Tribune 01/2004:

Tribune 23 januari 2004

Regen van opzeggingen bij thuiszorg

Sociaal rampjaar 2004 is in stijl begonnen: met een golf aan opzeggingen van de thuiszorg. Mensen die de hulp of verzorging absoluut niet kunnen missen, laten weten er verder toch vanaf te zien omdat ze de kosten niet langer kunnen betalen… Nederland onder Balkenende, Zalm en De Geus.

‘Ik ben zondag jarig, en heb wat voorjaar in huis gehaald.’ Sonja Haitjema wijst op een potje met een paar uitlopende bloembollen in de vensterbank. ‘Nu kan dat nog, straks echt niet meer.’ Straks is voor de 31-jarige Groningse reumapatiënte die een groot deel van de dag in bed doorbrengt, het moment waarop alle bezuinigingen volledig doorgevoerd zijn. ‘Ik teer nu nog op de medicijnen van vorig jaar, en de verhoogde rekeningen moeten nog komen. Maar de vooruitzichten, de grote onduidelijkheid en al het geregel zorgen voor waanzinnig veel stress. Mijn beperkte energie wordt er helemaal door opgeslokt. En zo gaat het bij heel veel chronisch zieken.’ Haitjema woont alleen en weet zich met hulp van thuiszorg, Tafeltje Dekje en de nodige voorzieningen te redden. Maar dat wordt in de toekomst héél moeilijk. ‘De eigen bijdrage voor het ziekenfonds komt neer op twintig euro per maand, de huursubsidie gaat omlaag, bij de sociale dienst waarschuwen ze al dat de bijzondere bijstand verminderd wordt, de pijnstillers moet ik zelf betalen. Het is nog onduidelijk wat er met het ziektevervoer gebeurt, en ga zo maar door. Voor de schaarse leuke dingen zoals heel af en toe in de stad uit eten gaan, blijft niets meer over en ook op normale zaken als kleding en eten zal ik moeten beknibbelen.’

Haitjema is niet de enige die zich grote zorgen maakt. In de eerste week van januari trokken thuiszorginstellingen in het hele land aan de bel. Veel van hun cliënten verminderden de hulp of zegden die helemaal op vanwege de hogere eigen bijdragen. Voor Pieter Meijer (naam op verzoek veranderd) betekenen de nieuwe thuiszorgtarieven een verhoging van 110,40 naar 283,20 euro per vier weken. Dochter Floor: ‘Hij heeft nu één van de twee douchebeurten per week afgezegd en twee van de zeven dagen kousen aan- en uittrekken. Dit betekent dat hij zelf zal gaan douchen, wat gevaarlijk is, en dat hij twee dagen geen steunkousen aan heeft, wat medisch gezien wel nodig is. Tot slot zegt mijn vader de helft van de drie uur per week schoonmaken op. Ik ben graag bereid om mantelzorg te verlenen, en doe dat ook. Maar elke ochtend en avond kousen aan- en uittrekken is niet te combineren met kinderen en werk.’

Diny uit Almelo: ‘De bijdrage is verhoogd van 27,50 euro per week, naar 274,84 per vier weken. Dat is tweeënhalf keer zoveel. We hebben nu het aantal uren teruggebracht van zeven naar drie per week, en we denken erover de thuiszorg per 1 februari maar helemaal op te zeggen. Want ik zit ook met allerlei andere medische kosten.’

Thuiszorgopzeggingen begin januari nog maar ‘topje van de ijsberg’

Op 7 januari schatte de Landelijke Thuiszorgvereniging (LTV) het aantal opzeggingen op een kleine vierduizend. Woordvoerder Agema vreest dat dit nog maar om het topje van ijsberg is. ‘De eerste rekeningen komen in maart, dan zal echt blijken hoe erg het is.’ Agema erkent dat een deel van de mensen onnodig in paniek geraakt is door de angstaanjagende voorlichting van het CAK, dat de bijdragen int. ‘Sommige van die opzeggers zullen hopelijk terugkomen als duidelijk wordt dat de verhoging voor hen minder erg uitpakt dan ze eerst dachten. Maar er zijn ook veel mensen die alles precies hebben uitgerekend, en weloverwogen opzeggen.’ In een forse campagne Het antwoord komt van de thuiszorg, richtte de LTV zich eind vorig jaar tot Kamerleden van de regeringspartijen en ministers. Het mocht niet baten. Agema: ‘Het ging de regeringspartijen om de eigen verantwoordelijkheid van de mensen. Ik zou ze wel eens willen vragen of dit nu is wat ze gewild hebben.’

Ook bij de SP-Kamerfractie regende het begin januari noodkreten over de thuiszorgverhogingen. "Tot op heden betaalden we per vier weken 55,20 euro aan eigen bijdrage. Vanaf 1 januari is dat verhoogd naar 283,20 euro. Dat is 13 procent van ons netto inkomen! Volgens de nieuwsberichten zou de extra eigen bijdrage gecompenseerd worden door belastingteruggave voor chronisch zieken. Maar vanaf 2004 is er een plafond gesteld aan deze teruggave. Je kunt nog maar 1550 euro voor twee personen opvoeren. Dat zijn we al bijna kwijt aan andere medische kosten en hulpmiddelen dus lost het voor ons niets op."

