Tribune, nieuwsblad van de SP, nr. 1/2003

De SP wil geen regeringsverantwoordelijkheid dragen. De SP kan niet besturen. Zeggen politieke tegenstanders van een partij die - als we de peilingen moeten geloven - flinke winst gaat boeken tijdens de komende verkiezingen. Maar klopt die kritiek wel? Is er bij de SP inderdaad sprake van bestuurlijke onmacht of onwil? In zeven 'praktijkcentra' ging de Tribune op zoek naar het antwoord.

ZELFS VOOR DE PERS VALT ER NIETS MEER TE KLAGEN

Als uw verslaggever 's avonds in zijn wagen wil stappen, steekt onder de ruitenwisser een briefje met de volgende tekst: Gelieve uw auto niet meer bij ons voor de deur te parkeren. Bedankt voor uw medewerking. De bewoners. Het is waar, de Bilderbeekstraat in Boxmeer doet veelal dienst als één langgerekte parkeerstrook voor het nabije NS-station, omdat de officiële (en veel te kleine) parkeerruimte aan het spoor altijd vol staat. Niet bepaald een pretje dus, voor bewoners van de Bilderbeekstraat. Maar binnenkort komt daar verandering in, volgens één van hen: 'Wij hebben een reconstructieplan voor onze straat gemaakt.'

Wíj? 'Ja,' beaamt SP-wethouder Emile Roemer. 'Ten behoeve van de leefbaarheid in de wijken en omliggende dorpen hebben wij alle wijk- en dorpsraden in een heel vroeg stadium bij de reconstructieplannen betrokken. Daardoor hebben bewoners echt het gevoel dat het hún plan is.' Ook gehandicapten en ouderen waarderen de SP inmiddels. Dat kwam zo. Waar het om de de WVG ging, verzette het Boxmeerse college zich hardnekkig tegen de veertien andere gemeenten in de regio. Door de invoering van het Collectief Vraagafhankelijk Vervoer (CVV) kreeg iedereen met een WVG-indicatie een CVV-pasje en verloor zijn of haar vergoeding. Roemer: 'Na zware strijd met de oppositie hebben we dat beleid omgegooid. Als blijkt dat het CVV niet het geschikte vervoer is, garanderen wij nu keuzevrijheid. De vergoeding die de mensen eerst is afgepakt, hebben wij hun weer teruggegeven. Het mooie is, dat gehandicaptenorganisaties in plaatsen als Mill, Cuijk en St. Anthonis momenteel fel bij hun gemeenten protesteren sinds ze gezien hebben hoe het bij ons is.' Tevreden maakt Roemer verder melding van de ingezette kwaliteitsslag op Sociale Zaken en het feit dat 30 procent van de huizen in het nieuwe centrumplan uit sociale woningbouw zal bestaan.

Zelfs voor de traditionele klagers van de pers valt er tegenwoordig nog maar weinig eer te behalen in Boxmeer. Jarenlang vonden journalisten er stof voor onderhoudende artikelen. Bijvoorbeeld over ruzies op het gemeentehuis of bij de brandweer in kerkdorp Vierlingsbeek. Maar intussen is de rust in Boxmeer teruggekeerd. Voor smeuïge verhalen moet het journaille het nu elders zoeken.

ER GEBEURT HIER NU EINDELIJK WAT!

November, café De Nachtegaal. Tijdens een info-bijeenkomst over de reconstructie van de Schijndelse buitengebieden, liet dhr. Schimmel regionaal bestuurder van de ZLTO (Zuid Nederlandse Land- en Tuinbouworganisatie), er geen gras over groeien. 'Ik had nooit zoveel vertrouwen in de politiek, maar de SP-inbreng van vanavond doet mij goed.' Vol lof was hij over het pleidooi van Ger Wouters voor de koppeling van onder meer recreatie en toerisme aan agrarische activiteiten. De SP-wethouder: 'Als je weet dat de agrarische sector zo moeilijk zit, waarom zou je dan groen licht geven aan een grote nieuwe manege met paardenroutes en op die manier anderen de krenten uit de pap laten halen? Ik zou zeggen: gebruik de stallen van de boer die moest stoppen met varkens, zodat ook hij een bestaan heeft. Daar was de regionale reconstructie uiteindelijk toch om begonnen!'

