Tribune 01/2004: Interview met Chiel Montagne

‘De TROS-baas vond levensliederen niet chique genoeg, maar ondertussen neuriede hij ze wel mee!’

Een rustige straat vlak bij het centrum van Hilversum. Niets in de woning van Bert van Rheenen herinnert aan zijn lange omroeploopbaan. Toch ligt de Zeedijk, waar ooit de legendarische Veronica-studio stond, slechts op steenworp afstand. ‘Ja, daar is ook de naam Chiel Montagne geboren. Wat wij deden werd niet echt op prijs gesteld door de Nederlandse overheid en om nou te voorkomen dat we van ons bed gelicht zouden worden, hebben we andere namen gekozen. Zo werd Willem van Kooten opeens Joost den Draaier en ik ben me toen voor het eerst Chiel Montagne gaan noemen.’

De liefde voor het Nederlands lied was er misschien al, maar dat was toch niet waar Veronica zich op richtte?

‘ Nee, niet zozeer het Nederlands lied, maar zeker wel de Nederlandse bands. Wij waren in die tijd de poort van Europa wat betreft het Nationaal Product. Dat ging zo ver dat bands als Tee Set, Shocking Blue en George Baker allemaal in de Amerikaanse hitparade kwamen. Voor Nederland, de muziekindustrie en het publiek was dat een geweldige tijd. En wat mij betreft komt die tijd weer terug, maar dan voor het Nederlandstalige. Engeltalige bands worden toch wel bediend door de omroepen, maar al het andere niet. Ik vind dat daar een duidelijke taak ligt omdat een grote doelgroep er wel om vraagt.’

Was dat ook uw drijfveer om te beginnen met Op Losse Groeven en later Op Volle Toeren?

‘ Absoluut. De mensen van de gevestigde omroepen zagen natuurlijk ook wel, dat wat Veronica deed in die tijd, snel werd opgepikt door het publiek en daarom kwam ik ook in beeld bij de TROS.’

En die boden u spontaan een eigen programma aan?

‘ Nee zeker niet. Ook toen moest ik al een enorme strijd voeren. Ik kwam op gesprek bij Landré, de toenmalige TROS-directeur en hij liet me eigenlijk al snel weten dat hij niks zag in mijn voorstel om te beginnen met een programma vol levenslied. Levenslied? Nee hoor, niks voor ons, niet chique genoeg, was zijn antwoord. Maar na veel praten en overtuigen ging de oude Landré ermee akkoord dat ik een proefprogramma zou maken. Ook toen hij dat gezien had, vond’ie het niks. Niet chique genoeg, bleef hij herhalen. Hij wilde liever een programma dat in zijn beleving nog chiquer was dan het toenmalige Music All-in. Ik had me al gewonnen gegeven, maar toen we de trap afliepen in het TROS-gebouw, hoorde ik plotseling Landré een liedje neuriën. Uit mijn proefprogramma! Ik zeg: En dat is nou precies wat ik bedoel, meneer Landré: het blijft hangen. Hij moest hard lachen en ik kon een programma gaan maken.’

Daar hebben ze bij de TROS geen spijt van gehad. Waarom verdween deze succesformule opeens toch van de buis?

‘ Je zegt het al. We hebben succes gehad, maar met Op Volle Toeren was het op een gegeven moment over en uit. Het was de periode dat bands als Doe Maar en Toontje Lager ontzettend populair werden. We kregen de indruk dat de mensen onder invloed van deze nieuwe stromingen niet meer zo’n behoefte hadden aan het wat volkse levenslied. Daarom is het gestopt.’

Maar we hebben het hier wel over een programma waar miljoenen mensen naar keken! Heeft een andere zendgemachtigde nooit belangstelling getoond?

‘ Nee, niet echt. Er zijn hier en daar wel eens gesprekken geweest, maar uiteindelijk werd het dan toch niks. Ik heb toch altijd sterk de indruk gehad dat ze een dergelijk programma niet chique genoeg vonden. Om maar even te blijven in de terminologie van Landré. Maar feitelijk is de formule ook nooit écht gestopt. We zijn met het hele circus het land ingegaan en tot op de dag van vandaag zitten de theaters allemaal vol.’

Er was ook nog even het uitstapje naar Holland FM...

‘ Dat heb ik met vier anderen opgericht. Ook dat was zeker een succes, maar het werd op een gegeven moment verkocht aan Veronica. Dat was ontzettend jammer, want je bent dan gelijk je frequentie kwijt. Ik was dan wel één van de initiatiefnemers, maar niet de geldschieter en aandelen had ik ook niet. Dan houdt het op.’

Toch blijkt uit alles dat er wel degelijk een markt voor is. Zit men dan te slapen in Hilversum?

‘ Natuurlijk! Ze zitten allemaal te slapen. Er gebeurt helemaal niks. Oké, het is Frans Bauer voor en na. En niet alleen z’n muziek. Zelfs zijn verjaardagsfeest komt aan bod op de radio. Bauer is een fenomeen en iedereen wil daar natuurlijk van meeprofiteren.’

