Tribune 6/2003 Interview met Jan Douwe Kroeske

Tribune 6 juni 2003

Zeventien Open-Air-aktiviteiten deze zomer! Pinkpop, Bon Jovi, André Hazes, Parkpop, Bruce Springsteen, Eminem etcetera. Een lijst, waarvan je het gevoel krijgt dat het goed gaat met de popmuziek in ons land. Maar er is in dit goed georganiseerde muziekland veel mis. De zoveelste noodklok kan worden geluid. (Jan Douwe Kroeske - Introductie 'Politics are dancing') Noodklok? Is het echt zo erg?

'Ja. De Nederlandse popmuziek betaalt al jaren de prijs voor een middelmatig radiobeleid. Ik weet dat, omdat ik zowat mijn hele omroepleven bezig ben geweest met het creëren van een goed podium voor getalenteerde bands. Gaandeweg kwam ik steeds meer te weten over de Nederlandse popmuziek en haar zwakke plekken. En de kwaliteit van die muziek is momenteel géén zwakke plek. Er is juist een enorme diversiteit. De marktsituatie wordt mede bepaald door de manier waarop de politiek met het medialandschap omgaat. Dat is uitermate belangrijk, want het podium voor getalenteerde bands staat of valt met de uitdragingskracht van de media: radio dus en in mindere mate televisie. Tegelijkertijd zie je nu een neergang van de hele muziekindustrie, waarvan de eerste uitkomst is dat Nederlandse bands minder mogelijkheden hebben bij de platenmaatschappijen en dus ook minder gepromoot worden. Dat probleem moeten bandjes nu oplossen via andere constructies. Via onafhankelijke platenlabels bijvoorbeeld, of door persoonlijke initiatieven. En dat maakt weer, dat er nóg minder overzicht komt op de markt. Vandaar die noodklok. Het symposium Politics are dancing leek me een prima gelegenheid om daar wat aan te doen.'

Maar wat goed is, komt toch vanzelf? Met andere woorden, bands of artiesten die echt goed zijn redden het toch wel…

'Die gedachte kan ik wel volgen. Maar ik vind, dat in deze maatschappij de plicht bestaat om de podia goed in te richten. Of het nu gaat om getalenteerde chemici, sporters, maatschappelijk werkers of popmuzikanten. En onder podia versta ik radio, tijdschriften, poppodia etc. Daarvoor moet je als overheid het juiste inzicht hebben, terwijl dat juist de grote ontbrekende schakel is in de politiek. Er is gewoon onvoldoende inzicht in wat er leeft in de Nederlandse popmuziek, waardoor er ook geen afdoende regelgeving bestaat. Dat heeft weliswaar te maken met de enorme omloopsnelheid van popmuziek, maar de structuur van hoe popmuziek van klein tot steeds groter wordt, is al decennia lang hetzelfde. We wonen in een land waar het clubcircuit goed georganiseerd is, waar veel festivals plaatsvinden en waar een grote muziekbeleving is. Ik zeg niet, dat we bandje X moeten helpen. Nee, we moeten zorgen dat de om- standigheden voor popmuziek in ons land goed zijn. Er mag best eens gekeken worden naar de uitdragingskracht op radio en tv. Als ik zie hoe bijvoorbeeld Radio 3 zich op dit moment aan het ontwikkelen is, dan belooft dat voorlopig weinig goeds voor de Nederlandse popmuziek.'

'Van drie dagen Lowlands word ik gelukkiger dan van een nieuwe auto'

Hoe is Radio 3 zich dan aan het ontwikkelen?

'De eerste voortekenen zijn er, dat dit station steeds meer mainstream gaat. Radio 538, die kant op. En als je radio maakt - en verantwóórdelijk bent voor radio - dan sta je voor het maken van inhoudelijke keuzes; of je nu programmamaker bent of zenderbaas. Het gaat om de klank van je station.'

Hoe zit dat dan bij Kink FM, waar jij werkt?

'Kink FM (een station van Veronica - red.) is vanuit een ander gedachtegoed geboren. Namelijk: Kink FM The Alternative. Kink FM heeft dan ook alleen bestaansrecht als het de popmuziek vanuit die vernieuwende invalshoek blijft belichten. Dat kan breed zijn en dat kan smal zijn. Sterker nog, dat móet breed en smal zijn! En dat gaat goed. Als er érgens een gelegenheid is om een goed podium te creëren voor Nederlandse popmuziek, dan is het wel bij Kink FM. Maar wat er natuurlijk dwars doorheen snijdt, is het feit dat er door de marktsituatie bij Veronica niet geboden werd op een etherfrequentie voor Kink FM. Dramatisch! Door de banken enerzijds en de onduidelijkheid bij Veronica-tv anderzijds werd het bod ingetrokken. Belachelijk, dat kán niet! Daarom denk ik dat er zo snel mogelijk vanuit het Haagse moet worden gewerkt aan een publiek-privaat radiostation, waarin Kink FM om de tafel gaat zitten met de mensen die het VPRO/VARA-gedachtegoed een warm hart toedragen, om de zoektocht naar progressie vanuit vernieuwing voort te zetten.'