'Er gebeuren eindelijk dingen in Schijndel,' stelt Wouters, die in de periode '98 - '99 ook al anderhalf jaar wethouder in zijn woonplaats was. 'Dit college heeft bijvoorbeeld 170.000 euro uitgetrokken voor speelruimte dichtbij huis. Daarnaast zal een verkeersveiligheidsplan ten uitvoer worden gebracht en hebben we bedongen dat 50 procent van de woningbouw in de sociale sector valt.' Sommige besluiten, erkent Wouters, zijn niettemin best vervelend om te nemen. 'Als je beleid voert, moet je ook handhaven. Dat kan betekenen, dat je bij bijvoorbeeld illegale bouw een dwangsom moet opleggen. Dat is geen fijne maatregel.' Met verhoging van de gemeentelijke lasten ligt het volgens de SP'er toch iets anders. 'Voordat een verhoging wordt doorgevoerd, houden we die natuurlijk eerst heel goed tegen het licht. Maar mijn ervaring is, dat mensen best bereid zijn wat meer te betalen als ze er nuttige dingen voor terugkrijgen. Die deal durf ik met iedereen aan.'

VDG-SP IN OSS: GEWONE JONGENS EN HARDE WERKERS

'Coalitie VDG-SP ligt voor de hand', kopte het Brabants Dagblad daags na de Osse herindelingsverkiezingen van eind november, toen de SP haar zetelaantal naar 15 zag stijgen. De krant kreeg gelijk: Op 19 december werd het nieuwe college van SP en VDG gepresenteerd.

De SP levert drie van de vijf wethouders: Jules Iding, Henk van Gerven en Chris Ermers. VDG (Voor De Gemeenschap), de andere winnaar van de verkiezingen en sterk in de zestien (!) dorpskernen die Oss erbij krijgt, heeft in Hans Boerboom en Jan van Loon twee veelbelovende bestuurders. 'Dit is een ijzersterke ploeg met kennis van zaken en ervaring,' zegt Jules Iding, refererend aan het feit dat hijzelf en Van Gerven al eerder wethouder in Oss waren, maar dat college werd halverwege de rit opgeblazen door de PvdA om immer nog onduidelijke redenen. Iding: 'Bloed kruipt blijkbaar toch waar het niet gaan. Maar met dit college heb ik een veel beter gevoel dan bij het vorige waaraan wij meededen.

Onze VDG- collega's zijn gewone jongens en de SP bestaat uit harde werkers. Dat moet goed komen.' Jan van Loon: 'Als de SP goed is in wijkgericht werken, dan is dorpsgericht óns terrein. Wij willen zorgen voor vitale dorpen met een goed voorzieningenniveau.' Andere speerpunten van het nieuwe college zijn integratie en minimabeleid. Ook heeft Iding veel vertrouwen in het behoud van het Anna-ziekenhuis, waarvoor de SP zich door middel van talloze acties al anderhalf jaarsterk maakt. 'We kunnen nu actie gaan voeren vanuit het college, wat toch een extra drukmiddel is,' zegt Jules Iding. 'Je hebt als coalitiepartij gewoon meer mogelijkheden. Maar ook meer verantwoordelijkheid. Juist nu willen we nóg meer mensen betrekken bij de dingen die we doen. Dus je zult mij niet horen zeggen dat we nu onze schaapjes op het droge hebben. Nee, we gaan nu pas beginnen!' De presentatie werd afgesloten met een toast: een mix van tomatensap en kruidenjenever als teken van de chemie tussen SP en VDG.

RECALCITRANT OF NIET, JE HOEFT NIET ALLES TE SLIKKEN

Is de SP een recalcitrante puber die het Rijk de les wil lezen? vroeg een journalist zich onlangs af. Daarmee verwees de verslaggever naar de gesprekken, die Jan Burger was aangegaan met een aantal organisaties en kerken over de tijdelijke opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers. (Minister Nawijn had net de hulp van de gemeenten geëist bij de uitzetting van deze groep.) Burger: 'Als gemeente word je vaak geconfronteerd met de gevolgen van het rijksbeleid, maar je hebt wel een zorgtaak.

Recalcitrant of niet, ik vind niet dat je alles hoeft te slikken.' Waar Culemborg ook opzien mee baarde, was de beslissing om 300.000 euro op tafel te leggen ter compensatie van de bezuiniging op de ID/WIW-banen. Jan Burger, nuchter en gedecideerd: 'Ik zie zulke banen als een belangrijke opstap voor veel mensen die belangrijk werk doen. Dat moet je instandhouden. Sinds hij op het wethouderspluche plaats nam, is er volgens Burger in Culemborg sprake van een duidelijke omslag. 'Laatst zei iemand van een woningcorporatie tegen me, het erg positief te vinden dat ik als wethouder aandacht had voor de sociale aspecten. Dat geeft aardig aan wat ik met die omslag bedoel. Tegelijkertijd besteed ik veel aandacht aan monitoring: ik garandeer niet dat de SP-visie en -aanpak per definitie goed werkt.

