Spanning april 2009 :: Waarom zijn de bananen krom? Omdat de EU dat bepaalt!

Waarom zijn de bananen krom? Omdat de EU dat bepaalt!

Tekst: Alexander van Steenderen, medewerker SP-Tweede Kamerfractie

Veel mensen weten niet dat ruim de helft van de Nederlandse wetten en regels is gebaseerd op Europees beleid. Jaarlijks produceert Brussel een stortvloed aan regels die over de lidstaten worden uitgestort. Wanneer de maatschappij schreeuwt om de aanpak van een probleem zit er voor Brussel niets anders op dan met nieuwe regels te komen. De uitvoering van beleid berust immers bij de lidstaten. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er tussen al die regels zeer vérgaande en onzinnige zitten. Gelukkig worden ze niet allemaal verwezenlijkt, maar een deel ook wel.

Een van de bekendste voorbeelden van de Brusselse regelzucht is sinds dit jaar achterhaald. De EU bepaalde lange tijd hoe de kromming van bananen moest zijn. Vanwege de voedselcrisis heeft men die eisen laten vallen. Maar helaas blijven er genoeg over.

Het Europees Parlement is onbekend dus onbemind. Daarom halen Europarlementariërs allerlei stunts uit om geliefd te worden bij het publiek. VVD’er Toine Manders spant de kroon. Eerder deelde hij al gratis EU-vlaggen uit. Maar onlangs kreeg hij steun van een meerderheid van het Europees Parlement voor zijn idee voor een stopknop op gewelddadige videogames. Videospellen moeten een rode stopknop krijgen zodat ouders enkele uren een spel kunnen blokkeren als ze dat ongeschikt vinden voor hun kind. Een aparte stopknop zou nodig zijn omdat de besturing voor videogames veel te ingewikkeld zou zijn voor ouders. Nooit gehoord van een stekker?

Creatief met bevoegdheden

Het Europees Parlement is gebonden aan de bevoegdheden die de Europese Unie heeft. Dat maakt het lastig om met populair makende voorstellen te komen. Toch toont men zich binnen de EU creatief. Zo kwam er op verzoek van het Europees Parlement een plan voor het uitdelen van gratis schoolfruit om zo obesitas (zwaarlijvigheid) tegen te gaan. Volksgezondheid is primair een zaak van de lidstaten, daar gaat de EU niet over. Maar landbouw wel. Het plan werd dan ook door de commissie landbouw behandeld. Het uitdelen gaat komend schooljaar van start.

Serieuzer zijn alle pogingen om zich te bemoeien met zaken waar eigenlijk de lidstaten over gaan:

Bodemrichtlijn: de EU gaat niet over onze ruimtelijke ordening, maar probeert daar indirect wel invloed op uit te oefenen. De Europese Commissie stelde in 2007 dat EU-wetgeving voor de bodem noodzakelijk is. Als ondernemers in het ene land met eisen voor bodembescherming te maken krijgen en elders niet, leidt dat tot concurrentievervalsing, was de gedachte. Nederland kent echter al vergaande bodembescherming. Bovendien valt de bodem in Nederland niet te vergelijken met die in Spanje of het noorden van Zweden.

Kritische of vitale infrastructuur: infrastructuur waar uitval voor meerdere lidstaten problemen zou veroorzaken moest worden beschermd door Europese regels. Echter onder deze infrastructuur vallen niet alleen wegen of havens, maar ook zaken als telecom- en energienetwerken. Bijna alles dus.

Energieprestatie van gebouwen: hoewel de huizenmarkt geen Europese markt is en energieproblematiek van huizen in Spanje totaal anders is dan in Zweden, wil de Europese Commissie eisen stellen aan bepaalde energieprestaties van gebouwen.

Defensie: de Europese Commissie heeft voorgesteld voor een deel van de defensieaanschaf Europese aanbesteding verplicht te stellen.