Duidelijk. Maar als je nu het liefst afstemt op Radio 2, omdat je vindt dat daar de leukste muziek gedraaid wordt - Santana, Hazes, The Police, Rowwen Hèze, Kate Bush - licht verteerbaar en lekker alles door elkaar? De mensen moeten natuurlijk wel willen luisteren naar zo'n progressieve, vernieuwende zender…

'Natuurlijk! Maar ik ga niet uit van namen, kleuren of populariteit. Ik ga uit van een evenwichtig medialandschap. En daar zie ik op dit moment dingen gebeuren, die scheefgroei veroorzaken in de ontwikkeling van de Nederlandse muziek. Eén van die dingen is, dat er geen radiopodium meer is dat bijvoorbeeld Lowlands-muziek programmeert. Pinkpop idem dito. Alleen als je je suf zoekt en de kabel opgaat, vind je uiteindelijk Kink FM. En dat zit nu juist tegen z'n kabel-plafond, nota bene terwijl heel Nederland ernaar wil luisteren. Ik zou zeggen: Creëer dat podium, want pas dan heb je het over een evenwichtig radiolandschap. Dus nogmaals, ik heb het niet over kleuren of smaken. Laat staan dat ik mensen veroordeel die naar Radio 2 luisteren. Evenmin bedoel ik Nederlandse popmuziek alleen. Want een programma dat uitsluitend aan Nederlandse popmuziek aandacht besteedt, vind ik fout. Je moet Nederlandse popmuziek zien in het spectrum van de totale popmuziek, dus nationaal en internationaal. Dus moet het mogelijk zijn dat je je publiek informeert door het nieuwe album van Paul Weller naast de nieuwste van Stuurbaard Bakkebaard te leggen en ook nog een track van Randy Newman te pakken.'

Met het risico dat mensen afhaken en weglopen naar Radio 2…

'Prima, hartstikke goed. Maar ik vind, dat de luisteraar hetzelfde aanbod moet kunnen hebben als bij wijze van spreken bij Albert Hein en de Aldi. Hier fruit, daar drop en verderop nootjes. Dat mag je een maatschappij niet onthouden. Toch is dat nu gaande. Radio 3 is zich aan het aftoppen in het avontuurlijke. Dit betekent dat er nóg minder VPRO/VARA-gevoel zal overblijven. Dat zijn weliswaar labels, maar mij gaat het om de informatievoorziening. Kijk, het nieuwe album van de Foo Fighters is geweldig en omdat dat een populaire band is, wordt het gedraaid. Wat ik belangrijker vind, is dat je er journalistiek mee omgaat en durft te ontdekken. Dan is de nieuwe cd van Jack Johnson niet minder interessant dan die van de Foo Fighters en de nieuwe van Frans Bauer even interessant als de laatste Bløf. Op die schaal van het spectrum dien je alles aan te bieden. Radio 2 zal dan eerder met Bløf komen, terwijl Radio 3 de Foo Fighters en Live zou moeten durven draaien. Maar als de Foo Fighters wegvallen en alleen nog maar Live gekoppeld wordt aan Top 40-hits, dan zit je in het maaiveld dat Sky Radio, Yorin en Radio 538 heet. Dan kun je je niet meer onderscheiden. Ik wil echt niet zeikerig doen over Radio 3, maar ik strijd voor de pluriformiteit, de veelvormigheid. De informatievoorziening, de taak dus van de publieke omroep bij Radio 3, dreigt weg te vallen. En dan moet je gaan uitkijken, want over drie jaar wordt zo'n zender misschien opgeheven. Dan heb je mogelijk nog maar een marktaandeel van drie procent en wordt er gezegd: Die investering is het niet meer waard, hou er maar mee op. Daar wil ik voor waken, omdat er anders alleen een commercieel landschap overblijft. Creëer dan een privaat net, een Kink FM-achtig station, waarbij je ervoor zorgt dat de overheid weet wat er speelt. Want wat zie je momenteel gebeuren? De platenindustrie heeft in een maand tijd beslist te stoppen met Green Lizzard, Kirsten en Racoon. Geen geld meer voor. Punt. Radio wordt inhoudelijk afgetopt en Kink FM gaat niet bieden voor een etherfrequentie. Tegelijkertijd vindt er een festivalisering plaats. Geweldig, maar het nadeel is dat bands die op een festival kunnen spelen niet meer naar een club komen. Waardoor het clubcircuit minder aantrekkelijk wordt. De Heineken Music Hall is een prachtig ding, maar de bands die daar spelen wil ik ook voor twintig euro kunnen zien in Paradiso.'

