Tribune 02/2007 :: Koehandel met kolencentrales

Tribune, februari 2007

Achtergrond

Koehandel met kolencentrales

Nuon en het Duitse RWE willen in de Eemshaven kolen-centrales bouwen. Of de provincie Groningen maar wil dokken en niet ál te moeilijk wil doen over het milieu, meent Pieter Boot, directeur Energie en Duurzaamheid (sic) van het ministerie van Economische Zaken. De SP-Groningen is tegen. Maar lijsttrekker Kees Swagerman is realist genoeg om al blij te zijn als er wél zware milieu-eisen komen: “De energie-bedrijven hebben de provinciale besturen in de tang.”

Tekst Herman Damveld Foto Rob Voss

Aardgascentrales in de Eemshaven, die meestal niet in gebruik zijn omdat ze te duur zouden zijn. Tegelijkertijd wordt op deze plek de bouw van kolencentrales gepland, die goedkopere electriciteit zouden leveren…

Het energiebedrijf Nuon heeft plannen om in de Eemshaven een kolenvergasser met een elektrisch vermogen van 1200 Megawatt neer te zetten. En de Duitse onderneming RWE denkt over de bouw van een poederkoolcentrale van 1600 Megawatt. Ze gaan tot de grootste elektriciteitscentrales van Nederland behoren. Aan de Provincie Groningen de ‘eer’ om het bouwrijp maken van de grond te financieren. Doet ze dat niet, of worden de milieu-eisen te hoog, dan kan eventueel worden uitgeweken naar de Maasvlakte, want de provincie Zuid-Holland heeft hetzelfde ‘verzoek’ gekregen.

“Ik heb het idee dat ik een blanco cheque uit zou moeten schrijven,” verzucht Kees Swagerman, SP-lijsttrekker voor de Statenverkiezingen in de provincie Groningen: “De energiebedrijven willen toezeggingen dat ze aan de slag kunnen. In de Eemshaven is grond beschikbaar die bouwrijp gemaakt moet worden. Dat moet via een voorfinanciering die waarschijnlijk tientallen miljoenen euro’s gaat kosten. De grond is nu eigendom van Groningen Seaports, waar de provincie Groningen aandelen in heeft. Daarom hebben we er iets over te zeggen én moeten we ook meebetalen aan de voorfinanciering.”

Wat evenmin bevalt is dat Groningen en Zuid-Holland tegen elkaar uitgespeeld dreigen te worden. “Nuon en RWE voeren een soort koehandel op,” zegt Swagerman. “Nuon heeft de locatiekeuze weliswaar gemaakt, maar zegt dat haar centrale ook op de Maasvlakte kan. RWE heeft de vestigingsplaats nog niet vastgesteld en heeft in Zuid-Holland dezelfde procedure gestart als hier in de Eemshaven. Ze wachten met andere woorden af welke provincie de gunstigste voorwaarden biedt; waar het voor de bedrijven dus het goedkoopste is. Zodra wij hier in Groningen, vanwege de Waddenzee, strengere milieu-eisen stellen dan die gelden op de Maasvlakte, gaan ze daar naar toe.”

(Geprivatiseerde) energiebedrijven pikken het niet als er om milieuredenen uitstel dreigt

Eind januari hield Provinciale Staten van Groningen een informatiebijeenkomst over de plannen. Pieter Boot, directeur Energie en Duurzaamheid van het ministerie van Economische Zaken, deed daar een opmerkelijke uitspraak: “Vroeger hadden we de SEP, het samenwerkingsverband van de elektriciteitsbedrijven. Dat bepaalde welke centrales open of dicht zouden gaan. Maar in de huidige tijd hebben we te maken met private partijen, met ondernemingen die een kans zien een product neer te zetten. De vraag of je een besluit nog kunt uitstellen, is niet meer aan de orde.” Met andere woorden: bestuurders kunnen wel vinden dat het om milieuredenen verstandig zou zijn besluiten uit te stellen, maar dat moeten ze anno 2007 vergeten.

Boot deed zijn uitspraak bij de discussie over de mogelijke opslag van kooldioxide (CO2) die de centrale gaat produceren. Kooldioxide is een veroorzaker van het broeikaseffect en de daarmee gepaard gaande klimaatverandering. De RWE-centrale gaat jaarlijks 9 miljoen ton CO2 ‘produceren’. In 2000 was de totale uitstoot in Nederland 170 miljoen ton. Eén kolencentrale erbij komt dus neer op een verhoging met vijf procent, terwijl Europa wil dat Nederland twintig procent mínder kooldioxide uitstoot. Boot: “Dat is gigantisch veel, we zouden dan drie keer zoveel duurzame energie moeten opwekken en vele miljoenen tonnen CO2 verminderen.” Of, voegde hij er in één adem aan toe, “we moeten twee grote kerncentrales bouwen”. Want benadrukte hij nog maar eens: “Steenkool is goedkoop, maar niet schoon.”