Is Frans soms een beetje camp aan het worden...?

‘ Dat weet ik niet en als het zo is, heb ik daar ook niet zo’n moeite mee. Als je midden in het circus zit, merk je het ook niet snel. Toen ik stopte met Op Volle Toeren, hoorde ik opeens van notarissen en doktoren dat ze het zo jammer vonden dat het programma er niet meer was. Of dat ze stiekem een groot bewonderaar waren van de Zangeres Zonder Naam. Ik sprak eens iemand, die al haar platen had, maar dat niet openlijk wilde toegeven. Hij was bang dat hij niet meer serieus genomen zou worden, omdat zijn muzieksmaak niet in evenwicht zou zijn met z’n sociale status.’

Is het echt zo erg allemaal? Hazes hoor je toch ook vaak genoeg?

‘ Dat denk ik dus niet. Ik zie de man amper op de televisie. Of het moet reclame zijn. Maar wie nodigt hem uit om gewoon eens een paar goeie nummers te zingen? Ik begrijp daar helemaal niks van. En zo is er een heel circuit van goeie artiesten, waar je nooit iets van hoort op de radio. Neem nou iemand als Wolter Kroes uit Zaanstad. Die jongen trekt volle zalen. Zijn concerten in Ahoy en de Heineken Music Hall waren in een mum uitverkocht. Maar ik hoor zijn platen niet op de radio. Het is dat Willem van Kooten de rust en het geld heeft om hem langzaam te naar voren te brengen, anders weet ik nog zo net niet hoe het loopt met zijn carrière. Of neem Robert Leroy; ook zo’n fenomeen. En wat dacht je van Benny Neyman? In mijn ogen is hij een groot artiest die zich inmiddels wel bewezen heeft. Maar hij heeft geen contract meer bij een platenmaatschappij. Hij heeft een avondvullende theatershow met orkest en moet zijn cd in eigen beheer uitgeven. Dat is toch armoe! En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan.’

Het levenslied is volks, stelt u. De Dikke Van Dale zegt daarentegen: Lied waarin gewoon-menselijke dingen (met accent op het droevige, sentimentele of melodramatische) worden bezongen en al of niet een bepaalde levens- of maatschappijbeschouwing tot uitdrukking komt. Waar moet het levenslied volgens u aan voldoen?

"Het moet in ieder geval begrijpelijk zijn. Maar er zijn zo veel verschillende stromingen; Henk Wijngaard maakt op zijn manier levensliedjes en Pierre Kartner doet dat ook. De verschillen zijn groter dan de overeenkomsten."

Die twee zijn ook even toegejuicht als verguisd...

‘ Absoluut! Maar dat geldt voor velen. Ook nu kom ik op talentenjachten in het land verschrikkelijk veel nieuwe artiesten tegen die allemaal werk hebben, allemaal toegejuicht en op handen gedragen worden. Maar er is niemand die hun plaatjes draait. Met het gevolg dat platenmaatschappijen ook met de problemen achterblijven en amper contracten durven af te sluiten. En zo is de cirkel weer rond.’

En het publiek is de dupe?

‘ Het gaat ten koste van de gehele muziekindustrie en inderdaad: van het publiek. We hebben het hier wel over een enorme doelgroep van mensen die nou eenmaal van het Nederlands lied en van de Nederlandse taal houdt.’

Dat argument wordt overigens vaak afgedaan als nogal nationalistisch...

"Ja, dat hoor ik ook veel. Maar dat is toch absolute nonsens! We leven nou eenmaal in Nederland, dat op de kaart niet meer dan een postzegel is. En zestig procent van de Nederlanders spreekt met handen en voeten een paar woorden over de grens. Is het dan gek, dat je in je eigen taal wil worden toegezongen?’

En dan lanceer je maar het plan voor een eigen omroep?

‘ Nou, niet helemaal hoor. Het is me in het verleden best al vaak gevraagd, maar toen heb ik er van afgezien. Maar ik voel me toch echt de beschermer van het Nederlandse Levenslied en daarom wil ik de stap nu wel wagen. Alleen was ik in eerste instantie niet zo blij met de timing. Ik had nog maar net over het idee gesproken of het stond al kant-en-klaar op teletekst. Maar - en dat kan ik nu rustig zeggen - op dat moment was er nog niks. Ja, hooguit het idee. Maar geen raamwerk en zeker geen bedrijfsplan.’

Gebakken lucht?

‘ Nee, dat ook weer niet. Het was wel een serieuze gedachte en achteraf is het misschien wel goed geweest. De druk zit in ieder geval op de ketel. Daarom was er ook in korte tijd een website (www.montagneomroepnederland.nl -red.) waar mensen zich op kunnen geven als lid. En in de gang staan ook al de kaartjes waar we het land mee ingaan.’

We? Het lijkt tot nu toe eerder op een uit de hand gelopen eenmansactie?

