Tribune 4/2010 :: Strijd van schoonmakers gaat om meer dan een paar dubbeltjes

Reportage

Strijd van schoonmakers gaat om meer dan een paar dubbeltjes

Respect

De schoonmakers voeren actie voor een betere cao. Zij willen waardering voor hun belangrijke werk en met respect worden behandeld. Nu al oogsten zij respect door aan de rest van Nederland te laten zien wat solidariteit en volharding betekenen.

Tekst en foto’s Diederik Olders

Het is een historische strijd. De schoonmakers voeren al maanden actie en staken inmiddels acht weken. Het is de grootste schoonmaakstaking ooit in Nederland. Het is de langste sector-brede staking sinds de visserijstaking in 1933. Ron Meyer is SP-fractievoorzitter in Heerlen en als bestuurder bij FNV Bondgenoten verantwoordelijk voor deze actie: “Dat de schoonmakers zo lang en massaal moeten staken voor een looneis van twee dubbeltjes, dat zegt iets over het beschavingsniveau van een rijk land als Nederland.”

Emile Roemer krijgt uitleg over loon en lasten. Roemer: “Veel schoonmakers behoren tot de werkende armen”

Sadet Karabulut staat (en zit) al tijden schouder aan schouder met de actievoerders

Remi Poppe en Manja Smits monteren veldbedden voor de schoonmakers.

Poppe: “Oude tijden herleven”

Na maanden acties en korte stakingen besloten de schoonmakers in februari om het werk nu echt neer te leggen. Zij willen een nieuwe cao met een normale loonstijging, reiskostenvergoeding en de mogelijkheid om een opleiding te volgen. Schoonmakers zijn de dupe van het systeem van uitbesteden: opdrachtgevers huren schoonmaakbedrijven in en zijn op zoek naar de laagste prijs. De schoonmaakbedrijven doen dan ook een zo laag mogelijk bod, en proberen vervolgens de loonkosten zo laag mogelijk te houden. Al jaren zitten de schoonmaakcontracten in een neerwaartse spiraal. Met als resultaat dat de schoonmakers steeds harder moeten werken, er steeds minder vaste contracten worden aangeboden, en op alles beknibbeld wordt. Zo houden werkgevers – de schoonmaakbedrijven – en opdrachtgevers, zoals NS en Schiphol, elkaar in een houdgreep. De schoonmakers zijn de klos.

Nederlands leren

Half maart 2010. De stakende schoonmakers voeren de druk op. Op Utrecht centraal station verzamelen zich honderden stakers uit heel het land voor een ‘sit-in’. Zij zijn van plan om met een groep te blijven slapen in de stationshal tot de werkgevers weer willen praten. Kapi Lijfrock is 29 jaar en werkt nu zes jaar als treinschoonmaker in Eindhoven. Hij is trots dat er zo veel collega’s zijn: “We zijn vandaag goed bezig. Met zo veel mensen is de boodschap duidelijk: doe een fatsoenlijk bod en kom de afspraken na. Met de bond is vorig jaar afgesproken dat iedereen een opleiding kon doen. In ruil daarvoor zouden startende schoonmakers iets minder verdienen. Van de 14.000 hebben er nu 140 een opleiding gedaan. Maar dat geld hebben de bazen wel in de zak gestoken.” Onder de schoonmakers vind je veel migranten. Zij willen graag Nederlands leren. Volgens Annie van Leeuwen, treinschoonmaker in Den Haag, is dat ook erg belangrijk voor de veiligheid: “Ik ben voorvrouw en heb de verantwoordelijkheid voor een team. Ik moet zorgen dat het werk gedaan wordt, maar ook dat het veilig gebeurt. We werken op het spoor. Als ze me niet verstaan op het moment dat er een gevaarlijke situatie is, gaat het fout. Nu spreek ik gelukkig vloeiend Turks, goed Engels en een beetje van andere talen. Maar ik heb als regel: tijdens het werk praten we Nederlands.”

Iemand met zoveel talenkennis en verantwoordelijkheid zal toch wel redelijk wat verdienen? Van Leeuwen: “Ik verdien 1340 euro bruto voor 40 uur werken. Dat is niet veel, zeker omdat ik veel reiskosten heb. Ik woon in Spijkenisse zodat ik dicht bij mijn kleinkinderen kan zijn. Ik werkte in Rotterdam, maar in de nachtdienst heb ik een ongeluk gehad. Nu is mijn knie defect en mag ik niet meer ongelijk lopen. In Rotterdam moet je de perrons op en af en in de nachtdienst moet je de treinen in en ze hebben in Rotterdam geen schoonmaakperron. Dus moest ik naar Den Haag, waar alles gelijkvloers is. Daardoor heb ik meer dan 300 euro reiskosten per maand – en die worden niet vergoed.” Een van de eisen van schoonmakers is dat reiskosten vergoed worden. Nu geldt daarvoor een grens van 60 kilometer per dag.

