Spanning, september 2008 :: Wij maken echt het verschil

“Wij maken echt het verschil”

Wethouder financiën Peter Lucassen over rood begroten

Omdat de SP buiten de regering is gehouden, is zelf financieel beleid maken in Den Haag niet aan de orde. Heel anders is dat in een aantal gemeenten met SP-colleges. In Hilversum, Wijk bij Duurstede, Boxmeer, Eindhoven en Oss is de wethouder financiën een SP’er.

In Nijmegen ook en daar beheert Peter Lucassen de gemeentelijke portemonnee. Spanning sprak met hem over aanbestedingen, achterzakken van ambtenaren en een schone begroting.

Tekst: Sjaak van der Velden

Kan een socialist die deze portefeuille beheert nog wel iets van zijn idealen verwezenlijken?

“Ik durf te stellen dat wij echt het verschil maken voor de bewoners van onze stad. Als wethouder financiën ben je namelijk meer dan een procesbewaker. Ook het bewaren van de huishoudportemonnee van een gemeente is politiek werk omdat je samen met de andere SP-wethouder, maar natuurlijk ook met de gemeenteraadsfractie, de financiële ruimte zoekt om je doelen te verwezenlijken. Wij vinden bijvoorbeeld dat de openbare ruimte goed moet worden onderhouden en dat er goede voorzieningen in de wijken moeten zijn. We zoeken daar dan dus ook het geld voor binnen de gemeentebegroting.”

Maak je dan een ‘ideale’ begroting zoals Ewout Irrgang in de Kamer doet?

“Nee, dat gaat op gemeentelijk niveau heel anders, zeker als je zelf in het college zit. In de politieke strijd rond het vormen van een collegeprogramma hebben we daarover onderhandeld met de andere partijen, PvdA en GroenLinks. Uit die discussie is een coalitieakkoord voortgekomen: Bruggen bouwen aan de Waal. Samen met de economische partners willen we werken aan een sociale stad, waarin mensen samen leven en niet met de rug naar elkaar staan. In het coalitieakkoord hebben we een groot deel van de speerpunten uit ons verkiezingsprogramma kunnen opnemen.

Er is trouwens een groot verschil tussen de begroting van een gemeente en die van het Rijk. Landelijk kan men besluiten om een tekort te accepteren, maar wij als gemeente maken een begroting waarbij in principe de inkomsten en uitgaven gelijk zijn. Jaarlijks kan er wel eens een beperkt tekort of een overschot zijn, maar in het meerjarenperspectief van 2009 tot en met 2012 moet de begroting sluitend zijn. Als we dat niet doen, worden we door de provincie op de vingers getikt.

Veel van onze inkomsten zijn afkomstig van de landelijke overheid, zoals de ongeveer 180 miljoen van het Gemeentefonds die we van het Rijk jaarlijks krijgen. Daar hebben wij geen zeggenschap over, omdat er vaste verdeelsleutels voor zijn als inwoneraantal, bebouwingsdichtheid enzovoort. Wat we als college wel kunnen bepalen zijn de lokale belastingen. Daarover voer je dan een politieke strijd, maar daaraan zijn ook wel grenzen gebonden. Een gemeente kan niet onbeperkt de OZB of de leges verhogen. We hebben nu zelfs binnen het college een discussie over de vraag of we de inkomsten – in dit geval de OZB – willen indexeren (aanpassen aan de inflatie – red.) Wij zeggen samen met GroenLinks ja, maar de PvdA is tegen. Daar tegen zijn klinkt aardig, maar de kosten waar wij als gemeente mee te maken krijgen gaan natuurlijk wel omhoog. Als wij niet indexeren zullen de werknemers van de gemeente niet zeggen dat ze dit jaar geen inkomensstijging willen – en terecht. Om onze plannen uit te voeren moeten de inkomsten dus wel meestijgen met de inflatie.”

Je noemt de werknemers, de ambtenaren. Hoe is de samenwerking met het ambtenarenapparaat?

“Toen ik in 2002 wethouder werd, bekeek men mij wel een beetje als een vreemde eend in de bijt. Wat zou die SP’er voor iemand zijn? Ze waren misschien wel bang dat ik een soort pretpakketten wilde realiseren, ook al omdat ik helemaal geen financiële achtergrond heb.

