Tribune 03/2001 Geen gat in de Markt!

Tribune 16 maart 2001

Dagboek van een (glorieus) referendum

Actie geslaagd, gat gedempt!

Bevolking schiet plan van gemeentebestuur massaal af

Ronduit verpletterend was de nederlaag die de Groningse bevolking op 21 februari toebracht aan het gemeentebestuur. Bij een opkomst van 56,5 procent veegde maar liefst 81 procent van de kiezers een voorstel van tafel om het stadshart ingrijpend te veranderen. In de gemeenteraad hadden 29 van de 39 leden vóór een parkeergarage, koopgoot en ondergronds winkelplein gestemd. Buiten de raad lieten 66.394 Groningers weten daar héél anders over te denken. Tribune-redacteur en raadslid Peter Verschuren was de afgelopen jaren actief in het referendumcomité Geen Gat onder de Grote Markt. In dagboekvorm blikt hij gniffelend terug.

December 1996

Eindelijk informatie. Tien maanden nadat PvdA-wethouder Smink van Ruimtelijke Ordening terloops meedeelde dat projectontwikkelaar MultiVastgoed studeert op een parkeergarage onder de Grote Markt, horen we wat meer. Herhaaldelijk had de oppositie in de raad om een debat gevraagd. Steeds luidde het antwoord: ‘Dat is te vroeg, het gaat maar om een studie.’ Wat we nu krijgen, is echter geen studieverslag, maar een kant en klaar voorstel. De parkeerbak moet er komen, omdat er anders niet geïnvesteerd wordt in de Noordwand. Na overleg in de vierkoppige SP-fractie reageren wij meteen met de eis dat er over dit plan een referendum gehouden dient te worden.

Januari 1997

De raadscommissievergadering verloopt uiterst voorspelbaar. D66 en PvdA – tot voor kort fel tegenstander van een parkeergarage onder het stadshart – zijn bekeerd tot voorstanders en laten zich niet uit de tent lokken. Wethouder Smink wil niets weten van een referendum. D66 heeft het er moeilijker mee. ‘Dat zien we later wel,’ is uiteindelijk haar opstelling.

Oktober 1997

Het comité Geen Gat in de Grote Markt wordt opgericht. Een samenwerkingsverband van Milieudefensie, GroenLinks, SP, de plaatselijke studentenpartij Student & Stad, ROVER en de Fietsersbond. We zijn het niet op alle punten eens, maar weten één ding zeker: die parkeergarage moeten we tegenhouden.

Mei 1999

Het college is eruit. Over de Grote Markt mag een referendum gehouden worden, maar als wisselgeld heeft Smink een forse aanpassing van de spelregels gekregen. Het plan is pas van tafel als 30 procent van alle kiesgerechtigde Groningers tégenstemt. Eerder zou een meerderheid aan tegenstemmers voldoende zijn bij een totale opkomst van 30 procent of meer. Referendumkampioen D66 maakt zich totaal ongeloofwaardig door deze wijziging te verdedigen. Op devergadering van het comité is de stemming bedrukt. ‘Moeten we nu wel doorgaan?’ vragen enkelen zich af.

Mei 2000

We kunnen los. De gemeente is afgekomen met de formulieren voor de handtekeningen onder het referendumverzoek. Ver binnen de tijd die ervoor staat, bieden we het dubbele aan van het aantal benodigde handtekeningen. We houden het vriendelijk, en overhandigen ze in een enorme Grote Markttaart met een groot gat. De voorstanders zijn niet onder de indruk. ‘De mensen willen wel een referendum, maar dat wil helemaal niet zeggen dat ze de plannen afwijzen.’

Juni 2000

De gemeenteraad stemt over het plan. Collegepartijen PvdA, VVD, D66 en CDA tonen geen spoor van twijfel: unaniem zijn ze overtuigd vóór. Het GPV heeft het moeilijk. De fractie ziet de parkeergarage niet zitten, maar is wel voor de rest van het plan. De eindconclusie luidt: vóór. Bij GroenLinks valt het dubbeltje de andere kant op: de afkeer van de parkeergarage is sterker dan de waardering voor de rest van het plan. Als enige wijst de SP het hele plan af. Een ondergronds winkelplein zonder parkeergarage vinden we volstrekt onzinnig en wat ons betreft is de Noordwand van de markt nog lang niet slooprijp.

