Tribune 01/2007 :: Wereld delen : De jutezakken voorbij

Wereld delen

De jutezakken voorbij

Fair trade – oftewel eerlijke handel – is in opkomst. De vraag naar producten die onder goede arbeidsomstandigheden en milieuvriendelijk zijn gemaakt en voor werkgelegenheid zorgen in de Derde Wereld stijgt gestaag. Daarbij wordt steeds meer gebruik gemaakt van de gangbare verkoopkanalen: van Albert Heijn tot hippe modewinkels.

Tekst Rob Janssen Foto’s Rob Voss

Een beetje spannend was het experiment wel. Eind november liet handelsorganisatie Fair Trade Original in een aantal stadscentra een bakfiets vol met pakken rijst onbewaakt achter. Want zouden kopers voor een pak eerlijke Pandanrijst netjes 1,50 euro in de geldbus deponeren of zouden ze de waar meegrissen zonder te betalen? De Nederlander bleek eerlijk. Aan het eind van de dag klopte de opbrengst met het aantal pakken rijst dat verkocht was. Soms bleek de klant zelfs meer te hebben betaald dan werd gevraagd. Bovendien had niemand geprobeerd om de onbeheerde geldbus te stelen.

Voor Paula van de Kamp van het in Culemborg gevestigde Fair Trade Original is met de actie het bewijs geleverd dat veel mensen rijp zijn voor fair trade, eerlijke handel. “De actie toont aan, dat Nederlanders eerlijker zijn dan menigeen misschien zou denken. Het is een positief signaal dat de mensen zo netjes met de eerlijke rijst omgaan,” aldus Van de Kamp.

Fair Trade Original – voorheen Stichting SOS (Steun Ontwikkelings Streken) – bestaat sinds 1959 en is een van de voorlopers van de zogenaamde ontwikkelingshandel. Via deze ontwikkelingshandel vinden producten van boeren, ambachtslieden en bedrijven met een goed sociaal beleid hun weg naar de exportmarkt, waardoor lokale en regionale werkgelegenheid en welvaart zich kunnen ontwikkelen.‘Maar ook wij, aan onze kant van de wereld, ontwikkelen ons. Van onverschillige kopers tot bewuste consumenten,’ meldt de website van Fair Trade Original.

Van de Kamp: “Recent marktonderzoek heeft aangetoond, dat zo’n twintig procent van de mensen bereid is om maatschappelijk verantwoord geproduceerde producten te kopen.” Wel wijst ze erop, dat die producten dan wel gemakkelijk verkrijgbaar moeten zijn. “Consumenten zijn minder bereid om extra een stukje om te rijden als eerlijke producten alleen in speciaalzaken te koop zijn.” Vandaar dat Fair Trade Original ook aan Albert Heijn, Super de Boer en Jumbo levert. Vorige maand nog werd supermarktketen Deen aan die reeks toegevoegd.

“Ik vind het juist mooi, dat wij soms wel twee maanden op een bestelling moeten wachten”

Maar niet alleen eerlijk voedsel zit in de lift. Afgelopen september openden Jeroen van der Lee en Paulien van den Haagen in Rotterdam Joepie’s Fair Fashion; een winkel voor ‘modieuze biologische en fairtradekleding’. De collectie bestaat uit boven- en onderkleding voor zowel dames als heren. Ook biedt Joepie’s Fair Fashion een uitgebreid assortiment make-up. Optisch gezien verschilt de winkel in niets van de gangbare modezaken. “Ja, dat zeggen bijna al onze klanten,” vertelt Jeroen van der Lee lachend. “Ik zeg dan altijd: ‘De tijd van de jutezakken is inderdaad voorbij’.

Kijk, wij zijn geen Wereldwinkel waar je bijvoorbeeld veel Afrikaanse gewaden aantreft. Die hebben wij niet.” Alleen de herkomst van Joepie’s collectie is anders dan anders. Van der Lee: “De mensen die onze producten maken hebben dat in goede sociale omstandigheden gedaan. Kinderarbeid is bijvoorbeeld uit den boze. Verder wordt er geen gebruikgemaakt van chemische bestrijdingsmiddelen bij de productie en voor onze make-up worden geen dierproeven gedaan.” Heeft Joepie’s Fair Fashion daarmee niet een moeilijke concurrentiepositie ten opzichte van de gangbare kledingbranche?

“Die vraag raakt direct onze doelstelling. Realiseer je goed, dat bijna alle gangbare kleding door mensen, vaak kinderen, gemaakt wordt die soms twaalf tot vijftien uur per dag moeten werken. Onze producenten kunnen niet zo snel en zo massaal leveren. Dat betekent dat wij in geval van veel vraag naar een bepaald product soms twee maanden op een bestelling moeten wachten. En eigenlijk vind ik dat juist heel mooi.”

Jeroen van der Lee en Paulien van den Haagen, beiden SP-lid, zegden hun baan in de verzekeringswereld op om voor zichzelf te kunnen beginnen. Dertien jaar werkte Van der Lee als senior contract-beheerder in het verzekeringswezen. “Maar het ging er niet altijd even eerlijk aan toe. Bij het berekenen van premies werd maar al te vaak voor de makkelijke manier gekozen. Waardoor klanten soms te veel betaalden. Dat zat ons niet lekker; we wilden iets anders. We hadden gezien dat in fairtradewinkels in Frankrijk, Duitsland en Engeland hele leuke kleding verkocht werd. Dat wilden we ook gaan doen.”

Sinds de start in september loopt de winkel goed. “We hebben nog geen enkele week onder de verwachting gedraaid,” verzekert Van der Lee. En hoe zit het met de prijzen van Joepie’s Fair Fashion? “Onze producten zijn misschien wat duurder dan producten die door kinderen in China gemaakt worden, maar tegelijkertijd zijn we weer veel goedkoper dan de Bijenkorf.”

Paula van de Kamp van Fair Trade Original schetst hetzelfde beeld: “We zijn iets duurder, maar absoluut betaalbaar. Het is een lastige kwestie. Want zijn eerlijke producten nou te duur of zijn gangbare spullen te goedkoop? Uiteindelijk moet het naar elkaar toe groeien.”

“Fair trade stimuleert gangbare bedrijven om aandacht te besteden aan duurzaamheid”

Ondanks de hoopgevende opkomst van de fair trade, spreekt Paula van de Kamp van een ‘nichemarkt’. “Maar je moet het breed zien en ook naar de effecten kijken. Door de opkomst van fair trade worden ook de gangbaar opererende bedrijven gestimuleerd om duurzaamheidsinitiatieven te ontplooien. Kijk maar eens naar de koffiemarkt, waar Max Havelaar een gevestigde naam is geworden. Sinds een paar jaar besteedt Douwe Egberts ook aandacht aan duurzaamheidsaspecten.”

Jeroen van der Lee: “Onze hoofddoelstelling is mensen in de Derde Wereld een eerlijk inkomen geven. Als iedereen zou overschakelen op fair trade, dan is het einde van de armoede in zicht. Ontwikkelingshulp is goed, maar eerlijke handel is beter. Werken en op die manier iets tot bloei brengen is beter dan alleen de hand ophouden.”