Tribune, nieuwsblad van de SP, nr. 6/2003

Tribune 6 juni 2003

'Meedoen, meer werk, minder regels', heeft het nieuwe kabinet zichzelf als motto meegegeven. Jan Marijnissen heeft een alternatief dat de lading volgens hem beter dekt: 'uitsluiten, meer leed, minder beschaving'.

SP-Kamerleden over 'het meest asociale kabinet van na de Tweede wereldoorlog'

Het regeerakkoord van CDA, VVD en D66 is volgens Marijnissen een recept voor een sociale ramp. 'Na de afbraak van Paars en het brokkenkabinet Balkenende I krijgen de mensen nu te maken met een kabinet dat alle records breekt op het punt van brutaal bezuinigen, slopen van de zorg en de solidariteit, pakken van de mensen met de laagste inkomens en verder laten verloederen van natuur en milieu.' Een noodzaak voor de draconische bezuinigingen ontbreekt volgens de SP-fractievoorzitter. 'Het kabinet doet alsof we financieel-economisch aan de grond zitten. De recessie wordt gebruikt als voorwendsel om het asociale wensenlijstje van de VVD te kunnen realiseren. Twee kwartalen met een krimp van een paar tienden van procenten vlakt niet uit dat we in de afgelopen twintig jaar bijna 100 procent rijker zijn geworden. Nederland ís geen Derde-Wereldland, we zitten niet aan de grond. Een maximum van 0,5 procent stellen aan het financieringstekort in 2007 kan alleen bedacht worden door politici met een boekhoudersmentaliteit. Zij die denken dat je visie met de 'f' van financiën schrijft. Deze politici hebben geen idee van wat de samenleving nu nodig heeft, laat staan dat ze compassie kunnen opbrengen met mensen. Het is tragisch te zien hoe deze nieuwe coalitie morele ankers als de solidariteit loslaat en belangrijke waarden overboord zet. Terwijl het CDA eerder nog sprak over normen en waarden lijkt de 'rentmeester' Balkenende nu nog slechts gezien te willen worden als rekenmeester.'

Marijnissen verwijt het kabinet een Amerikaanse kijk op de mens. 'Men gaat uit van de veronderstelling dat mensen wel harder gaan lopen als je ze harder pakt. Je bent zelf verantwoordelijk. En heb je het niet breed? Eigen schuld. Blaming the victim, noemen ze dat daar. Je vraagt je af: waar zit nou dat christelijke in dit akkoord? En, waar zijn die CDA'ers die nog een beetje sociaal zijn?'

Het kabinet van de driedubbele afbraak. Zo beschrijft Piet de Ruiter de bende van Balkenende. De Ruiter heeft Volkshuisvesting en Sociale Zekerheid in zijn portefeuille, terreinen waar de botte bijl veel slachtoffers gaat maken. 'Eerst breken ze je huis af, dan je koopkracht en vervolgens ook nog de sociale zekerheid waarop je een beroep moet doen.' Laaiend is De Ruiter vooral over de frontale aanval op de WAO. 'In de eerdere plannen en adviezen ging het alleen om de nieuwe gevallen. Nu wil het kabinet ook nog eens alle WAO'ers onder de 45 jaar gaan herkeuren en toetsen aan strengere regels. Wie volgens die nieuwe normen niet volledig arbeidsongeschikt is, verliest zijn uitkering en gaat naar de sociale dienst. Het is echt de definitieve nekslag voor de sociale zekerheid.' Naast de WAO moet ook de WW eraan geloven: werklozen belanden door de kabinetsvoorstellen veel vaker en veel sneller in de bijstand. En ook daar vallen klappen. De Ruiter: 'Bijna drie miljard euro per jaar wil het kabinet besparen door de uitkeringen minder te laten stijgen dan de lonen. De befaamde koppeling wordt dus simpelweg losgelaten, met als gevolg dat de koopkracht van de mensen met de laagste inkomen achteruit giert. Daarnaast wordt ook nog eens 150 miljoen bezuinigd op de bijzondere bijstand en verdwijnen de gemeentelijke armoederegelingen. En om de ramp compleet te maken, zijn er nog de maatregelen die veel meer mensen treffen, maar het hardst aankomen bij de laagste inkomens, zoals de eigen bijdrage voor het ziekenfonds en een aangekondigde korting op de huursubsidie. Die korting is overigens vrijwel het enige waarmee het regeerakkoord komt over de volkshuisvesting. Er staat geen woord in over de woningnood en de problemen in de grote steden worden helemaal op het bordje geschoven van de woningcorporaties en de gemeenten. Wij hebben geen enkele verantwoordelijkheid voor de volkshuisvesting, is wat het kabinet in feite zegt.' Is nou echt álles wat het kabinet wil verkeerd? 'Op sociaal gebied koersen we met dit regeerakkoord echt aan op een enorme ramp. Een klein lichtpuntje is wellicht de afschaffing van het gebruikersdeel van de onroerende-zaakbelasting. Maar als daardoor de gemeenten in de problemen komen en zelf ook nog eens gaan snoeien in voorzieningen, zijn we nog verder van huis.'