Al vrij snel bleek hun angst ongegrond. Er zaten namelijk nogal wat lijken in de kast, zoals het ontbreken van een gezonde financiële reserve. Dat was het eerste wat ik toen op orde heb gemaakt. Je moet met een ‘schone begroting’ werken, een goede basis hebben en vervolgens zorgen dat het ‘huishoudboekje’ op orde is, dat wil zeggen inkomsten en uitgaven moeten in evenwicht zijn. Toen bleek dat een wethouder van de SP heel degelijk wil werken, was het verder goed samenwerken met het ambtenarenapparaat. Wat ze nog wel eens doen is informatie achterhouden. Dat doen ze dan niet uit wantrouwen naar mij toe, maar omdat het blijkbaar in de aard van het beestje – zeker van ambtenaren financiën – zit om heel voorzichtig te zijn. Vanuit die voorzichtigheid willen ze onderhandelingsruimte in de achterzak hebben. En dan blijkt er ineens toch nog ergens ruimte te zijn die ze niet hadden verteld. Ik vind dat het bestuur en deze wethouder alle informatie op tafel moet hebben om met die informatie verantwoorde keuzes te maken. Die informatie hoort niet thuis in de achterzak van de ambtenaren. Daar let ik dus extra op.”

Dat klinkt allemaal heel mooi, maar er waren vast problemen – dan denk ik aan de Novio-affaire. Wat was daar aan de hand?

“Dat werd inderdaad een echte affaire, waarbij dit voorjaar nog een motie van wantrouwen tegen mij is ingediend en er zelfs soms aan mijn integriteit werd getwijfeld. Dat was geen prettige tijd, maar volgens mij zijn we daar als SP goed mee omgegaan. Novio, het stadsvervoerbedrijf in Nijmegen, is in 1997 verzelfstandigd. Dat leverde voor ons in 2002, toen we in het college aantraden, een erfenis op waar we helemaal niet blij mee waren. Als SP vinden we dat een dergelijke voorziening in gemeenschapshanden moet zijn en blijven. Vanuit Europa en de landelijke politiek is echter bepaald dat ook dit soort bedrijven de markt op moet. Het openbaar vervoer dat door bedrijven als Novio wordt gereden zou uiteindelijk openbaar moeten worden aanbesteed. Het bekende verhaal van de privatisering en aanbestedingen.

Het was ons wel duidelijk dat Novio als klein bedrijf de aanbesteding zou gaan verliezen van grote bedrijven als Connexxion of Arriva. Wat moet je dan doen? Toch proberen die concessie binnen te halen met het aanzienlijke risico dat het bedrijf het verliest tegen de ‘grote jongens’ en helemaal niets meer voor Nijmegen zou kunnen betekenen?

Wij hebben er toen voor gekozen, als college maar ook met steun van de SP-fractie en de andere fracties in de gemeenteraad, om Novio dan maar helemaal in de verkoop te doen. Dan konden we bij de koopvoorwaarden bedingen dat de belangen van het personeel veilig zouden worden gesteld. Dat is wel gelukt, het personeel heeft een baangarantie voor drie jaar gekregen en het bedrijf blijft gevestigd in de stad.

Het blijft natuurlijk wel een tweede keus voor ons. Als SP hadden we liever het bedrijf in gemeentehanden gehouden en als gemeentelijke dienst of overheidsbedrijf gerund, maar het was vechten tegen de bierkaai. Je kunt wel gelijk hebben, maar dat is nog iets anders dan gelijk krijgen. Speel je het spel niet mee, dan sta je voor altijd aan de kant.”

Werd daarom je integriteit aan de orde gesteld?

“Nee, dat ging om het feit dat Novio minder heeft opgeleverd dan na de eerste bieding verwacht. Eerst was de HTM uit Den Haag in de race om Novio te kopen. Zij hadden ook een aantrekkelijk eerste bod gedaan, maar na een boekenonderzoek zag dit bedrijf ervan af. Omdat Novio als zelfstandig bedrijf en in afwachting van de eerste aanbesteding niet meer alles op één kaart wilde zetten, had het een 50 procent-deelname genomen in SVN (Stadsvervoer Nederland) dat in Oost-Utrecht opereert. Later werd dit percentage nog hoger. Dit aandeel bleek echter vooral verliesgevend, net als gekochte taxiconcessies. Binnen enkele jaren verdwenen zo 12 miljoen euro aan gemeenschapsgeld. We hebben de directie wel ontslagen, maar het kwaad was toen natuurlijk al geschied. Toen Connexxion in plaats van de HTM het bedrijf wel wilde kopen, moesten die verliezen verrekend worden. De opbrengst viel daardoor 15 miljoen euro lager uit. Heel vervelend allemaal. De reden waarom we moesten verkopen – namelijk niet gemangeld willen worden door de marktwerking – werd al bewaarheid tijdens het verkoopproces.”

Dat leverde zeker wel slapeloze nachten op?

“Slapeloze nachten niet, omdat wij als SP’ers vonden dat ons verhaal klopte. Dat de oppositie dan probeert om je beentje te lichten, dat hoort erbij. We hebben eruit gehaald wat mogelijk was, en de schuld voor het hele systeem van aanbestedingen en privatiseringen ligt niet bij ons. Daar hebben we juist altijd tegen gevochten.