‘ Daar heb je voor een deel gelijk in. Niet dat het uit de hand gelopen is, maar een eenmansactie was het zeker. Er komen nu mensen bij en dan gaan we het land in. Dan kan de campagne echt van start gaan.’

Maar de tijd is nogal kort en vijftigduizend leden is niet mis!

‘ Dat lijkt inderdaad veel. Maar als ik zie dat de fanclub van Frans Bauer al zo’n veertigduizend leden heeft en de websites van Corry Konings, Jacques Herb en Arie Ribbens heel goed bezocht worden, dan moet het zeker gaan lukken. Tot nu toe heeft iedereen een beetje de kat uit de boom gekeken, maar ik ben er van overtuigd dat we met banners op de website van artiesten veel leden gaan binnenhalen.’

Maar dan bent u er nog niet. Dan komt het verhaal van het Commissariaat van de Media en de minister?

‘ Alles gaat straks in drievoud op cd-rom naar het Commissariaat en daar gaat men steekproefsgewijs controleren of mensen wel vrijwillig lid zijn geworden. En of ze betaald hebben. Leuk is al wel, dat vanuit het ministerie geluiden komen dat men er wel heil in ziet. We moeten natuurlijk wel voor juni het officiële bedrijfsplan indienen bij OCW en dan valt uiteindelijk de beslissing. Als die positief is, dan kunnen we per september 2005 gaan uitzenden.’

Klinkt goed. Maar eerst moet er campagne gevoerd worden. En campagnes kosten geld.

‘ We hebben natuurlijk onze theatershow die overal uitverkocht is en waar we een heleboel mensen kunnen bereiken. Alle grote theaters gaan we af en die zitten werkelijk propvol. Maar je hebt gelijk: het gaat veel geld gaat kosten. Daarom breng ik een deel van de dag ook aan de telefoon door, op zoek naar geldschieters.’

Okay, laten we positief blijven en er vanuit gaan dat het lukt. Wat kunnen de kijkers en de luisteraars verwachten van MON?

‘ Zeker is dat er een programma komt zoals in het verleden Op Volle Toeren en ook een Nederlandse Top-20 in samenwerking met Stichting Conamus. Maar als omroep willen we veel meer. Daarom gaan we ook documentaires uitzenden en Nederlands drama. En als het aan mij ligt, wordt er ook veel aandacht besteed aan geschiedenis. Ook kunst, cultuur en cabaret zullen aan bod komen. Maar bovenal moet het een omroep worden voor mensen die zich kunnen identificeren met de Nederlandse cultuur.’

Hoe is er tot dusver gereageerd?

‘ Wat ik al zei; voor een deel kijken mensen de kat uit de boom. Maar het aardige is ook weer dat de eerste sollicitaties al binnen zijn gekomen. Allemaal mensen van lokale en regionale omroepen die heil zien in het plan. Maar er zijn ook reacties van allerlei mensen die hun diensten aanbieden om het plan te doen slagen.’

De voormalige disc-jockey en presentator wordt dan omroepbaas. Is dat altijd een stille ambitie van u geweest?

‘ Nee, niet echt. Het staat nu al vast dat er heel wat vergaderd zal moeten worden. Als je er eenmaal zit, is het toch ook een kwestie van je eigen toko verdedigen. Nou, daar gaan we dan maar voor. Maar ik sluit niet uit dat ik op een moment toch een keuze moet gaan maken tussen de verschillende functies bij MON. Maar dat kunnen we dan wel invullen.’

Welk nummer staat er voor u op nummer 1 in uw eigen Top-10?

‘ Oh, dat wisselt enorm. Ik draai thuis ook zeker niet alleen Nederlandstalig. Maar ik vind het wel erg leuk. Maar een vaste keuze heb ik niet. Nu staat Frans Bauer bij mij op 1 en ik denk dat zijn plaat de grote carnavalskraker van dit jaar gaat worden. Maar over een paar maanden is het weer iemand anders. Wat mij vooral zo aanspreekt bij al die artiesten is dat ze zo stinkend hun best doen en keihard werken. Ik wil die mensen graag allemaal een kans geven. Okay, het publiek moet het uiteindelijk bepalen, maar artiesten moeten natuurlijk wel een eerlijke kans krijgen. Je kunt nog net zo talentvol zijn; als niemand je product wil draaien dan ben je kansloos. Het is toch een schande dat er artiesten in Nederland zijn die veertigduizend cd’s verkopen, maar geen gouden plaat krijgen omdat ze hun product noodgedwongen in eigen beheer hebben uitgegeven.’

Is er al gereageerd vanuit de politiek?

"Ja, Ik ben gebeld door een Tweede-Kamerlid en jullie Statenlid in Gelderland (Paul Freriks-red.) heeft in zijn eigen provincie zijn nek uitgestoken voor een regionale levensliedzender. Ik ga in ieder geval contact met ‘m opnemen! Dit moet lukken. Daar sta ik voor."