Tribune 12/2008 :: Column Jan Marijnissen - De kansen van de crisis

Column

Jan Marijnissen:

De kansen van de crisis

De kapitalistische wereldorde schudt op zijn grondvesten. De aardbeving waarvan het epicentrum in New York ligt, heeft al geleid tot het failliet van financiële instellingen en markten en brengt nu ook wereldwijd de economie aan het wankelen. De recessie slaat toe en het eind daarvan is nog niet in zicht.

Het is opmerkelijk om te zien hoe ideeën die eerder als onmogelijk en onuitvoerbaar terzijde werden geschoven, nu breed worden omarmd – bijvoorbeeld meer regulering van het financiële verkeer. Nu steunt zelfs de VVD zonder mokken de nationalisatie van banken! Wie had dat een halfjaar geleden kunnen voorspellen?

Je kunt zeggen: ‘Onder druk wordt alles vloeibaar.’ Maar accurater is te zeggen dat ons denken sterk bepaald wordt door de omstandigheden: tradities, gewoontes en de status quo. Als die laatste dramatisch verandert, zoals nu, dan zijn de meesten wel bereid eerdere fouten en tekortkomingen onder ogen te zien, die ook te erkennen, en zich in te zetten voor een oplossing.

Iedereen die een beetje thuis was in de financiële wereld en kritisch was, zag de kredietcrisis mijlenver aankomen. Zelfs een quick scan was voldoende om te zien dat de Amerikanen al jaren ver boven financiële kunnen leefden, dat de staatsschuld astronomische vormen had aangenomen, en dat tot overmaat van ramp gewetenloze banken graag bereid waren krediet te verlenen aan bedrijven en individuen waarvan vooraf vaststond dat ze niet zouden kunnen terugbetalen. Het is als met het opblazen van een ballon, er komt een moment…

Na de grote crisis van de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw en WO II die daar een gevolg van was, besloten de belangrijkste landen om samen te werken aan een financieel systeem dat een herhaling onmogelijk moest maken.

In 1944 in het Amerikaanse Bretton Woods fabriceerden ze een stelsel dat voor meer zekerheden moest zorgen. Zekerheden zijn nodig om het noodzakelijke vertrouwen in het financiële verkeer, de handel en de economie tot stand te brengen. Veel van die zekerheden zijn als gevolg van de neoliberale wave sinds het begin van de jaren tachtig uit het systeem verwijderd. Verzwakking en uiteindelijk ineenstorting waren het voorspelbare gevolg.

Door de vertegenwoordigers van de twintig belangrijkste nationale economieën wordt nu overlegd over de grondslagen voor een nieuw systeem. Een dergelijke crisis is natuurlijk ellendig, maar biedt blijkbaar ook kansen. Vooral kansen voor de mensen die vooruitgang willen, de mensen die een financieel systeem en banken willen die ten dienste staan van de samenleving in plaats van aandeelhouders die geld willen laten ‘jongen’ en bestuurders die alleen hun eigen zakken vullen.

Jan Marijnissen