September 2000

Opnieuw moeten we handtekeningen verzamelen, nu onder het definitieve referendumverzoek en twee keer zo veel als in de eerste ronde. De zomer heeft de mensen in Groningen onmiskenbaar goed gedaan: de reacties zijn veel beslister. Gek is het meest geuite woord bij het kraampje op de markt. ‘Ze zijn hartstikke gek, om met zo’n plan te komen.’ Iedereen tekent: van jong tot heel oud en van de arbeiders uit de Oosterparkwijk tot de chique uit Helpman. Snel hebben we weer twee keer het benodigde aantal handtekeningen.

Oktober 2000

Journalist Piet van Dijken leidt mijn discussie met ondernemersvertegenwoordiger Van der Pas. Het debat fleurt de presentatie op van het SP-boekje Nee, nee, nee, waarin we al onze argumenten tegen het plan op een rijtje gezet hebben. De verbazing is groot als ik overtuigd laat weten dat we het referendum gaan winnen. ‘Zie je dat’, zegt Van Dijken onthutst, ‘hij meent het echt.’

Een boekhandel vlakbij de Grote Markt wil het boekje wel verkopen en meldt enkele maanden later dat Nee, nee, nee haar best lopende titel is.

November 2000

Het campagneteam ziet elkaar steeds vaker en komt elke keer een stap verder met de planning. We merken nu hoe waardevol de lange aanloop geweest is. De aanvankelijke spanning tussen GroenLinks en SP (bij verkiezingen zijn we immers concurrenten) heeft plaatsgemaakt voor vertrouwen. Van onze tegenstanders vernemen we niets. Ook niet als we ons logo presenteren: een scheefgezakte Martinitoren. Vooraf hadden we rekening gehouden met een furieuze reactie op dit ‘op het gevoel spelen’. Maar nee, de voorstemmers lijken hun campagne te beperken tot bidden om slecht weer op de referendumdag.

December 2000

Naast hard meedoen aan de campagne van het comité, willen we ook duidelijk maken waarom we als SP tegen het héle plan zijn. We beleggen daarom een serie van vier avonden in de wijken. Nu komen de voorstanders wel. Elke avond zijn er raadsleden van PvdA, D66 of CDA in de zaal. Mede daardoor worden het geanimeerde discussies.

Januari 2001

De campagneplanning ligt er. De posters verschijnen in het straatsbeeld en de eerste advertenties staan in de huis-aan-huisbladen. Peilingen van de plaatselijke media leiden tot uiteenlopende conclusies. Dan verschijnt het actieaffiche van de vóór-lobby. In grote letters staat er PvdA is voor, CDA is voor, D66 is voor, VVD is voor. Ik denk eerst dat het een grapje is van anonieme tegenstanders, maar ze menen het echt. Blijkbaar is de raadszaal zozeer hun middelpunt van de wereld, dat ze denken dat hun kiezers ook aan fractiediscipline doen.

Hoogtepunt van de vergaderingen van het campagneteam zijn de financiën. Elke week zijn er weer veel donaties binnengekomen en kunnen we de planning bijstellen. Advertenties van pagina drie naar de voorpagina, een dag extra tv-reclame. Heerlijk om zo te kunnen werken.

8 februari

Onze campagnekrant komt uit. Het eerste exemplaar wordt in ontvangst genomen door de eigenaren van Optiek Magnifiek. We willen daarmee aangeven dat ook veel winkeliers tegen het plan zijn. ‘Ondernemend Groningen is vóór,’ luidt de slagzin van een peperdure campagne van de Groninger City Club en de Kamer van Koophandel. De vele tientallen Stem NEE-affiches voor de winkelruiten bewijzen het tegendeel. ’s Avonds is er een Geen Gat-popfestival. Koud en nat, maar in een optimistische stemming laten muzikanten en dichters zien waar zíj staan.

