SP Tribune 07/2005 :: Misleidende gezondheidsclaims winstmaker voor voedingsindustrie

We worden bedonderd

Misleidende gezondheidsclaims winstmaker voor voedingsindustrie

De klant voor de gek houden, levert geld op. En het mag ongestraft blijven doorgaan van het Europees Parlement. Een kijkje in de wereld van de vetvrije lolly’s, magere chips en vezelrijke gebakken lucht.

Tekst: Ronald Kennedy

Foto: Chupa Chups

Als je drop eet, kun je het beste kiezen voor een soort waar nul procent vet in zit, daarvan overtuigd waren tweederde van 1300 Libelle-Zomerweekbezoekers die meededen aan een onderzoek van de Consumentenbond. Nuttige informatie voor een handige dropjesfabrikant: zet in grote letters op het zakje dat jouw product helemaal vetvrij is, en je omzet schiet omhoog. Je liegt bovendien niet eens: in drop zit namelijk nooit vet.

De toenemende aandacht voor overgewicht en gezond voedsel maakt fabrikanten creatief. Bekend zijn de lolly’s van Chupa Chups. “Zomaar snoepen dat doen wij niet. Bij ons is het fruit!” prees schrijfster van populaire boeken over opvoeding Daphne Deckers ze aan op tv. “Dit komt door de toevoeging van écht vruchtvlees en er zit geen vet in.” Dat laatste klopt: net als in drop zit er ook in lolly’s nooit vet. Maar de Chupa Chups bestaan wel voor maar liefst 82 procent uit suiker – wat door het lichaam omgezet wordt in vet. Het vruchtvlees maakt slechts drie procent uit van de lolly, en is door het verwerkingsproces niet te vergelijken is met echt vruchtensap. Ook in een eerdere commercial maakte de lollyfabrikant het bont: stervoetballer Roberto Carlos presenteerde de Chupa Chups daarin als “een energiebron voor je hoofd”.

“Europees Parlement heeft zich laten inpakken door de lobby van de voedselindustrie”

De Europese Commissie besloot in 2003 paal en perk te gaan stellen aan consumentenbedrog met misleidende gezondheidsclaim. Ze stelde voor een wetenschappelijke toets van de gezondheidsclaims verplicht te stellen. Voordat een voedselfabrikant roept dat zijn granenreep of bakje yoghurt goed is voor de spijsvertering, de botten of de slanke lijn, zou dat eerst aangetoond moeten worden. Logisch. Maar het Europees Parlement oordeelde in mei anders. De volksvertegenwoordigers vonden de eis van een wetenschappelijke toets te streng. Het is genoeg als producten met gezondheidsclaims gemeld worden bij de Europese Voedselautoriteit (EPA), zodat consumentenorganisaties kunnen onderzoeken of de claim juist is, en aan de bel kunnen trekken als dat niet het geval is. De SP-fractie hield vast aan het onderzoek vooraf, en stemde tegen het afgezwakte voorstel van het parlement. Kartika Liotard: “Wat overbleef was een lege huls: de fabrikant mag blijven beweren dat zijn product bijvoorbeeld de cholesterol verlaagt, en hoeft daar geen enkel bewijs voor te leveren. Daar konden wij niet voor stemmen.”

Ook de Consumentenbond reageert verontwaardigd op het besluit van het Europees Parlement. “Dat zou de belangen van de consument voor ogen moeten hebben, maar heeft zich door de lobby van de voedselindustrie laten inpakken,” vindt woordvoerder Annemiek van der Laan. “Door het ontbreken van een wetenschappelijke toets is de angel uit het voorstel gehaald. Het alternatieve voorstel van het Europarlement is een nutteloos document dat niks toevoegt aan de volksgezondheid.”

Fabrikanten zijn creatief in het suggereren dat hun producten goed zijn voor de gezondheid. Neem de chips: besprenkeld met olijfolie, bereid in zuivere plantaardige olie, light – 33 procent minder vet en ovengebakken schreeuwen de verpakkingen. Maar betekent dat nou echt dat ze beter zijn dan de zakken waar gewoon chips op staat? Lang niet altijd. Bij vet maakt het veel uit of het verzadigd of onverzadigd vet is. Het laatste is aantoonbaar gezonder. Maar besprenkeling met (onverzadigde) olijfolie zegt niets over het vet waarin ze gebakken zijn. En plantaardige olie is helemaal geen garantie voor gezondheid. Ook betekent light niet automatisch dat er weinig calorieën in zitten. De Lay’s light-variant bevat inderdaad 33 procent minder vet dan de gewone uitvoering. Maar per honderd gram zitten er altijd nog 470 kcal in – slechts 60 kcal minder dan in de normale uitvoering: een verschil van twaalf procent.

Consumentenbond wil met eenvoudige kleurcode aangeven hoe gezond een product echt is

Om de weg te kunnen vinden in het bos van de gezonde voeding bepleit de Consumentenbond de invoering van een overzichtelijke kleurcode: groen staat daarin voor gezonde producten, rood voor “slechts met mate nuttigen” en geel zit daar tussen in. Van der Laan: “De consument kan dan in één oogopslag zien of een product gezond is of niet.” Op veel steun van de voedselindustrie bij dit zinvolle idee hoeft de bond niet te rekenen. In een gedragscode die vorig jaar opgesteld, schrijft brancheorganisatie VAI: “Er zijn geen goede of slechte voedingsmiddelen, alleen goede of slechte voedingspatronen.” Van der Laan zet haar kaarten daarom op de overheid: “Minister Hoogervorst van Volksgezondheid kan méér doen om gezond eten te promoten, en daarbij moet het niet bij woorden blijven. Als de industrie niet inbindt, dan maar maatregelen. De fabrikanten moeten gestimuleerd worden om op gezond over te gaan. Wanneer de overheid die kleurcode invoert in de schappen van de supermarkt, wordt de consument eerlijk geïnformeerd en moet je eens kijken hoe snel de industrie dan zijn best doet om een groen etiket te verdienen. Het verkopen van gebakken lucht wordt dan veel moeilijker.”

De consumentenbond heeft zelf de proef op de som genomen en de ontbijtgranen – producten met een gezond imago – beoordeeld aan de hand van de indeling die ze propageert. De conclusies zijn onthullend: slechts zes van de 55 onderzochte producten verdienen een groen etiket, en de ontbijtgranen die zich op kinderen richten, krijgen op één na allemaal de code rood toebedeeld… Ook “gezonde” producten als Chocomel Light, Becel dressing, Danone Activia, Extran Energy, Friesche Vlag Breaker, Dubbel Friss, Karvan Cevitam, Liga Milkbreak, Natufood Margarine, Roosvicee Appel/Multivit en Taksi Power kregen het stempel “rood” opgeplakt – slechts met mate nuttigen.