Spanning mei 2010 :: Inleiding - Formatie
Opinie
Gelijk krijgen
Gelijk hebben is één ding. Gelijk krijgen iets anders. Met het laatste hebben SP’ers vaak meer moeite dan met het eerste. Pas nadat het leed is geschied, willen andere partijen nog wel eens het licht zien. Het leed bestaat in dit geval uit de teloorgang van een nationaal icoon, het verdwijnen van zo’n zesduizend banen en enkele tientallen miljarden euro’s van de belastingbetaler die verloren dreigen te gaan. Ik heb het over de overname en opsplitsing van ABN Amro door het bankentrio Fortis, Royal Bank of Scotland en Banco Santander in 2007.
Hoe zat het ook alweer? Begin 2007 stuurt een sprinkhaanfonds met de sympathieke, maar misleidende naam The Children’s Investment een brief naar het bestuur van ABN Amro. De activistische belegger eist dat de bank zich opsplitst of helemaal in de etalage zet. Het is de opmaat naar een overnamestrijd om ABN Amro, waaruit het bankentrio als winnaar uit de bus komt. De ontmanteling van ABN Amro is een feit.
De SP vond en vindt dat dit nooit had mogen en hoeven gebeuren. Indien een bank wordt overgenomen, moet daar toestemming voor worden gevraagd aan De Nederlandsche Bank (DNB). Indien het om een grote bank gaat, zoals in dit geval, is ook toestemming van de minister nodig. De minister dient te toetsen of door de overname de financiële stabiliteit in het land niet in gevaar kan komen. Nu is het overnemen van een grote systeembank, zoals dat heet, al behoorlijk complex. Ongeveer tweederde van de fusies in de financiële sector mislukt. Het opsplitsen van een systeembank zoals het trio wilde, was nog nooit vertoond. Bovendien was de kredietcrisis in Amerika al losgebarsten. Reden genoeg om ‘nee’ te zeggen tegen deze zeer risicovolle operatie. Maar niet voor DNB en minister Bos. Uit angst om protectionistisch over te komen, werd het een ‘ja’. Vreemd genoeg was de SP de enige partij die toen tegen de overname was. Alle andere partijen, behalve GroenLinks, wilden niet eens met Bos in debat over de overname, voordat hij een besluit had genomen.
Dan is het 10 mei 2010. De Parlementaire onderzoekscommissie kredietcrisis, bestaande uit leden van alle partijen en geleid door SP’er Jan de Wit, presenteert haar rapport. De conclusies worden derhalve breed gedragen. Over de rol van DNB en de rol van Bos bij de overname is De Wit snoeihard. Bos heeft weloverwogen zijn rol zo klein mogelijk gemaakt. Hij kon zich daardoor verschuilen achter DNB en hoefde nauwelijks nog zelf te kijken naar de financiële stabiliteit.
DNB maakte zich grote zorgen over de overname, maar dat heeft tot niets geleid. Bekend zijn de woorden van bankpresident Wellink dat als hij een klein gaatje had gezien, hij nee had gezegd. Wat concludeert De Wit? DNB heeft drie concrete gaten niet aangepakt om ‘nee’ te zeggen. DNB heeft bij wijze van spreken zelf met plamuur de boel dicht staan smeren. Volgens De Wit hebben DNB en Bos bewust gekozen voor een werkwijze die nagenoeg altijd tot een ‘ja’ zou leiden.
Wij hadden het, helaas, weer eens bij het rechte eind in de zomer van 2007. De gevolgen van het handelen van Bos en Wellink zijn bekend. Fortis kon de overname niet aan en moest gered worden door de staat. Er staan ongeveer zesduizend banen op de tocht en inmiddels heeft de staat 28,5 miljard euro in de gecombineerde bank gestoken. Dat is veel, in vergelijking met de 9,3 miljard euro die de combinatie nu nog waard is volgens het Rijkshuishoudboekje. Ik weet daarom nagenoeg zeker dat we die kleine 30 miljard euro nooit meer volledig terug gaan zien. Dat suggereert nu zelfs Gerrit Zalm, de huidige bestuursvoorzitter van ABN Amro. Een klein lichtpuntje is dat de meeste partijen het er nu over eens zijn dat de minister een grotere rol bij een bankovername moet hebben.
Het is de vraag of dit niet te laat is, aangezien Europa inmiddels heeft voorgeschreven dat ministers van Financiën zich niet meer met overnames bemoeien. Ook op dit punt zullen we waarschijnlijk eerst ons gelijk moeten krijgen voordat er door de politiek echt ingegrepen gaat worden in dit soort belangrijke zaken.
Ewout Irrgang
SP-Tweede Kamerlid