’Schone’ kolen zijn op papier mogelijk, maar in de praktijk...

De verbranding van kolen geeft naast kooldioxide ook giftig, cadmium-houdend vliegas, slak en zwavel. In de visie van de energiebedrijven en de landelijke overheid gaat het om ‘reststoffen’ die kunnen worden toegepast in de chemische industrie en de wegenbouw. Maar dat cadmium op den duur weglekt, staat vast. Als je in staat zou zijn om het CO2 af te vangen en diep in de ondergrond op te slaan, zou je – met de nodige goede wil – kunnen spreken van ‘schone’ kolen. De energiebedrijven Nuon en RWE noemen deze ‘schone’ kolen nadrukkelijk. Maar papier is geduldig. Boot: “Schone kolen zijn op papier mogelijk, maar in de praktijk is het een zaak van lange adem. Nergens ter wereld is er een grootschalige opslag.” Er zijn wel kleinschalige experimenten gaande, maar dat private ondernemers de kosten daarvan voor eigen rekening nemen, lijkt hem een utopie: “Het nieuwe kabinet zal er geld in moeten stoppen.”

Uit berekeningen van het Centrum voor Energieonderzoek te Utrecht blijkt bovendien dat het ‘afvangen’ van CO2 ook nadelen heeft. Het energetisch rendement gaat daardoor met zo’n tien procent omlaag. De installaties voor de afvang en ondergrondse opslag kosten veel geld. Stroom zou daardoor zo’n 50 procent duurder worden. Wég dus het idee dat kolencentrales goedkope stroom leveren.

Energiebedrijven laten zich geen opslag van kooldioxide voorschrijven

Boot had nog meer onheilstijdingen voor de zaal in petto. De vraag naar elektriciteit is de afgelopen jaren sterk gegroeid, terwijl de bouw van centrales achterbleef. Bovendien is een flink deel van de Nederlandse centrales ouder dan 25 jaar en nadert het eind van hun levensduur. En is het milieuvriendelijk om kolen via Rotterdam naar de centrales van Duisburg te vervoeren om ze vervolgens in de vorm van elektriciteit weer te importeren, zoals nu gebeurt? Wat hem betreft krijgen de geplande kolencentrales ook zónder afvang en opslag van CO2 de vergunningen: “Omdat je die opslag niet kunt voorschrijven en omdat er meer centrales nodig zijn, want het elektriciteitsgebruik blijft stijgen, of je dat nou leuk vindt of niet.”

Maar daar is niet iedereen in de zaal het mee eens. Nettie Klompsma woont in Oldenzijl en behoort tot de SP-leden die het dichtst bij de Eemshaven wonen. “Ik denk dat de draagkracht van het aardse milieu de last van méér, méér economische groei allang niet meer aankan,” stelt ze. “Maar zolang ik daarin vooral gelijk krijg van mensen die vervolgens zeggen hun waterbed niet aan de kant te willen doen omdat het zo lekker slaapt, of die met droge ogen beweren een plasmascherm toch wel het einde te vinden – en tja een mens moet ook ontspannen, dus hup met het vliegtuig het liefst vanaf Eelde mét baanverlenging naar Tenerife, en eerst nog even langs Expert want daar is een elektrische frituurpan in de aanbieding – zolang koester ik weinig hoop. Ik ben best een vrolijk mens hoor. Maar soms…”

Banen voor mensen uit Groningen nog lang niet zeker

De gang van zaken maakt volgens SP-lijsttrekker Swagerman nog eens extra duidelijk dat de privatisering van de energiesector een slechte zaak is, die wat hem betreft teruggedraaid zou moeten worden: “De energiebedrijven nemen de provinciale besturen in de tang. Als wij in Groningen eisen dat de CO2-afvang vanaf de start rond 2012 geregeld moet zijn, en voor de Maasvlakte noemt men een later tijdstip, dan gaan Nuon en RWE naar de Maasvlakte. Wij als SP zullen dan natuurlijk het verwijt krijgen dat we geen oog hebben voor ‘de werkgelegenheid,’ terwijl zelfs de zogenaamde groei daarvan onduidelijk is.” De centrale zal zo’n 400 tot 450 banen opleveren. Maar of die banen ingevuld kunnen worden door mensen uit de provincie Groningen? “Daar krijgen we geen informatie over.”

Swagerman verwacht dat, behalve de SP en GroenLinks, alle partijen vóór de kolencentrales zullen stemmen – waarna de trein van start zal gaan. Ook in Groningen hoopt de SP na 7 maart in het college van GS te komen. Maakt dat de onderhandelingen niet gecompliceerd? Swagerman: “Wij blijven bij ons standpunt zoals dat ook in het verkiezingsprogramma staat: géén kolencentrales. Maar als de overgrote meerderheid vóór is, en de weg terug blijkt afgesloten, dan gaan wij ons sterk maken voor harde milieu-eisen.”