Ons integratiebeleid steunt bijvoorbeeld enerzijds op het extra investeren in mogelijkheden voor mensen in achterstandsituaties en anderzijds op handhaving. Als dat niet werkt, moeten we met de billen bloot. Na een jaar moet je onder ogen durven zien of je gefaald hebt of niet. En die bereidheid is ook weer een omslag.'

VAN EEN LEIEN DAKJE GAAT HET NIET ALTIJD

In de tweede week van december werd in Nederland het woord Elfstedentocht weer in de mond genomen. Omdat temperaturen van acht tot negen graden onder nul geen uitzondering waren. Een hel voor daklozen. Maar niet in Heerlen, waar de gemeente zich - samen met het Leger des Heils - had ingespannen om ontheemden tijdens de periode van bittere kou een warm bed en een warme hap te kunnen bieden. In die dagen was Heerlen zodoende de enige Limburgse stad waar schrijnende taferelen achterwege bleven.

Het is weleens anders geweest. Meer dan eens namelijk kwam Heerlen in het nieuws wegens haar daklozen- en verslaafdenproblematiek. Tot groot ongenoegen van de bewoners, die maar al te graag verlost willen worden van het drugsstad imago. Niet vreemd dus, dat de SP van de verslavingszorg een speerpunt in haar beleid maakte. 'Eén van de eerste dingen die we voor elkaar kregen, was de verplichte inschrijving van daklozen,' vertelt Riet de Wit. 'Het is erg belangrijk dat mensen niet gaan rondzwerven en verloederen. Daarom moeten ze zich melden, zodat ze binnen drie dagen met het Thuislozenteam in contact komen en bekeken kan worden welke hulp en opvang het meest geschikt voor ze is.

Ook zijn we er in geslaagd de dag- en nachtopvang op elkaar af te stemmen, zodat er nu een 24-uurs opvang is.' Nog voor de zomer werd de slaapopvang met 54 plaatsen uitgebreid. Inmiddels wordt in Heerlen gewerkt met zogenaamde zorgpassen. Deze 'bewijzen voor recht op zorg' hebben tot doel de bezitters ervan niet het slachtoffer te laten worden van politie-acties tegen bijvoorbeeld Duitse 'drugs toeristen'.

Heerlen mag dan wel een traditioneel SP-bolwerk zijn, van een leien dakje gaat de SP-aanpak niet altijd. De Wit: 'Wegens afspraken uit het verleden moest de nachtopvang onlangs verplaatst worden. Dat stuitte begrijpelijkerwijs op de nodige weerstand van de mensen die in de buurt van de nieuwe locatie wonen. Er werd zelfs een kort geding aangespannen, dat we gelukkig wonnen. Wij zijn toen die wijk ingegaan om te proberen het uit te leggen. Veel bewoners zeiden: Los het maar op, maar niet bij ons. Woedend waren ze, dat wij hen niets gevraagd hadden. Ik zei: Wat hadden jullie gezegd als we dat wél zouden hebben gedaan? Dan hadden we nee gezegd, luidde het antwoord. Ik heb wel begrip voor die reactie, maar op zo'n moment zit er gewoon niks anders op.' Ook het gegeven dat de SP onlangs akkoord ging met het preventief fouilleren zorgde voor de nodige gefronste wenkbrauwen in de stad. Riet de Wit: 'Landelijk heeft de SP preventief fouilleren inderdaad afgewezen. Maar in Heerlen is het gekoppeld aan Operatie Hartslag, die de openbare orde terug moet brengen in de stad. De drugsoverlast is té groot; ook vanuit Duitsland en België. We móéten het aanpakken.'

Een ander probleem in de gehele oostelijke mijnstreek, is de uitvoering van het ouderen- en gehandicaptenvervoer. Al bijna twee jaar voert comité 'De Benenwagen', een SP-initiatief, felle actie voor de verbetering ervan. Een strijd die recentelijk in een stroomversnelling raakte, toen SP-wethouder Peter van Zutphen zijn voorstel tot vrije besteedbaarheid van het reisgeld voor gehandicapten ge- steund zag door het college. Daarmee werd tegemoet gekomen aan een lang gekoesterde wens van 'De Benenwagen' om mensen niet langer te verplichten dit geld bij het gewraakte ReisNet te besteden. In een eerder stadium had het comité de wethouder al talloze handtekeningen aangeboden.