Publieke omroep: de Europese Commissie heeft onlangs een herziening van de omroepmededeling aangekondigd. De lidstaten van de EU zijn in principe vrij om zelf te bepalen wat de taken, en daarmee de activiteiten, van de publieke omroep zijn. Maar eurocommissaris Kroes wil dat voortaan bij de ontwikkeling van nieuwe activiteiten door publieke omroepen van tevoren wordt getoetst of die een verstoring van de markt betekenen, bijvoorbeeld internetactiviteiten. Ondanks verzet van een groot aantal lidstaten, waaronder Nederland, wil Kroes niet afzien van haar plannen. Formeel hoeft zij zich niets van de lidstaten aan te trekken, want het betreft een herziening van de interpretatie en toepassing van de staatssteunregels. Met betrekking tot staatssteun is de Europese Commissie exclusief bevoegd om maatregelen te nemen.

Gratis schoolboeken: dat was een leuk idee dat de SP van harte ondersteunde. Tot men erachter kwam dat vanwege EU-regels de schoolboeken verplicht moesten worden aanbesteed zodat verschillende aanbieders tegen elkaar konden concurreren. Dat leidde tot de angst dat scholen niet langer specifieke boeken konden bestellen, maar verplicht zouden worden in zee te gaan met de laagste aanbieder. De Europese Commissie moest uiteindelijk duidelijkheid verschaffen dat het bestellen van specifieke boeken nog steeds zou kunnen. Gevolg is wel voor scholen veel bureaucratie en chaos vanwege de ingewikkeldheid van de procedure. Een aantal scholen hebben de procedure moeten staken of overdoen.

Regelverbod

Ook door lidstaten te verbieden bepaalde regels op te stellen toont de EU haar bemoeienis:

De petfles voor limonade is op last van Brussel vervangen door een ander type omdat het Nederlandse milieuvriendelijke systeem de Europese markt zou verstoren.

Nederland mocht in 2007 roetfilters op auto’s niet eerder verplicht stellen dan de rest van de EU omdat er geen bijzondere omstandigheden waren die de vervroeging rechtvaardigden.

Het alcoholmonopolie van de Zweedse overheid werd opzij geschoven door het Europees Hof van Justitie in 2007, omdat het doel om alcoholgebruik onder jongeren tegen te gaan ook op andere manieren mogelijk zou zijn.

Arbeidsrecht ondermijnd

Het Europees hof van Justitie deed in 2007 een aantal belangrijke uitspraken waarbij het stakingsrecht en CAO-afspraken deels moesten wijken voor het belang van de interne markt en vrijheid van vestiging voor bedrijven:

Laval: het Hof bepaalde in de zaak Laval dat de actie van een Zweedse vakbond een beperking van het vrij verrichten van diensten opleverde. De bond wilde via een blokkade van bouwterreinen afdwingen dat de aannemer uit Letland loononderhandelingen zou voeren en zich bij een CAO aan zou sluiten. De bescherming van werknemersbelangen rechtvaardigde voor het Hof de actie niet.

Viking: deze Finse ferrymaatschappij besloot om een veerboot onder Estse vlag te laten varen. Zo zouden lagere lonen kunnen worden betaald, waarop vakbonden opriepen tot stakingen. Viking verzocht de Engelse rechter deze acties te verbieden. Dit verzoek werd toegewezen. In een advies voor het hoger beroep stelde het Europees Hof van Justitie dat collectieve acties een verboden belemmering van de vrijheid van vestiging kunnen zijn. Dergelijke acties kunnen toch gerechtvaardigd zijn als daarmee de bescherming van werknemers wordt nagestreefd. Dat is het geval indien arbeidsplaatsen of -voorwaarden worden bedreigd. Daarnaast moeten de acties geschikt zijn voor de verwezenlijking van dat doel en niet verder gaan dan daarvoor noodzakelijk is. Uit het arrest volgt dat vakbonden bij het plannen van collectieve acties (ook) rekening met deze voorwaarden dienen te houden.

Bovenstaande voorbeelden laten goed zien dat de regelgeving door Brussel vergaand ingrijpt in de nationale wetgeving en regelingen. De bananen zijn niet meer krom door Brussel, maar op veel andere terreinen slaat Brussel nog wel zijn vleugels uit en dat leidt nog veel te vaak tot een kromme situatie.