Over die platenmaatschappijen gesproken. Het is toch logisch dat ze op een gegeven moment zeggen: 'Voor die en die Nederlandse band hebben we helaas geen geld meer.' Uiteindelijk is het toch een bedrijfsmatige afweging?

'Nee, het is een buitenlandse afweging die helemaal niks met Nederland te maken heeft. Sony Music zit in New York, Warner zit in Los Angeles en Universal heeft kantoren in Parijs, Londen en New York. Daar zeggen ze: Hier heb je de nieuwe Mariah Carey, daar mag je het mee doen. Dát bedoel ik nu met pluriformiteit. Als consument heb je niet meer de mogelijkheid om verschillende dingen te horen. Het verarmt. Het aanbod wordt terzijde geschoven. Wat overblijft is K3, Jim en Jamai. Nee, dat is geen veroordeling. Maar ik vind dat je in staat moet kunnen zijn om op de radio te kiezen wat jij leuk vindt. Net zoals het met kleding gaat. Jij hebt die bril en dat overhemd gekocht, omdat je ze mooi vond. Die spullen zijn van jou en horen bij jou. Dat is de pluriformiteit van kleding. Wat je in de muziek steeds meer krijgt, is dat we verstoken worden van informatie.' Stel je eens voor, dat de informatievoorziening volledig zou zijn en de pluriformiteit gegarandeerd.

Denk je dan echt, dat hele volksstammen naar de muziekwinkel rennen voor de nieuwe cd van Jack Johnson?

'Dat vind ik een kromme vraag en ik zal je uitleggen waarom. Het is maar half interessant, of mensen Jack Johnson leuk vinden. Het is daarentegen honderd procent interessant dát Jack Johnson gehoord wordt. Waar het niet om gaat is, dat Jack Johnson populair wordt. Nee, in de muziek moet je dezelfde mogelijkheid hebben als bijvoorbeeld met kranten. Mensen, er zijn negen verschillende kranten, zoek de krant die jullie interessant vinden en doe er je voordeel mee. Zo zou het in de popmuziek ook moeten zijn. Of vergelijk het met een Haagse politicus die jij als journalist naar z'n mening vraagt, om vervolgens bij iemand anders te informeren hoe hij of zij daarover denkt. Hoor en wederhoor, dát is het. Een plicht van radio- en programmamakers. Net zo goed als je mag veronderstellen dat Paul Witteman of Barend & Van Dorp zichzelf de plicht opleggen de meest uiteenlopende gasten uit te nodigen, zo moet een radio-programmamaker die zich met muziek bezighoudt een breed scala brengen. Durf te geven, durf te laten luisteren en durf de mensen een mening te laten vormen.'

'Nederlandse popmuziek bestáát. En lééft. En vernieuwt zichzelf'

Voor alle duidelijkheid: jij vindt de Nederlandse popmuziek erg goed?

'Ja. Zeker als je het vergelijkt met het niveau van dertig jaar geleden. We hebben nu Thé Lau, Golden Earring, Tröckener Kecks, de restanten van Urban Dance Squad… Je kunt niet meer zeggen dat hun muziek 'wel aardig' is. Nee, Nederlandse popmuziek bestáát. En lééft. En vernieuwt zichzelf.'

Maar waarom doet bijvoorbeeld Golden Earring dan zo z'n best om zo Amerikaans mogelijk te zijn en te klinken? Waarom moet iedereen zo nodig weten dat de nieuwste cd van Ilse de Lange in Nashville, USA is opgenomen? Als de muziek toch al goed is, heb je dat Amerikaanse sausje toch helemaal niet nodig?

'Jij noemt nu namen. Maar dat wil ik juist vermijden. De sfeer van Ik vind dit goed en dat niet moeten we niet hebben. Ik durf in mijn programma de Smashing Pumpkins te draaien naast Randy Newman en Stuurbaard Bakkebaard. Want dán kan ik pas laten zien hoe rijk de Nederlandse popmuziek is. Waar iets opgenomen is of hoe het heet, maakt me geen zak uit. Als het me aanspreekt, spreekt het me aan. En dan kan ik het doorgeven aan mijn luisteraars. Ik pak de dingen die ik wil brengen.'

Voel jij een roeping, een missie in je werk?

'Zo groots maak ik het niet. Ik vind gewoon dat die podia - die uitlaatkleppen - er moeten komen. Dat is de verantwoordelijkheid van de mensen die daar een beslissing over nemen. En dat zijn geen popmuzikanten! Die houden niet van lobby's, dat vinden ze weggegooide tijd. Als men mij daarvoor wil gebruiken, vind ik dat prima.'