Overigens hebben De Wit en Van Zutphen hun gevoel voor ironie nog niet verloren. Toen ze dit najaar een uitnodiging kregen om aan te schuiven bij een sjiek 'netwerk'-diner op kosten van een projectontwikkelaar, bedankten ze feestelijk en kozen ze voor een patatje bij friture Ilona. 'Ook lekker en wel zo zuiver,' sprak van Zutphen de journalisten toe.

IEDEREEN MOET MET DE BILLEN BLOOT KUNNEN

Brunssum heeft het beste minimabeleid in de regio, concludeerde het Nibud (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) onlangs in een vergelijkend onderzoek. 'Een leuk resultaat, maar het is mijn streven om het nóg beter te maken,' zegt Klaas Overdijk, SP-wethouder op Sociale Zaken. Dat zijn stad qua minimabeleid hoge ogen scoort, is volgens de Overdijk deels te danken aan een erfenis uit het verleden, maar vooral terug te voeren op de kruisbestuiving tussen de ambtenaren en hemzelf. 'We stimuleren elkaar om zo goed mogelijk met cliënten om te gaan. Binnen die natuurlijke rolverdeling ben ik echt niet de wethouder die alles zo goed weet. Als het noodzakelijk is, moet iedereen met de billen bloot… ikzelf dus ook.'

Mede op initiatief van Klaas Overdijk besloot de gemeente Brunssum pas geleden WVG-gerechtigden 14 procent extra te geven, zodat zij - ondanks de tariefstijging bij het eerder genoemde Reisnet (zie Heerlen) - toch evenveel ritten kunnen maken als voorheen. Ook trok Overdijk de kar van de jeugdopvang in de wijk Treebeek. Stuk voor stuk positieve elementen in een gemeente die in de volksmond niet voor niets het Palermo van het Zuiden genoemd wordt. De handgranaat onder de auto van de vrouw van de wethouder ligt de Brunsummers wat dat betreft nog vers in het geheugen. 'Gelukkig zitten we nu in een wat rustiger vaarwater,' zegt Klaas Overdijk.

De bestuurlijke perikelen temperen zijn enthousiasme om zaken te verbeteren allerminst. 'Het wethouderschap biedt zóveel nieuwe openingen om iets goed te doen. Dát is het belangrijkste.'

BOUWEN IN MENSEN EN NIET IN PROJECTEN

'Willem heeft een knop omgezet. Hij is heel loyaal, doet niet aan cliëntèlisme,' zei de burgemeester van Doesburg in de Volkskrant over Willem Bouman. 'In Doesburg is geaccepteerd dat er een nieuwe koers gevaren moet worden,' zegt Bouman zelf. Die 'nieuwe koers' heeft onder meer betrekking op het minimabeleid, waarin Doesburg jaarlijks 200.000 euro extra investeert. Ondanks bezuinigingen! Hierdoor komt iedereen die tot 115 procent van de bijstandsnorm ontvangt in aanmerking voor gemeentelijke regelingen. Ook is in Doesburg een actief jongerenbeleid ingezet, dat binnen twee jaar moet resulteren in een nieuw jongerencentrum. Bovendien start deze maand nog een andere oogappel van Bouman: het project Breedtesport Doesburg. 'Breedtesport,' motiveert Bouman, is heel belangrijk. Bij voetbalclubs draait het vaak alleen om het eerste team en voor de rest is nauwelijks aandacht. Ik vind dat je een club die in de eigen jeugd wil investeren, moet steunen. Met dit project willen wij proberen daar geld voor vrij te krijgen.'

Bouman gaat nog verder. Naar de nabije toekomst bijvoorbeeld. 'Ik weet niet hoe lang de SP deel blijft uitmaken van het college. Voor het geval we weer terugvallen naar de oppositie, moeten mensen weten dat wat we hebben opgebouwd niet voor niks geweest is. 'Vroegere colleges investeerden vooral in de zogenaamde harde sector; grote bouwprojecten en dergelijke. Wij investeren in mensen. Wat er ook gebeurt; ik wil dat de mensen dat bijblijft.'