Op de eerste avond van de sit-in wordt bekend dat de werkgevers wel willen praten, maar pas over een week. De schoonmakers reageren woedend. Judy Lock is schoonmaakster op Schiphol en kreeg samen met de vakbond vorig jaar een betere cao voor de schoonmakers daar voorelkaar. Nu zet ze zich in voor een goede cao in heel Nederland; tijdens het laatste SP-congres sprak ze de zaal toe om de stakingen aan te kondigen. Zij verwoordt de woede: “In de schoonmaak is er veel gebrek aan respect; er wordt slecht met mensen omgegaan. De bazen zeggen nu dat ze volgende week een keer met ons willen praten; dat vind ik ook niet van respect getuigen, als je al vijf maanden bezig bent.” Later op de avond blijkt dat de onderhandelaars van FNV Bondgenoten het toch voor elkaar hebben gekregen om de volgende dag met de werkgevers te onderhandelen. Het eindbod van de werkgevers is echter belachelijk laag. De schoonmakers gaan door.

Steun in woord en daad

De SP steunt de schoonmakers. Al vanaf het begin van de acties hebben SP’ers laten zien dat zij ook vinden dat de schoonmakers meer verdienen. SP-Tweede Kamerlid Sadet Karabulut kent de actievoerders inmiddels goed. Zij steunt ze in woord en daad. Zo heeft zij in een motie in de Tweede Kamer aan de regering gevraagd de schoonmakers te hulp te schieten: “Het kabinet heeft als grootaandeelhouder enorm veel invloed bij NS en Schiphol. Deze bedrijven zeggen maatschappelijk verantwoord te ondernemen. In de praktijk gaan ze niet goed om met personeel, ook al huren ze deze mensen in. Er zijn ook bij deze bedrijven stakingsbrekers ingezet: mensen die het werk van de stakers overnemen, zodat de klanten er minder last van hebben. Dat mag niet, anders zou het recht om te staken waardeloos zijn. De motie vraagt het kabinet: gebruik nou al je invloed zodat dit conflict tot een goed einde komt. Die motie is aangenomen. Het is goed dat de schoonmakers weten dat ze steun hebben van een meerderheid in de Tweede Kamer.”

Mehmet Mercan zingt

voor zijn stakende collega’s;

hierdoor dreigt hij ontslagen

te worden

Ook SP-fractievoorzitter in de Tweede Kamer Emile Roemer laat zien dat hij de schoonmakers steunt. Hij praat met stakers, doet mee met de sit-in en steekt de mensen met een vlammende toespraak een hart onder de riem. Hij zegt over zijn betrokkenheid: “Dit is meer dan een gewone actie. Die mensen knokken voor respect. Hun gevecht legt bloot hoe de tweedeling tussen arm en rijk steeds groter wordt. Veel schoonmakers behoren tot de werkende armen van Nederland. Als de samenleving dit laat gebeuren, dan moeten we ons eigenlijk rotschamen.”

Al snel schenkt de SP veldbedden en goede luchtmatrassen aan de overnachters op Utrecht centraal station. Het is een idee van SP-Tweede Kamerlid Remi Poppe: “Het idee komt uit 1979. Er was een grote sleepbootstaking. Een paar sleepbootstakers waren gearresteerd en zaten in de cel. De vrouwen hadden ontdekt aan welke kant van de gevangenis ze zaten. Ze gingen elke avond samen met collega-slepers in dat straatje zitten. Toen hebben we stoeltjes en stretchers gegeven, zodat ze daar dag en nacht konden blijven. Nu hoorde ik van Sadet dat de schoonmakers op van die schuimplastic matjes liggen. Da’s niks – de vloer is hier hartstikke koud. SP-partijbureau bellen, stoeltjes, stretchers, en nu zit ik ze in mekaar te zetten. De oude tijden keren terug.”

Pijn in de buik

De acties van de schoonmakers worden steeds beter opgepikt door de media. Een week later willen de werkgevers weer onderhandelen. Maandagavond wordt er onderhandeld; de vakbond organiseert op dinsdag een bijeenkomst waar de stakers over het resultaat kunnen stemmen. Het wordt een emotionele bijeenkomst. Het eindbod van de werkgevers blijkt erg mager; eigenlijk het oude onderhandelingsresultaat, plus een cadeaubon voor de stakers van 25 euro. Hanneke Lelieveld uit Nieuw-Vennep en Cynthia Kerkhoven uit Helmond waren namens de schoonmakers bij de onderhandelingen. Kerkhoven was vooral boos: “Op de werkgevers. Diep beledigd dat ze je met zoiets afschepen.” Lelieveld: “Ik had pijn in de buik na de onderhandelingen. Wat vinden ze ervan? Hoe brengen we dit? Gaan de mensen het opgeven?”

