Tribune 12/2008 :: Portret :: Tot je nek in de schulden

PORTRET

‘Eigenlijk koop je met al je dure geld alleen maar ellende’

Tot je nek in de schulden

Steeds meer mensen hebben torenhoge schulden. Hoe is het mogelijk dat iemand al voor zijn dertigste 25.000 euro moet afbetalen? “Als je mijn naam niet noemt, wil ik je wel mijn verhaal vertellen. Om anderen te waarschuwen.”

Tekst François de Waal Foto Peter Hilz/Hollandse Hoogte

“Op m’n twintigste, zo’n acht jaar geleden, ging ik met een vriend op vakantie naar Lloret in Spanje. Hij had een nieuwe minidisc-player en die wilde ik ook hebben. Ik had alleen geld voor de vakantie, maar bij Dixons kon ik er gewoon eentje meenemen. Tenminste, als ik daarna 20 euro per maand terugbetaalde. Ze gaven me een creditcard en aan het eind van het jaar had ik met die kaart van alles gekocht. Kleren, spullen, van alles. Al snel had ik een schuld van 2.500 gulden. Shit, als ik daar nu aan denk. Dat had ik nog redelijk snel kunnen afbetalen. Maar nee, ik ging verder met lenen.

Ik heb geld geleend voor mijn rijbewijs en om een auto te kopen. Eerst een goedkope, maar die kreeg snel kuren. Dus maar een nieuwe, dure auto gekocht. Ik kon zonder probleem het hele bedrag lenen. Dat was pas het begin. Ik wilde ook muziek in die auto en toen heb ik er een hele dure, luxe stereo-installatie in laten zetten. Inclusief een openluchtfilter en een custom made uitlaat. Bij elkaar meer dan 10.000 euro. Maar ja, dan héb je ook wat.

Iedereen dacht dat ik het had gemaakt, ik reed er trots in rond en kreeg een hoop complimenten. Het werkte, ik voelde me geweldig. Hoewel, er was ook altijd dat stemmetje dat er iets niet klopte. Dat stemmetje is langzamerhand steeds sterker geworden, maar toen was het haast niet te horen. Ik wist eigenlijk dat het niet klopte en daarom loog ik er ook over. Dat begrijp ik nu. Niemand mocht weten dat ik het niet met eigen geld had gekocht. Ik heb gelogen tegen iedereen, zelfs tegen mijn ouders.

Een van mijn vriendinnen wist me ervan te overtuigen dat ik mijn auto moest verkopen en een goedkopere moest nemen. Die auto heb ik ingeruild voor een kleinere, dus daar werd ik niet rijker van. En de installatie van 10.000 euro heb ik verkocht voor 800. Ja, ik ben beter in kopen dan in verkopen.

Met mijn laatste vriendin ging ik al snel samenwonen. Ik hou van mooie spullen en die hebben we toen gekocht. Deze bank bijvoorbeeld. Die had ik bij iemand gezien en die moest en zou ik hebben. De bank kostte volgens de advertentie 699 euro, maar uiteindelijk werd het met alles erop en eraan wel 1500 euro. Ja, ik wil dingen hebben die mensen in mijn omgeving ook hebben. Ik zeg het eerlijk: ik heb last van mezelf vergelijken met anderen en jaloers worden. Toen de relatie na enkele maanden voorbij was, moest ik mijn vriendin terugbetalen. Zij had alles voorgeschoten. Ik voelde me klote en kocht een PlayStation 3 van 800 euro en een cinema-installatie van 1000 euro.

Ik wil graag aardig gevonden worden. Ik ben iemand die graag helpt en nooit nee zegt. Dat zeiden vrienden ook tegen me. Maar toch betaalde ik nog steeds vaak in het café. Mensen maken weleens misbruik van me, dat gevoel krijg ik soms. Toen ik jong was, is m’n moeder aan haar rug geopereerd. Ik wilde haar zó graag helpen. Misschien komt daar mijn drang wel vandaan om iedereen te willen helpen.

En mijn vader was verpleger, ook al een helper. Ik weet dit allemaal, maar toch doe ik het. Het is mijn eigen schuld, ik wil per se indruk maken en dure cadeaus kopen. Iemand heeft weleens tegen me gezegd dat ik vrienden wil kopen. Ik weet het niet, ik doe me wel anders voor dan ik ben. Ik wil erbij horen.

