is: niet thuisblijven maar stemmen voor een menselijk en sociaal Nederland, en dus op het enige alternatief: de SP.”

Uiteindelijk zal de SP in heel het land 57 zetels verliezen. Op de keper beschouwd peanuts vergeleken bij bijvoorbeeld de 672 verloren zetels bij de PvdA. Toch komt er een dag later nieuws dat vriend en vijand verrast en verbaast: Agnes Kant stapt op. Ze verklaart: “Onmiskenbaar wordt de slechte verkiezingsuitslag en lage peiling gekoppeld aan mijn optredens als boegbeeld van de SP. Of dat terecht is, daar zullen de meningen over verdeeld zijn.

De kans is groot dat deze koppeling de komende maanden de campagne blijft overschaduwen.” Voor haar is het over. Op het partijbureau komen honderden mails en telefoontjes binnen van leden die hun waardering uitspreken voor Agnes en haar opstappen betreuren. Nog een dag later wordt Emile Roemer gekozen om haar op te volgen als fractievoorzitter

Lees online