Boze reacties op het vernederende bod van de werkgevers – een kadobon van 25 euro

Stakers stemmen in groepjes over het onderhandelingsresultaat.‘Doorgaan!’ is de conclusie

Maar de schoonmakers gaven niet op. Er vloeiden tranen over het vernederende bod. In de pauze stemden de schoonmakers in groepjes over het voorstel. De uitslag werd door de stakingsleiders aan de zaal verteld. De conclusie was duidelijk en unaniem: het verdriet was omgeslagen in boosheid en een nog grotere actiebereidheid. Lelieveld: “Het was heel emotioneel. Ik had echt kippenvel op het podium. Ik kon mijn tranen ook moeilijk bedwingen. Als je zo’n solidariteit voelt, in zo’n grote volle zaal.” Mari Martens van FNV Bondgenoten vat de conclusie samen: “Ik heb een prachtig groen shirt aan, gekregen van een collega van de Zweedse transportarbeidersbond. Er staat op: Ik hou van ruig. Jullie hebben besloten dat we doorgaan met de actie. We gaan naar de opdrachtgevers toe, om ze te wijzen op hun verantwoordelijkheid. Elke week pakken we er een. Het gaat ruig worden!”

Dreigen met ontslag

Het is lastig om veel schoonmakers op de been te krijgen. Het is al jaren een trend om vaste contracten te vervangen door tijdelijke contracten en uitzendwerk. Contractanten en uitzendkrachten gaan niet graag staken, omdat zij zich minder beschermd voelen tegen ontslag. Schoonmaakbedrijven maken hiervan gebruik door met ontslag te dreigen als ze gaan staken. Zij proberen dit zelfs bij mensen met een vast contract, omdat het vaak mensen met een lage opleiding zijn, die niet goed op de hoogte zijn van hun rechten. En het blijft niet bij dreigen. Mehmet Mercan is schoonmaker op Utrecht centraal station. Hij staakte niet mee, omdat hij nog geen vast contract had en eerst zeker wilde weten dat hij niet in de problemen kwam: “Maar ‘s avonds heb ik mijn collega’s gesteund, en ben bij de sit-in geweest. Ik heb getrommeld en gezongen. Een chef van de NS zag mij en die heeft tegen mij gezegd: je mag hier niet meer werken. Ik werk niet voor de NS, maar voor schoonmaakbedrijf Robbers. Maar toen ik mijn baas sprak, zei hij hetzelfde. Toen ben ik maar echt gaan staken.” Mercans situatie is meteen besproken met de organisator van de vakbond (de organizer) in Utrecht en die houdt goed in de gaten of Mercan niet echt ontslagen wordt. Dat dat zin heeft, bewijst het verhaal van Abdel Ilah Sbihi. Ashna Kamta is ook organizer; ze vertelt dat Abdel bij het hoofdkantoor van de Telegraaf werkt en nog in zijn proeftijd zat: “Bij het begin van de staking werd hij bedreigd door zijn voormannen, en inderdaad: hij heeft nu een brief dat ze niet doorgaan met hem. FNV Bondgenoten ging met zeshonderd stakers naar de Telegraaf en eiste dat dat werd teruggedraaid. Het hoofd inkoop van de Telegraaf belde meteen de directeur van GCA, het schoonmaakbedrijf. Die kwam langs en nu is geregeld dat Abdel na de staking mag terugkomen.” Een voor Abdel Ilah Sbihi belangrijke overwinning, maar ook voor het succes van de staking, volgens Kamta: “Wij willen meer stakers en zo laten we zien dat mensen zich niet bang hoeven te laten maken door hun baas. Ook heel belangrijk is dat de schoonmakers zien dat je met solidariteit heel wat voor elkaar kunt krijgen.”

Zelf spieren kweken

De acties zijn in volle gang. Ron Meyer maakt lange dagen: “Laten we zeggen dat ik niet veel slaap. Maar als je wat wilt bereiken moet je volhouden. De schoonmakers geven daarin het goede voorbeeld. Ik word als SP’er ook geïnspireerd door de solidariteit en kracht van deze mensen. De FNV is als een sportschool: van lidmaatschap alleen word je niet gespierd. Daarvoor moet je wel zelf de gewichten oppakken. Dat is de strijd die we ook in de samenleving moeten voeren. Vanmiddag gaan we naar Schiphol om directeur Nijhuis de bonus te geven van 25 euro die de stakers was aangeboden. Hij heeft net naast zijn salaris van ruim 3,5 ton een bonus van bijna 200.000 euro gekregen. Met dat geld zou het onderhandelingsverschil voor al zijn schoonmakers betaald kunnen worden. En dat zijn er duizend! We stellen nu een convenant op, waarin we vragen van opdrachtgevers om zich bereid te tonen om de prijsstijging te accepteren die het gevolg is van de loonstijging van de schoonmakers. Zij zijn verantwoordelijk voor de prijzenoorlog waar de schoonmakers de dupe van zijn. Ze hebben het steeds over maatschappelijk verantwoord ondernemen: teken dan maar.”

Meyer roept SP’ers op om in de bedrijven waar ze werken, in de gemeentehuizen en in de provinciehuizen schoonmakers aan te spreken en ze te motiveren om ook te gaan staken. Meyer: “FNV Bondgenoten werkt samen met maatschappelijke organisaties om dit tot een succes te maken. Politieke partijen horen daar bij, zolang duidelijk is dat het hier om de schoonmakers gaat. Ook andere partijen zijn welkom. Maar voorlopig zie ik alleen de SP echt steun bieden.”

Lees online