SP Tribune 06/2005 :: Zonder Schröder: kansen op socialer beleid?

Zonder Schröder:

Kansen op socialer beleid?

Duitsland krijgt in september vervroegde verkiezingen. Oorzaak is de zoveelste zware nederlaag van de SPD van bondskanselier Schröder. Ditmaal viel de ‘rode’ deelstaat Nordrhein-Westfalen in christen-democratische handen. Steen des aanstoots voor veel Duitsers waren Schröders omstreden sociaal-economische hervormingen, waaronder het veelvuldig vervloekte Hartz IV. Zijn er nu kansen op verbetering? De socialistische PDS slijpt in ieder geval de messen.

Zo zelfverzekerd zijn verliezers eigenlijk nooit. Toen SPD-partijchef Franz Müntefering vlak na de historische nederlaag in Nordrhein-Westfalen voor de camera’s verscheen, stond daar een vastberaden man. Geen greintje teleurstelling of verslagenheid op zijn gelaat. Hij bracht een hoogstopmerkelijke boodschap: Nieuwe verkiezingen. Zijn partij had zojuist de elfde verkiezingsnederlaag op rij geleden. Waarmee de bestuurlijke basis in de Bondsraad (de Duitse Eerste Kamer) van de rood-groene regering nog smaller werd. Volgens Müntefering genoeg aanleiding om alle Duitsers de cruciale vraag te stellen: Verder met Schröder of niet?

‘Dat maakt eigenlijk niet zoveel uit,’ stelt Katrin Kluge, woordvoerder van de socialistische PDS in Berlijn: ‘Of nou Schröder aanblijft of de christen-democraten van CDU/CSU aan de macht komen; het regerings­beleid zal niet veranderen.’ Daarmee doelt Kluge op Hartz IV; de nieuwe werkloosheidswet die onder meer behelst, dat werklozen na een jaar werkloosheid hun uitkering zien dalen naar het bijstandsniveau (tussen 330 en 345 euro). Hartz IV was afgelopen najaar aanleiding voor massale protesten door heel Duitsland. Kluge: ‘Van de oppositie in de Bondsdag hoorde je toen niets. Waarom niet? Omdat de christendemocraten en de liberale FDP zelf ook voor Hartz IV waren. Je hoeft dus echt niet te verwachten dat de er een frisse, sociale wind door Duitsland gaat waaien als er een regering met de CDU/CSUkomt.’

De PDS, fel tegenstander van Hartz IV, scoorde overigens ook niet zo best in Nordrhein-Westfalen. De socialisten zakten van 1,3 naar 0,9 procent van de stemmen. Kluge: ‘We betekenen niet zo veel in Nordrhein-Westfalen. Veruit onze meeste aanhang zit in oostelijke deelstaten als Mecklenburg-Vorpommern, Brandenburg en Berlijn.’

‘Met de SPD en een sterke PDS in de oppositie wordt het wél interessant’

Niettemin is straks bij de Bondsdagverkiezingen in september het nodige te verwachten van de PDS. De kans bestaat namelijk, dat de razend-populaire ex-SPD’er en Schröder-plaaggeest Oskar Lafontaine als onafhankelijk kandidaat op een zogenaamde ‘open lijst’ indirect voor de PDS zal meedoen. Ook gaan er geruchten dat voormalig PDS-topman en publiekslieveling Gregor Gysi weer wil gaan kandideren. Katrin Kluge: ‘Als het ons lukt om in september een goed resultaat neer te zetten en Schröder verliest de verkiezingen, dan wordt het interessant. Geloof me; de SPD zal als oppositiepartij een heel andere zijn dan ze nu is. Wij als PDS zouden dan samen met de SPD voor felle oppositie in de Bondsdag tegen de neo-liberale eenheidsworst kunnen zorgen. In dat geval is er weer hoop voor Duitsland.’

Toch is menig politiek commentator in Duitsland niet zeker van een nieuwe nederlaag van de SPD in september. De vastberadenheid en gevatheid waarmee Schröder en Müntefering optraden na het echec in Nord­rhein-Westfalen duidt op overtuiging en vertrouwen. Bovendien flikte ‘Gerd’ het al eens eerder. In 2002 won hij volkomen onverwacht en tegen alle peilingen de verkiezingen. Hebben we hier misschien toch niet te maken met een meesterzet van de kanselier? ‘Dat geloof ik niet zo erg,’ zegt Katrin Kluge. ‘In 2002 was de tegenstander Edmund Stoiber, een Beier die eigenlijk alleen in Beieren goed lag. De nieuwe kandidaat van CDU/CSU is Angela Merkel uit Mecklenburg-Vorpommern en zij vertegenwoordigt het hele noorden van Duitsland. Ik dicht haar grote kansen toe. Schröder probeert nu zijn laatste kans te grijpen. Hij denkt alleen aan zijn eigen herverkiezing en niet aan Duitsland. Eigenlijk had hij gewoon moeten opstappen. Want nu wordt Duitsland bijna vier maanden niet geregeerd. En dat is zeer kwalijk gezien de enorme problemen met name op het sociale vlak.’