Spanning augustus 2009 :: Feiten over emancipatie

Feiten over emancipatie

Het woord emancipatie komt uit het Latijn. Letterlijk betekent ‘mancipatio’ in de hand (manus) nemen (capere) – en stond in het Romeinse recht voor eigendom. ‘Emancipatie’ komt van ex (uit) mancipatio.

In de recentere geschiedenis heeft het woord emancipatie ook betrekking op de gelijkberechtiging van bijvoorbeeld joden en katholieken. Op 2 september 1796 kregen, onder invloed van de Franse verlichtingsidealen en de politieke druk van de Franse bezetting, joden burgerrechten in Nederland en verloren hun vreemdelingenstatus.

Ook de Nederlandse katholieken wilden emanciperen in de 19e eeuw. Vele openbare functies waren ongeveer drie eeuwen lang – van 1600 tot 1900 – niet voor hen toegankelijk. De gelijkberechtiging in de Franse tijd was pas het begin van hun strijd om gelijkwaardig mee te doen in de Nederlandse samenleving.

Homo’s

Homoseksuelen, in Nederland ongeveer 1,6 miljoen mensen, zijn vanuit de drie grote religies vaak fel bestreden. De basis daarvoor is gevonden in het bijbelboek Leviticus 18:22: “Je mag niet het bed delen met een man zoals met een vrouw, dat is gruwelijk.”

In de achttiende eeuw vonden in ons land honderden processen plaats met vele honderden executies van homoseksuelen. In de Franse Tijd (1795-1813) werd de strafbaarstelling van homoseksualiteit afgeschaft. In 1911 werd voor homoseksuele contacten een minimumleeftijd ingevoerd van 21 jaar. In artikel 248-bis van het Wetboek van Strafrecht kwam te staan: ‘De meerderjarige, die met een minderjarige van hetzelfde geslacht wiens minderjarigheid hij kent of redelijkerwijs moet vermoeden, ontucht pleegt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaar.’

Duizenden mensen zijn vervolgd op basis van 248-bis. Tijdens de eerste demonstratie voor homorechten in Nederland eisten demonstranten in 1969 intrekking van artikel 248-bis. In 1971 werd het artikel geschrapt. In Nederland is het sinds 2001 mogelijk om een huwelijk te sluiten tussen twee personen van hetzelfde geslacht.

Pas in 1990 schrapte de Wereldgezondheidsorganisatie homoseksualiteit uit de lijst van geestesziekten! Veel landen hebben inmiddels homoseksualiteit gelegaliseerd, maar grote delen van de wereld zijn voor homoseksuelen nog steeds gevaarlijk. Op homoseksualiteit staat de doodstraf in Iran, Jemen, Mauretanië, Saoedi-Arabië, Soedan en de Verenigde Arabische Emiraten. Levenslange gevangenisstraffen kunnen worden gegeven in Bangladesh, Bhutan, Guyana, India, de Malediven, Nepal, Singapore en Oeganda.

Slaven

Slavernij is over de hele wereld een bijproduct en soms het doel geweest van oorlogvoering. Krijgsgevangen genomen tegenstanders raakten al hun rechten kwijt en werden, zoals de Romeinen dat noemden, een ‘werktuig met een stem’.

Het huidige Nederland heeft vooral te maken met de gevolgen van de transatlantische slavenhandel in de zeventiende en achttiende eeuw. Tijdens die periode verscheepte Nederland ongeveer 450.000 mensen als slaaf van Afrika naar Amerika.

Groepen slaven ontsnapten en vormden hun eigen gemeenschappen, er ontstond in het moederland weerstand tegen de slavernij en ook economisch bleek slavernij minder rendabel dan voorheen.

Nederland emancipeerde de slaven in fases, eerst in 1859 in Oost-Indië, daarna in de koloniën in Afrika en Amerika. Op 1 juli 1863 kondigden 21 kanonschoten in Paramaribo de afschaffing van de slavernij aan. De regering betaalde een schadevergoeding aan de eigenaar, ter compensatie voor het verloren eigendom. Deze maatregel was wrang, omdat slavenhouders vlak voor de afschaffing jacht maakten op gevluchte slaven om zo extra compensatiegeld op te strijken. De voormalige slaven werden voor tien jaar onder staatstoezicht geplaatst en bleven dus veelal op dezelfde plantages werken. Uiteindelijk waren slaven pas echt vrij in 1873.

Vrouwen

Iets meer dan de helft van de bevolking zijn vrouwen. Toch heeft het lang geduurd voor ze dezelfde rechten kregen als mannen. Gehuwde vrouwen waren tot 1956 handelingsonbekwaam. Dat wil zeggen dat zij niet zelfstandig rechtshandelingen mochten verrichten (bijvoorbeeld het kopen van een bankstel).

Voor de wet zijn mannen en vrouwen tegenwoordig gelijk, maar in het economische leven is dat nog steeds niet het geval. Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek is de totale urenbelasting (combinatie zorg en werk) van vrouwen en mannen bijna gelijk (vrouwen 48 uur per week en mannen 49 uur). Vrouwen besteden echter meer uren aan onbetaald werk zoals het huishouden, de zorg voor kinderen en anderen en dergelijke, terwijl mannen meer betaald werk verrichten. Vrouwen verdienen minder dan mannen: dit komt door opleiding, ervaring, deeltijdwerk en sector. Maar na correctie voor zulke factoren blijft er een onverklaard loonverschil. Vrouwen blijken dan nog altijd ongeveer 3 tot 7 procent minder loon te ontvangen dan mannen.

Allochtonen

Volgens de meestal gebruikte definitie is een allochtoon iemand van wie tenminste één van de ouders in het buitenland is geboren. Daarbij wordt ook nog onderscheid gemaakt tussen mensen die zelf in het buitenland zijn geboren (eerste generatie allochtoon) en mensen die zelf in Nederland zijn geboren (tweede generatie). Autochtonen zijn mensen van wie beide ouders in Nederland zijn geboren, ongeacht het land waar ze zelf zijn geboren.

De vijf grootste groepen naar nationaliteit zijn (eerste en tweede generatie samen):

Als inwoners van Nederland hebben allochtonen dezelfde rechten als andere inwoners, maar toch bestaan er voor de groepen gemiddeld achterstanden op het gebied van werk, scholing en huisvesting.