UNIEK IN NEDERLAND: EEN LINKSE COMBINATIE

Het PvdA/GroenLinks/SP-college van de Waalstad is uniek in Nederland. De bestuurlijke noviteiten - die deze puur linkse combinatie tot gevolg hebben - ook. In het kader van de zogenaamde wijkaanpakplannen gaat het Nijmeegse college bijvoorbeeld hoogstpersoonlijk de stads- delen in om te kijken wat er zoal speelt. Van tevoren ontvangen alle bewoners een brief en degenen die dat willen krijgen een wethouder over de vloer. Moraal van die werkwijze: Bestuurders moeten zich niet door kaders of organisaties laten voorlichten, maar door de mensen zélf.

'De respons is zo groot, dat we er op een gegeven moment een stop op hebben moeten zetten,' zegt Hans van Hooft (die onder meer wijkwerk in zijn portefeuille heeft.) 'Nu is het: Wie het eerst komt, wie het eerst maalt. Anders zouden we zelf nooit meer thuiskomen.' Nijmegenaren die klagen over te weinig speelruimte voor hun kinderen, of bijvoorbeeld vervuiling moeten echter één ding goed begrijpen: Het is géén kwestie van U vraagt, wij draaien. Van Hooft: 'Wij willen dat burgers ook verantwoordelijkheid voelen en nemen voor hun wijk. Anders werkt het niet.' Driëntwintig stadswachten en toezichthouders (met een volledig betaalde baan) komen in de wijken een oogje in het zeil houden. Verder zijn er verregaande plannen op de rails gezet, om het groeiende probleem van voortijdige school- verlaters (in Nijmegen zo'n 6 tot 7 procent van jongeren tot 18 jaar) het hoofd te kunnen bieden.

Scepsis ten opzichte van de linkse bestuurders is er ook. Voornamelijk vanwege de gestegen gemeentelijke lasten en parkeer- tarieven. SP-wethouder (van Financiën) Peter Lucassen: 'Met die extra inkomsten kunnen we het toezicht op straat bekostigen. Als je dat uitlegt, blijken mensen er best begrip voor te hebben.' Tegenover de twijfel en kritiek staat de lof. Bijvoorbeeld omdat er een streep kon worden gehaald door het hoogst omstreden MTC (Multimodaal Transportcentrum), een mega container-terminal die - ter hoogte van Valburg - aan de Betuwelijn had moeten verrijzen. De voorstanders van het project bleken bij nader inzien niet opgewassen te zijn tegen de zware protesten vanuit de milieu-organisaties en de gemeente Nijmegen.

Een ander groot project betreft de herinrichting van Plein 1944 in de binnenstad. Lucassen: 'Dat doen we samen met de mensen. We vragen ze te kiezen uit twee mogelijkheden. Dat is de SP-manier. Anderhalf jaar geleden mobiliseerden we met succes grote delen van de stad tegen de kabeltram over de Waal, een prestige-project van het vorige college. Het hele feest ging toen uiteindelijk niet door, omdat onze actie aantoonde dat er geen enkel draagvlak onder de bevolking was. Laat dat een les zijn voor alle projecten in de toekomst.' n

Waar het SP-bloed stroomt…

Emile Roemer uit Boxmeer noemt het een valkuil. 'De afdeling is meer dan alleen Ger Wouters,' klinkt het uit Schijndel. Bloedt het lokale SP-activisme dood als de partij zelf in het college zit? Een duidelijk NEEN luidt het antwoord. In Schijndel trok de SP aan de bel over de exorbitante huurverhoging bij bejaardenwoningen door Woonzorg Nederland en de Heerlense SP scoorde met de ReisNet-actie. De afdeling Culemborg verzet zich tegen de woningnood en in Doesburg is de SP al maanden in het geweer tegen asbest. Harde acties en felle fracties bestaan dus nog steeds in de zeven SP-gemeentes. Wel zijn er verschillen met vroeger. 'Afdelingsvergaderingen gaan nu ook over bestuurlijke verantwoording. Niettemin moet de fractie wakker blijven en blijven dwingen,' zegt Jan Burger bijvoorbeeld. 'Goede dingen doen in het college alleen is geen garantie voor blijvend succes. Je moet als partij actief én zichtbaar blijven onder de mensen,' meent Willem Bouman. 'Het is gewoon een heel andere positie,' besluit Emile Roemer: 'Je zit een stuk dichter bij het vuur en dat opent nieuwe mogelijkheden. Maar gewenning is een valkuil. De SP is groot geworden op basis van activisme en betrokkenheid bij de mensen. De fractie en de afdeling mogen dus nooit op de lauweren gaan rusten.'