Keuze

'De solidariteit wordt met de botte bijl kapot gemaakt.' Agnes Kant spuwt vuur over het hoofdstuk zorg in het regeerakkoord. 'Er komt 1 miljard bij om de wachtlijsten voor levensbedreigende ziekten aan te pakken. Daar heb ik altijd voor geijverd en dat is een goede zaak. Maar dat gaat wel ten koste van andere noodzakelijke voorzieningen. En per saldo wordt er juist ongeveer een miljard bezuinigd! En dat gaat ten koste van de minder rijke en minder gezonde mensen. Neem het eigen risico van 200 euro per persoon. Een bijstandsmoeder wordt daarmee al snel voor de keuze gesteld tussen een fatsoenlijke maaltijd voor haar kinderen of naar de dokter gaan. En het domme en kortzichtige is, dat dit op termijn juist duurder uitpakt, net zoals het uit het pakket gooien van medicijnen als maagzuurremmers. Uitstel van noodzakelijke zorg leidt tot intensievere en dus duurdere behandelingen.' Een centrale plaats in de kabinetsplannen met de zorg neemt de marktwerking in: de marktverhoudingen in de deelmarkten van de zorg moeten genormaliseerd worden. Kant: 'Dat betekent dat je dag kunt zeggen tegen solidariteit en gelijke behandeling. Je portemonnee gaat in sterke mate bepalen hoe en wanneer je geholpen wordt.'

Onderwijs krijgt er geld bij van het kabinet. Maar toch is er ook bij Fenna Vergeer weinig blijdschap te bekennen. '700 Miljoen komt erbij, en dat is een lachertje gezien de ernst van de problemen. D66 had 2500 miljoen in haar programma staan, en wij komen in ons alternatief uit op 1700 miljoen, na de aanpassing aan de verslechterde economische vooruitzichten. Eén van de grote onderwijsknelpunten is het lerarentekort. Dat los je niet op door de lerarensalarissen - die al achterblijven bij het bedrijfsleven - nog verder op achterstand te zetten. En dat gebeurt nu juist wel door de korting op de ambtenarensalarissen. Het gevolg is, dat er gewoon weer klassen naar huis gestuurd zullen worden.'

'Over het hoger onderwijs staat heel weinig geschreven,' merkt Vergeer op. 'Maar wel dat de invloed van het bedrijfsleven op het wetenschappelijk onderzoek toeneemt. Balkenende II wil een groter deel van het overheidsgeld voor onderzoek via de bedrijven laten lopen in plaats van rechtsreeks naar de universiteiten en hogescholen. Wat ik verder mis, zijn maatregelen om de scheiding tussen witte en zwarte scholen te voorkomen. Het probleem wordt wel erkend, maar de aanpak blijft steken in vrijblijvendheid.' Naast alle kritiek weet Vergeer ook iets positiefs te noemen. 'Er is geen sprake van verhoging van het collegegeld en het onzalige idee om voor verschillende studies verschillende collegegelden te vragen is van tafel.'