Je hebt popmuziek ooit een 'wereldtaal' genoemd. Wat bedoelde je daar precies mee?

'Popmuziek is grenzeloos. Zij kent geen grenzen. Er ís geen Europese muziek, geen Nederlandse muziek, geen Amerikaanse muziek. Oorspronkelijk komt het wel uit die streek of dat land, maar het heeft er niks mee te maken.'

Kan popmuziek als wereldtaal mensen tot elkaar brengen?

'Absoluut. Moet ik meer zeggen dan Warchild? Of Live Aid?'

'Links, links… wat is links? Ik ben progressief.'

Jouw visie getuigt van de nodige maatschappelijke betrokkenheid. Hoe is dat te rijmen met de actie en waaghalzerij in je tv-programma 'Jules

Unlimited'?

'Nieuwsgierigheid. Ik draai progressieve popmuziek, ben pre- sentator bij het sportprogramma 'Langs de Lijn', heb 'Jules Unlimited' gedaan en ben in 'Jan Douwe op zoek…' (een populair-wetenschappelijk magazine op RTL5 - red.) ook nog eens de wereld van de wetenschap ingedoken. Verder kom ik uit de publieke omroep en werk ik nu al vier jaar voor de commerciëlen. Hoe zijn al die dingen met elkaar te rijmen, denk je? Het is allemaal nieuwsgierigheid. Laatst was ik op tournee met Harry van Bommel en Scott Ritter. (Voormalig VN-wapeninspecteur Scott Ritter, criticaster van de Amerikaanse oorlogspolitiek, maakte op uitnodiging van de SP in april een korte rondreis door Nederland - red.) Dat heeft me ma-te-loos geraakt. Het waren heel bijzondere dagen. Ik had met Scott Ritter het gevoel dat ik aan tafel zat met een informatiebron, die echt tot denken aanzette en nieuwsgierig maakte. Een soort nieuwsgierigheid, dat past bij linksdenkend Nederland en bij iemand zoals ik die veel in de jongerencultuur zit.'

Ben jij links?

'Links, links… wat is links? Ik ben progressief.'

Maar wel constant op zoek naar 'eye-openers' zoals die tijdens de Ritter-tournee?

'Deuren openen, dat is inderdaad wat ik wil. Ik twijfel ook heel erg, of ik wel het juiste vak heb gekozen. Hoewel het me aan de andere kant ook weer enorm aan het denken zet. Onlangs zat ik te praten met mijn oude baas van de NPS. Door dat gesprek kwam mijn tijd bij de commerciële omroep in een bepaald licht te staan; en zeker niet in negatieve zin. Maar door iets wat hij zei, werd mijn gevoel weer een beetje versterkt dat ik toch weer terug wil naar de publieke omroep. Tenminste, als ik de mogelijkheid krijg.'

Verklaar je nader…

'Nou ja, Veronica heeft niet écht bewezen een solide zender te zijn. En ook de 'Twee Meter Sessies' was kennelijk niet een

programma, waarmee ze zich konden profileren.'

Jan Douwe Kroeske zit binnenkort dus weer bij de publieke omroep?

'Dat is niet aan mij. Maar ik heb geen zin meer, om me in allerlei bochten te blijven wringen. Alleen maar om dingen te kunnen doen die ik wil doen. Het moet van beide kanten komen.'

Van harte dus.

'Juist! Dat is heel belangrijk. Ik zal proberen uit te leggen waarom. De afgelopen jaren heb ik - door mijn contacten met linksdenkend Nederland - ontdekt dat het beter moet kunnen. Het kán niet zo zijn, dat mensen hun blik alleen maar gericht hebben op het spreekwoordelijke asfalt en dat voor lief nemen. Het kán ook niet zo zijn, dat Nederland slechts kijkt naar rijker en mooier wonen. Dat bestáát niet. Vroeger of later word je daar heel erg ongelukkig van. Ikzelf word gelukkiger van drie dagen Lowlands, dan van een nieuwe auto. Na een week ben ik namelijk aan die auto gewend. Maar ik kan een jaar lang teren op Lowlands. Ik kan ook een jaar lang teren op prettig werken met prettige mensen. Ontdaan van elk logo dat er boven hangt. Links of rechts, christelijk of niet-christelijk. Ik geloof in overtuiging en doén. Dat heeft veel met elkaar te maken, want samen leiden ze tot de volgende stap. En dát is progressief. Je laten informeren en vervolgens er wat mee doen. Overtuigd raken en in actie komen. Dat is 'Jules Unlimited', dat is 'Twee Meter Sessies'. Dat is de krant lezen, van je vrouw en je kinderen houden. Dat ís het gewoon.'