12 februari

Op het marktplein geven we aan hoe enorm de bouwkuil wordt, en hoe de uitgangsgebouwtjes en een reusachtig luchtgat het stadshart blijvend verpesten. Keiharde bouw- en verkeersgeluiden maken het beeld compleet. De aandacht van omstanders en de media is groot en een bruidspaar maakt lachend van de gelegenheid gebruik om heel opmerkelijke trouwfoto’s te laten nemen.

13 februari

In de Groningse referendumverordening is vastgelegd dat het gemeentebestuur zelf geen campagne mag voeren. Dat moeten de partijen doen. Toch blijkt dat Smink zichzelf als wethouder aanbiedt bij ouderencentra om voorlichting te geven over het plan. ‘De rekening kan naar de gemeente,’ geldt daarbij. We bellen erachteraan en krijgen te horen dat het gaat om ‘neutrale informatie’. Daar trappen we niet in, een week voor het referendum. En dus gaat er een klacht naar de referendumcommissie. Twee dagen later horen we dat Smink er bij een complex letterlijk uitgejouwd is.

14 februari

Het ‘grote inhoudelijke debat’ in het Grand Theater. Smink laat een dia zien van de lelijke achterkant van de winkels aan de Grote Markt en legt uit dat het plan geboren is uit liefde voor de stad. Mijn dia toont een grote worst, die de 300 miljoen aan investeringen symboliseert die met het plan gemoeid zijn. ‘De gemeente heeft alleen daarvoor aandacht,’ is mijn stelling, ‘en geen oog voor alle problemen en risico’s die ze over zich afroept.’

15 februari

Om duidelijk te maken dat de noordwand van de markt helemaal niet zo waardeloos is als de voorstanders beweren, organiseren we als SP een lezing van architectuurhistoricus Wijnand Galema. Hij heeft de panden enkele jaren eerder onderzocht, in opdracht van de afdeling Monumenten van de gemeente. Zijn pleidooi voor een geleidelijke ontwikkeling van de stad – in plaats van grootschalige kaalslag – is overtuigend.

Thuisgekomen hangt het Nieuwsblad van het Noorden aan de telefoon. Of ik commentaar wil geven op de nieuwste peiling. Die is sensationeel: 80 procent van de mensen zegt te gaan stemmen, en daarvan is 72 procent tegen het plan. Ik reageer voorzichtig en wijs erop dat de opkomst vast lager uitpakt. Maar het duurt daarna lang voordat ik in slaap val. ‘We gaan het redden!’

16 februari

Het affiche achterop de actiekrant is een voltreffer. Overal duikt het groen/paarse advies op om Nee te stemmen. In de hele stad moeten er duizenden voor de ramen hangen. Vóór-affiches zijn er vrijwel niet: kom je er eentje tegen dan is de kans groot dat daar een wethouder of PvdA-raadslid woont.

17 februari

De laatste zaterdag voor het referendum. Kaartjes, ballonnen en een gesprek moeten de twijfelaars over de streep trekken. Maar uit alles blijkt dat de mensen dat laatste zetje niet meer nodig hebben. ‘Natuurlijk stem ik tegen,’ is de meest voorkomende reactie.

19 februari

Het campagneteam vergadert voor de laatste keer. Tekenend voor wat we de afgelopen maanden losgemaakt hebben, is de man die binnenkomt in het tijdelijke actiepand, een envelop pakt en vijf briefjes van 100 uittelt. ‘Hier, van mijn pensioentje.’

21 februari

Verkiezingsdag. ’s Ochtends ben ik bij een groepje mensen voor een heel andere actie. ‘Ik heb het nog nooit zo druk gezien bij het stembureau,’ zegt een oudere man. En daarmee is de allerlaatste onzekerheid weggenomen.

’s Avonds in het gemeentehuis twijfelt niemand meer aan de uitkomst – zeker niet zodra de uitslag van het eerste stembureau binnenkomt: vóór 15 procent, tégen 85 procent. Om tien uur begint ons eigen feest. Iedereen feliciteert iedereen, de mensen die een bijzondere bijdrage geleverd hebben aan de campagne worden in de bloemen gezet. Goedkoop Scoor’n, de huisband van het comité, speelt voor de laatste keer het campagnelied Gat in Stad. En dan is er bier, muziek en heel veel voldoening. Politiek kán ontzettend leuk zijn.