Verkeer en vervoer moeten het in het regeerakkoord met heel weinig regels tekst doen. 'En dat is beroerd genoeg,' merkt Arda Gerkens op. 'Bij de wegen, maar vooral de spoorlijnen en vaarwegen is sprake van achterstallig onderhoud op enorme schaal. Het kabinet doet daar veel te weinig aan. Oké, het kwartje van Kok wordt niet aan de pomp terggegeven maar ingezet voor onderhoud. Dat is een goed besluit. Maar het kabinet stelt wel, dat het geld vooral zal worden gebruikt voor de wegen. Voor de bus- en treinreiziger zijn de vooruitzichten allerberoerdst. Geen extra geld voor onderhoud van het spoor, maar wel een hogere rekening van het Rijk voor de NS - die natuurlijk doorberekend wordt in de tarieven. En verder een extra korting op het stads- en streekvervoer.' Gerkens heeft ook Economische Zaken in haar portefeuille. Daarbij valt vooral de enorme nadruk op die het nieuwe kabinet legt op de vermindering van het aantal regels waaraan bedrijven zich moeten houden. Is dat terecht? 'Ten dele wel. We krijgen regelmatig voorbeelden onder ogen van regels die helemaal averechts uitpakken of die met elkaar in strijd zijn. En daar moet je natuurlijk wat aan doen. Maar in het regeerakkoord lijkt de vermindering van de regeldruk wel een doel op zich te zijn. Alle ministeries moeten de administratieve lasten die ze aan burgers en bedrijven opleggen met een kwart verminderen. En dat slaat natuurlijk nergens op. Je moet geen regels afschaffen omdat je vindt dat er te veel zijn, maar je moet zorgvuldig bekijken wat zinvol is en wat niet.'

'Het kabinet trekt 250 miljoen extra uit voor natuurbeleid,' juichte Boris Dittrich op het congres van D66. Krista van Velzen (woordvoerder Milieu, Landbouw en Ruimtelijke ordening) juicht niet mee. 'Dat geld is niet alleen bestemd voor de aankoop van natuurgebieden, maar ook voor de herstructurering van intensieve varkenshouderij - en over de verdeling is niets afgesproken. Ik vrees dat D66 wat naïef geweest is als ze denkt dat het helemaal of grotendeels naar de natuur gaat.' Ook de passage over de Waddenzee legt D66 volgens Van Velzen wel erg optimistisch uit. 'Er wordt naar gestreefd, dat er de eerstkomende tien jaar niet onder het Wad wordt geboord, staat er. Hoezo gestreefd? Waarom wordt dat niet gewoon besloten? Dit riekt naar een achterdeur om later te kunnen zeggen sorry, maar het moet toch. Kijk, ik ben er hartstikke blij mee, dat het kabinet glashelder zegt dat er de eerste tien jaar niet geboord wordt in de Biesbosch. Maar daarmee houden de loftuitingen ook wel op. Borssele blijft tegen alle afspraken in nog tien jaar open, in subtiele bewoordingen is de aanpak van de mestproblematiek verzacht: er wordt nu alleen nog maar opgetreden in de buurt van zeer kwetsbare natuur, en Nederland laat de voorbeeldrol compleet varen. Het kabinet stelt nadrukkelijk dat we geen strengere milieunormen zullen hanteren dan wat Europa voorschrijft.' Over het voorgestelde ruimtelijke ordeningsbeleid is Van Velzen al evenmin te spreken. 'Provincies en gemeenten mogen in grote mate zelf gaan bepalen waar gebouwd mag worden. De uitkomst daarvan is glashelder: bouwen in het groen en versnippering van de natuur.'

Harde aanpak

Volgens Harry van Bommel laat het regeerakkoord zien dat VVD en CDA verschillend tegen Europa aankijken. 'De korte tekst die erover in staat, is wel heel erg algemeen.' Twee zaken vielen Van Bommel op: 'In de eerste plaats het hameren op het belang van de Verenigde Naties en de Veiligheidsraad. Dat gebeurt terwijl een regering met CDA en VVD net een oorlog gesteund heeft die gevoerd is tegen de wil van de Veiligheidsraad in en terwijl diezelfde regering buiten de VN om troepen lijkt te willen sturen naar Irak. Blijkbaar zit er nogal wat licht tussen de woorden en de daden. En in de tweede plaats de discussie die het kabinet startte om gelden van ontwikkelingssamenwerking in de toekomst te gaan gebruiken voor vredesoperaties. Alleen al de roep om een discussie hierover maakt duidelijk wat de regering wil.'