Ik heb een aangeboren hartafwijking, ik kon moeilijk meekomen met gym en ben erg gepest op school. Eigenlijk mijn hele middelbare schooltijd. Over dat pesten op school praat ik pas de laatste jaren, sinds ik ging werken. Daarvoor ontkende ik het, net zoals ik dat lenen jarenlang heb ontkend.

Ik ben qua geld volgens mij netjes opgevoed door mijn ouders. Ik ben thuis nooit iets tekortgekomen. Mijn vader leende wel geld, maar betaalde altijd alles netjes op tijd terug. Mijn moeder is makkelijker en geeft me nu nog steeds veel dingen. Ook leent ze me geld, om het dan later weer kwijt te schelden. Dat doet ze bijna altijd. Ik herinner me dat ik vroeger met kerstmis altijd voor 150 gulden lego mocht uitkiezen, ik had de mooiste collectie lego van iedereen.

Mijn ouders zijn er na twee jaar lenen achter gekomen. Ik heb toen enkele dingen opgebiecht. Niet alles. Ook niet dat het toen al een flink deel van mijn leven beheerste – de stress en het piekeren. Als ik iets kocht, gaf me dat een kick. Maar als ik een week later de rekening thuiskreeg, schrok ik me elke keer weer dood. Hoe had ik dat nou kunnen doen? Eigenlijk koop je met al je dure geld alleen maar een hoop ellende.

Ik betaalde alles van vier rekeningen. Ik betaalde rente op de ene rekening door te lenen van een andere rekening. Op een bepaald moment begon ik steeds beter te beseffen dat het lenen me veel schaamte en stress opleverde. Mijn schuld bedroeg toen meer dan 25.000 euro.

Mijn moeder adviseerde me om naar de GGD te gaan. Enkele jaren geleden ben ik daar geweest om van m’n schulden af te komen. De tweede keer zei de therapeute hetzelfde als de eerste keer: verkoop alles en leef zuinig. Ik denk dat ik op een andere oplossing hoopte, eentje die minder pijn deed. Alles verkopen kon ik niet, die oplossing wilde ik niet, ik wilde tips en trucs. Nu weet ik dat die er niet zijn, maar voor de echte oplossing was ik nog niet klaar. Naar de derde afspraak ben ik niet gegaan. Ik ben wel doorgegaan met lenen. Ook ben ik eens naar de schuldsanering geweest, maar daar wilden ze ook dat ik alles verkocht.

Mijn beste vriend verdient hetzelfde als ik, maar ik vind hem rijk vergeleken met mij. Hij leeft zonder schulden en heeft een koophuis en een nieuwe auto. Ja, ik blijf altijd maar vergelijken. Hij weet het meeste van me, maar ik heb het hem pas een jaar geleden verteld. Ook niet alles trouwens, daar schaam ik me gewoon te veel voor. Maar hij vond het moeilijk, hij weet niet hoe hij erop moet reageren.

Vorig jaar las ik in het FNV-blad een artikel over een leeftijdsgenoot, die net als ik uit de schulden wilde komen; en het was hem ook gelukt. Toen ben ik ook zuiniger gaan leven, maar ik vond het vreselijk. Mijn auto wilde ik per se houden. Ik sport elke week en ik ga er met de auto naartoe. In de regen en kou wil ik niet fietsen. Zonder auto zou ik voor mijn gevoel mijn vrijheid inleveren, zonder auto en zonder geld voelde ik me 24 uur per dag veroordeeld om thuis te zitten. Ik dacht: dan word ik gek. Dus ik gaf geld uit en stond dan toch weer rood. Ook kocht ik dure kleren, van Diesel en Esprit. Ik bleef maar rood staan.

Tegen iedereen zou ik willen zeggen: leen niet! Voor je het weet, zit je in de ellende. Toen het niet meer ging, ben ik echt zuinig gaan leven. Ik verkocht m’n dure PlayStation, ging niet meer uit, ontmoette geen vrienden, vreselijk. Op mijn werk kon ik een keer 6,30 euro niet geven aan een collega, omdat ik geen geld meer had. Een collega riep: ‘Nou zeg, sta je dan zó rood?’ Ik liep boos weg, want ik wist niet wat ik moest zeggen. Ik zou zo graag gewoon willen leven. Vakantie, uitgaan, dat soort dingen. Ik heb me lang slecht gevoeld. Het ergste is de schaamte.