Iets dergelijks geldt ook bij de uitvoering van de Wmo. Die had nooit bij de gemeenten terecht mogen komen. Ook daar geldt dat het systeem van aanbestedingen door ons niet goed kan worden uitgevoerd. De beloofde kwaliteit kunnen we alleen maar achteraf controleren. Het is bijna niet als aanbestedingscriterium hard te maken en natuurlijk zeggen al die bedrijven dat ze het beste van het beste zullen leveren. De mensen die deze mindere kwaliteit over de vloer krijgen, zijn er echter de dupe van. Het blijft ontzettend lastig om daar op dit moment wat aan te doen.”

Als ik het zo hoor, gaat er wel een hoop mis.

“Dat lijkt misschien zo, maar dat valt gelukkig wel mee. Uit onderzoek blijkt dat 65 procent van de bevolking vertrouwen heeft in het college, dat was in 2005 nog 61 procent. Blijkbaar doen we volgens de bevolking goede dingen, en daar gaat het ons uiteraard om, wat de bevolking van ons beleid vindt. Ze vinden dat de wijken er beter bij liggen, dat de voorzieningen beter op orde zijn dan jaren geleden.. Het zal de mensen waarschijnlijk een zorg zijn of de financiën goed op orde zijn, als die straattegels maar vlak liggen en ze veilig over straat kunnen. Dat laatste gaat ook de goede kant op, want uit hetzelfde onderzoek blijkt iets minder dan 27 procent zich in de eigen buurt wel eens onveilig te voelen. Dat is veel, ruim een op de vier mensen. In 2001 ging het echter nog om 33 procent, een op de drie. Mede dankzij ons collegebeleid en de inbreng van de SP daarin, wordt Nijmegen een steeds prettiger stad om te leven.

Daar doe je het als socialistische wethouder voor. Okay, je hebt te maken met regelgeving uit Brussel en Den Haag waar je niets aan kunt doen. Maar waar je wel iets aan kunt doen daar moet je het ook doen.

Mijn portefeuille is daarin een heel belangrijke, want op financiën verdeel je het geld en veel van onze doelstellingen zijn afhankelijk van dat geld. Zo kun je als wethouder lokaal wel degelijk het verschil maken.”

Peter Lucassen is geboren op 17 augustus 1953 in Alverna, een dorpje naast Wijchen onder de rook van Nijmegen. Peter behaalde zijn diploma Gymnasium A op het Nijmeegse Dominicus College en ging daarna psychologie studeren aan de Nijmeegse universiteit. In 1976 werd hij lid van de SP naar aanleiding van de Vietnam-acties en werkte mee aan diverse andere acties. In 1986 kwam Peter in het afdelingsbestuur en kwam in 1988 in de gemeenteraad, waar hij zich met name bezig hield met de volkshuisvesting. Peter heeft vanaf 1979 gewerkt bij het ITS (Instituut voor Toegepast Sociaal Wetenschappelijk Onderzoek). Hier begon hij als student-assistent en onderzoeker. In 1987 werd Peter hoofd van de afdeling Automatisering en in 2002 hoofd van de afdeling Data. Dit is hij maar kort geweest, want in april 2002 werd Peter wethouder voor de SP met als taken Financiën, Organisatie en Stadsbedrijven. Ook is Peter verantwoordelijk voor de gemeentelijke website, die de afgelopen jaren sterk verbeterd is.

Peter is getrouwd met Marja, heeft een zoon en een dochter en woont in Meijhorst.

Novio

Sinds 1911 verzorgde de Gemeente Tram Nijmegen (GTN) het openbaar vervoer in Nijmegen. Begin 1950 besloot de gemeente over te stappen op een combinatie van trolleybussen voor drukke lijnen en dieselbussen voor minder drukke lijnen. Vanaf 1952 reden deze trolleybussen en de laatste tram verdween in 1955.

Het gemeentevervoer fuseerde met de reinigings- en ontsmettingsdienst tot de Centrale Vervoersdienst (CVD). In 1997 werd de CVD opgesplitst. Het gemeentevervoer werd verzelfstandigd tot Novio, afgeleid van de Romeinse naam voor Nijmegen, Noviomagus en de reinigings- en ontsmettingsdienst werd verzelfstandigd tot Dienst Afvalstoffen en Reiniging (DAR). Alle aandelen van Novio gingen naar de gemeente

Nijmegen.

Op 29 december 2006 verkocht de gemeente Novio aan Connexxion. Connexxion is eigendom van de Nederlandse staat (33,33%) en een samenwerkingsverband van het Franse Transdev en de Bank Nederlandse Gemeenten (66,67%).

Bron: wikipedia.org