'Ik lees er niets in dat de integratie kan bevorderen,' is het kernachtige oordeel van Ali Lazrak. 'Niets over het openbreken van zwarte wijken, geen maatregelen om zwarte scholen tegen te gaan. Niets. Balkenende-II borduurt vooral voort op Balkenende-I.' Een nieuwe maatregel is de eis dat nieuwkomers eerst in hun land van herkomst Nederlands moeten leren. Lazrak: 'Dat heeft niets met integratie te maken, en alles met het op slot doen van de grenzen. Het kabinet heeft het alleen over verplichtingen, en niet over het scheppen van mogelijkheden. Neem de eis dat ook mensen die al langer in Nederland wonen de taal moeten leren. Dat suggereert dat die mensen dat nooit gewild hebben, en dat is onzin. Zorg eerst voor goede mogelijkheden om te integreren, en kijk pas daarna of het nodig is om verplichtingen op te leggen.' Lazrak is blij met de aangekondigde harde aanpak van mensen die profiteren van illegalen, maar mist een regeling voor de illegalen die hier al jarenlang werken.

In ruil voor instemming met alle sociale kaalslag heeft D66 wel haar zin gekregen bij de 'bestuurlijke vernieuwing'. Er komt een onderzoek naar een gekozen minister-president, een mengvorm tussen het huidige kiesstelsel en een districtenstelsel en een voorstel om de burgemeester voortaan rechtstreeks te laten kiezen. Een positieve ontwikkeling? 'Nee,' stelt Ronald van Raak, die onlangs voor de SP in de Eerste Kamer is gekozen. 'We hebben in Nederland ooit met een districtenstelsel gewerkt, en dat leidde juist tot kleurloze politici. Door de invoering van onze huidige evenredige vertegenwoordiging nam de veelkleurigheid van de Tweede Kamer toe. En de direct gekozen burgemeester klinkt wel goed, maar zo iemand krijgt doordat hij rechtstreeks gekozen wordt een wel heel sterke positie tegenover de volksvertegenwoordigers die hem moeten controleren. Om te voorkomen dat er twee kapiteins op één schip komen is het beter om, zoals wij voorstellen, de burgemeester te laten kiezen door de gemeenteraad.'

Indentificatieplicht

Mooie zinnen wijdt het regeerakkoord aan Justitie, zoals de mededeling dat investeringen in preventie een prioriteit zijn. Tevredenheid dus bij Justitiewoordvoerder Jan de Wit? 'Nee. Justitie krijgt er 350 miljoen bij, en dat is zeker een pluspunt. Maar daarmee houdt het echt op - en het geld moet over nogal wat belangrijke zaken verdeeld worden. Verder stellen de mooie woorden bitter weinig voor. Het generaal pardon voor asielzoekers dat het kabinet aankondigt bijvoorbeeld, stelt nauwelijks iets voor en gaat veel minder ver dan de Kamer heeft aangenomen in de motie Varela. Versterking van de rechts- bijstand aan minder draagkrachtigen wordt ook genoemd. Maar die rechtsbijstand is minister Donner nu juist aan het afbreken, en voor herstel wordt geen cent uitgetrokken. Dan weet je bij voorbaat dat er niets van terechtkomt.' Helemaal de verkeerde weg is volgens De Wit de aangekondigde invoering van een algemene identificatieplicht. 'Die leidt helemaal niet tot meer veiligheid, maar illustreert het kabinetsuitgangspunt dat in de hele justitieparagraaf terugkomt: de gedachte dat de bescherming van de persoonlijke levenssfeer in sterke mate moet wijken voor de bestrijding van terrorisme en criminaliteit. Ik ben het daar niet mee eens.'

Tot slot Jan Marijnissen. Aan het einde van zijn bijdrage aan het Kamerdebat over het regeerakkoord vatte hij de stemming van de voltallige fractie treffend samen met de aankondiging dat de SP het niet bij afkeurende woorden laat, maar aan de slag gaat.

'De SP zal binnen maar vooral ook buiten het parlement alles in het werk stellen om mensen ervan te doordringen dat dit kabinet hun belangen verkwanselt en dat er een alternatief is om voor te strijden. Investeren in plaats van kaalslag; solidair in plaats van asociaal; zorg om de natuur in plaats van alles volbouwen en nog meer asfalt; geen 'nationaal' navelstaren maar met een blik op de wereld. Er is nog een wereld aan menselijkheid en medemenselijkheid te winnen. Waar en met wie we maar kunnen, zullen we het verzet organiseren. Ik kan u verzekeren dat de coalitiepartijen nog vaak het schaamrood op de kaken zullen krijgen als wij hen confronteren met de maatschappelijke gevolgen van hun beleid… en met het verzet dat het teweeg zal brengen. De mensen in dit land verdienen beter!'