Ik knapte pas wat op, toen ik ‘uit de kast’ kwam en erover durfde te praten. Dat was het begin. Ik hield een weblog bij, anoniem. Ik kreeg er leuke reacties op en dat steunde me heel erg om door te gaan.

Ik verdiende 1650 netto per maand. Elke maand loste ik 400 euro af. Vooral aan de DSB, de Dirk Scheringa Bank. Da’s van dezelfde man als lenen.nl en frysia.nl. Elke maand gaf ik 336 euro aan DSB, waarvan 133 rente. Ook loste ik af aan de Postbank en Visa. Mijn grootste lening was bij ABN AMRO, maar de DSB beloofde lagere rente. Kort daarna verhoogde DSB die rente. Ik ben boos op DSB, maar vooral op mezelf. Door de BKR, Bureau Kredietregistratie, kan ik nu moeilijk meer een lening oversluiten. Maar ik kan nog wel met mijn loonstrookje 36.000 lenen. Ik begrijp nu ook hoe banken zo rijk worden.

Nu gaat het goed met me, m’n schuld is nu nog maar 17.000 euro. Ik wil er voor m’n dertigste uitkomen! Dat moet lukken, ik doe er alles aan, dit is mijn grote doel. Op dit moment verdien ik 1800 euro netto en elke maand gaat een substantieel gedeelte naar aflossing. Maar ja, de rente gaat steeds omhoog, het is al 9 procent. Maar goed, ik ga door. Ik ben nu 28, nog anderhalf jaar sappelen. Telkens als ik met extra werken wat extra inkomsten heb, gaat dat ook naar de aflossing. Hetzelfde als ik aan het eind van de maand geld overhoud: aflossen, ik wil er vanaf!

Ja, ik leef zuinig. M’n auto kwam niet door de apk dus die heb ik toch maar weggedaan. Ik mag nu tijdelijk de auto van m’n vader lenen. Da’s ontzettend aardig, zonder auto kom ik eigenlijk niet naar m’n werk. Ik heb geen vriendin en dat helpt ook wel, een vriendin kost geld. Ik heb weleens afspraakjes, maar vertel dan niet dat ik schulden heb. Dat maakt me onzeker en dus gaat het niet verder dan zo’n afspraakje. Ik hou de boot af. Ook zit er ergens in mijn hoofd dat ik misschien beter kan wachten tot ik dertig ben, dan kan ik weer normaal leven en aan een vriendin denken.

Maar soms denk ik weleens: verdorie, waarom moet mij dit overkomen? Als ik toen niet zo belachelijk veel geld had uitgegeven, dan had ik nu met mijn salaris kunnen leven als God in Frankrijk! Ik zie om me heen jonge mensen die precies doen wat ik toen deed. Ik hoop echt dat er één iemand dit interview leest en wakker wordt en denkt: waar ben ik in hemelsnaam mee bezig?

Vakanties heb ik ook niet meer, ja, laatst met m’n familie naar een pretpark. Dan merk ik dat ik daar ontzettend van geniet. Ik geniet van kleine dingen. Met sinterklaas en kerst doe ik rustig aan, m’n familie weet van m’n situatie en als ik dan een aardigheidje voor ze koop, kunnen ze dat ontzettend waarderen. Ik kijk niet meer op tegen de feestdagen.”

In 2001 meldden zich 23.000 huishoudens voor schuldhulpverlening bij de NVVK (de vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren). In 2006 was dit aantal bijna verdubbeld. Gemiddeld hebben ze een schuld van meer dan 20.000 euro, verdeeld over 11 schuldeisers. Door incassobureaus te innen schulden verdriedubbelden tussen 2002 en 2006, van 800.000 euro naar 2,3 miljoen. Van alle vorderingen heeft 11 procent betrekking op jongeren tussen 18 en 25 jaar. Vaak zijn mobiele telefoons en internetaankopen de boosdoeners. Volgens deskundigen kampen mensen met schulden met een combinatie van problemen: ziekte, werkloosheid, relatieproblemen, verslaving en psychische moeilijkheden.