"Mijn ouders zijn beiden chronisch ziek, mijn vader heeft terminale kanker. Sinds eind november hebben ze eindelijk een beroep op thuiszorg gedaan. Nu hebben ze de thuiszorg opgeschort, omdat ze niet weten waar de eigen bijdrage op neerkomt."

"Ik betaal ruim vijfhonderd euro per maand aan ziektekostenverzekering. Ik houd zeshonderd euro per maand over voor een gezin met een chronisch zieke vrouw en drie studerende kinderen. Ik kan beter ontslag nemen bij mijn werkgever en mijn vrouw zelf gaan verzorgen. Ik weet het ook niet meer."

Hogere lasten en gekorte voorzieningen: ook gemeenten snoeien mee

Veruit de zwaarste klappen worden uitgedeeld aan de chronisch zieken en gehandicapten. Maar ook de rest van modaal- en minder-Nederland wordt geraakt. De nettolonen en -uitkeringen zijn er op 1 januari ondanks de loonstop iets op vooruit gegaan, en de nominale ziekenfondspremie is iets verlaagd. Daar staat echter heel veel ellende tegenover. Om te beginnen is er naast het eigen ziekenfondsrisico van 250 euro per persoon per jaar een forse verhoging van de premie voor de aanvullende verzekeringen. ‘Univé verlaagt de nominale premie,’ schreeuwt de zorgverzekeraar op haar website. Die verlaging bedraagt vier euro per maand. In veel kleinere letters is te lezen dat de ruimste aanvullende verzekering 7,25 euro per maand duurder wordt. En die vergoedt de tandarts- en fysiotherapiekosten nog maar voor driekwart…

Kijken we buiten de zorg, dan stuiten we bijvoorbeeld op de gemeentelijke woonlasten die de pan uitrijzen. Een steekproef van de Vereniging Eigen Huis liet een gemiddelde verhoging zien van 6,5 procent: meer dan drie keer het inflatiepercentage. En een heel zware klap komt nog op 1 juli, als de huurverhogingen ingaan en de huursubsidie voor iedereen met twaalf euro per maand naar beneden gaat. Ook veel mensen die hun auto gebruiken voor hun werk, gaan er fors op achteruit: het onbelaste deel van de kilometervergoeding is teruggebracht van 28 tot 18 cent – wat voor veel werkgevers aanleiding is om maar meteen de héle vergoeding te verlagen.

En dan doen ook de gemeenten – gedwongen door het Rijk of uit vrees voor tekorten – nog een stevige duit in het bezuinigingszakje. Op de bijzondere bijstand wordt fors beknibbeld, het gemeentelijk armoedebeleid is uitgekleed en ook de gehandicaptenvoorzieningen moeten er steeds vaker aan geloven. Dongen verhoogt de eigen bijdrage voor het collectief vervoer en bouwt de vergoeding aan gehandicapten met een eigen auto versneld af; Groningen verlaagt de verhuisvergoeding, schaft de stroomkostenvergoeding voor elektrische rolstoelen af, en kort drastisch op de vervoersvoorziening voor mensen die niet in de deeltaxi kunnen. En zo is er inmiddels een lange lijst te maken. Allemaal bezuinigingen op de solidariteit, en allemaal bezuinigingen die dezelfde mensen treffen die al uitgekleed worden door het kabinet.

‘Schandalig om tegen een chronisch zieke op het minimum te zeggen: neem uw eigen verantwoordelijkheid’

Half december waren de bezuinigingen – en vooral de extreme gevolgen ervan voor chronisch zieken en gehandicapten – aanleiding voor een vinnig Kamerdebat op verzoek van Jan Marijnissen. De SP’er hekelde in felle bewoordingen het CDA dat ‘de agenda van de VVD uitvoert’.

"Ik vind het van geen besef van waarden en normen getuigen voor te stellen dat rijke mensen maar geld moeten storten op een girorekening, zodat de armen een fooi kunnen krijgen. Ik vind het geen sterkste schouders, zwaarste lasten als je iedereen – arm en rijk – er evenveel op achteruit laat gaan. Ik vind het eigenlijk gewoon een schande om tegen een chronisch zieke of gehandicapte op het minimum te zeggen: neem uw eigen verantwoordelijkheid. Deze mensen zouden God en iedereen op hun blote knieën danken als ze het kónden."

• Fysiotherapie en zelfzorgmiddelen blijven voor chronisch zieken in het pakket en er komt geen verhoging van de eigen bijdrage voor de thuiszorg.
• Geen bezuiniging op de huursubsidie, en voorlopig een stop op de huurverhogingen.
• Herstel van de koppeling in 2004.

Deze maatregelen zouden betaald kunnen worden uit een geringe verhoging van de inkomensafhankelijke ziekenfonds- en AWBZ-premie, uit de nog niet bestede middelen op de VROM-begroting en uit een verhoging van het toptarief van de inkomstenbelasting met ongeveer twee procent. Snel en goed uitvoerbare sociale voorstellen mét een financiële dekking en met ongetwijfeld brede steun in de samenleving. Maar kabinet en regeringspartijen zagen er niets in – waarna SP en GroenLinks een motie van afkeuring indienden van het kabinetsbeleid, en daarbij de steun kregen van de PvdA.

Sociaal rampjaar 2004 is van start gegaan. Wat volgt? Sociaal rampjaar 2005? Of keren we het tij en redden we de solidariteit? Een strijdbaar 2004 gewenst! We hebben het hard nodig.