Tribune, nieuwsblad van de SP, nr. 1/2003

Terwijl wapeninspecteurs van de VN Irak ondersteboven en binnenstebuiten keren, sturen de Verenigde Staten en Engeland steeds meer troepen naar de regio. 'Oorlog tegen Irak komt dichterbij' koppen dagbladen daarom. 'Maar die oorlog is allesbehalve onvermijdelijk,' meent SP Tweede-Kamerlid Harry van Bommel. Nog sterker: er moet alles op alles worden gezet om er een te voorkomen. 'Er zijn nooit voldoende argumenten om een heel land en volk te vernietigen.'

Duizenden handtekeningen haalde de SP al op met een petitie aan de minister van Buitenlandse Zaken om te werken aan het voorkómen van een oorlog, in plaats van er aan mee te werken. Dertien redenen ondersteunen die oproep en volgens Harry van Bommel zijn die nog alle dertien even actueel. 'Toen we de petitie begonnen, waren er nog geen VN- inspecteurs in Irak aanwezig. Nu dat wel het geval is, is de hele oorlogsretoriek van met name Amerika alleen nog maar cynischer geworden.

Zowel Engeland als Amerika zeggen te beschikken over bewijzen dat Irak massavernietigingswapens bezit. Nou, laat ze die informatie dan aan de inspecteurs geven, dan weten die tenminste waar ze moeten zoeken. Het achterhouden van die informatie frustreert het werk van de VN-inspecteurs. De leider daarvan - Hans Blix - eist ze terecht op en ik vind dat ook VN-chef Kofi Annan dat zou moeten doen,' aldus Van Bommel. Minister van Buitenlandse Zaken De Hoop Scheffer is bereid de Amerikanen bij te staan in een eventuele oorlog tegen Irak. Van Bommel: 'Maar hij heeft geen enkele interesse in het rapport van Irak aan de VN over de massavernietigingswapens die ze al dan niet zouden hebben. Dat is toch bizar?! Hij geeft Amerika een blanco cheque voor een aanval waarvan hij zelfs de legitimiteit niet eens kan beoordelen.' 'Amerika isoleert zich steeds meer. Het wil blijkbaar niet deelnemen aan de wereld en heeft alleen oog voor haar eigen veiligheid'.

De oproep van Harry van Bommel aan de minister om inzage te vragen in het rapport bleek te zijn gericht aan dovemansoren. Het rapport was geadresseerd aan de Veiligheidsraad van de VN, maar president Bush vond zich gemachtigd de documenten achter te houden en een week later slechts een 'gekuiste versie' aan de niet-permanente leden van de veiligheidsraad te sturen. Informatie uit het oorspronkelijke document zou namelijk gebruikt kunnen worden als 'receptenboek' voor chemische en biologische wapens, vreesde Bush. 'Onzin', volgens Van Bommel. 'Dat soort informatie is allang bekend. En bovendien gaat het vandaag de dag niet meer om het voorkomen van verspreiding van dergelijke kennis of wapens, maar over het niet inzetten ervan en ontmanteling van de bestaande voorraden. Dat kan alleen in een wereld waar rust en vooral vertrouwen bestaat, maar de VS lijken er alles aan te doen dat onmogelijk te maken. Het niet erkennen van het Internationaal Strafhof, het opzeggen van het ABM-verdrag over kernwapens en dan nu dit weer. Amerika isoleert zich steeds meer. Het land wil blijkbaar niet deelnemen aan de wereld en heeft alleen oog voor haar eigen veiligheid. En dat ook nog alleen op korte termijn. Daarvan getuigt het om opportunistische redenen steunen van regimes - zoals dat van Saddam Hoesein tijden de oorlog met Iran - en gewapende groeperingen - zoals de Afghaanse Taliban tijdens de Sovjet-bezetting van dat land.'

Volgens Harry van Bommel moet de manier waarop Amerika nu omgaat met haar bondgenoten en de VN ook in dat licht gezien worden. 'De Irakese oppositie wordt door de VS medeplichtig gemaakt aan een oorlog, waar ze verder helemaal niets over te zeggen heeft' Van Bommel pleit voor het leggen van de nadruk op het voorkómen van een oorlog en het gebuik van alle andere middelen om Saddam en zijn kliek onder druk te zetten: 'Nog altijd zijn er geen 'slimme sancties' van kracht, die het bijvoorbeeld onmogelijk maken voor leden van het regime om naar het buitenland te reizen en hun buitenlandse tegoeden bevriezen. En écht onbegrijpelijk is het, dat er nog steeds geen internationale aanklacht is ingediend tegen Saddam Hoesein en de andere leden van zijn regime.' Van Bommel concludeert dat de internationale gemeenschap het blijkbaar eerder met elkaar eens is over het voeren van oorlog, dan over het instellen van slimme sancties.

Ondertussen lijdt het Irakese volk ongekend onder het embargo en sterven er dagelijks onschuldige mensen… 'De oppositie tegen Saddam moet ondersteund worden, dat is duidelijk. Maar niet op de manier zoals dat momenteel gebeurt. Irakese ballingen worden getraind om bij een oorlog te worden ingezet als verkenners, doelaanwijzers en grondtroepen. Kanonnenvlees dus. De Irakese oppositie wordt op deze manier medeplichtig gemaakt aan een oorlog waar ze verder helemaal niets over te zeggen heeft.' Veel meer heil ziet Harry van Bommel in het creëren van kansen voor de binnenlandse oppositie in Irak zelf: 'Door het embargo tegen Irak heeft die geen kans zich te ontwikkelen. Het dagelijks leven bestaat uit overleven, zien dat je aan voedsel en medicijnen komt. Het denken aan politiek verzet staat dan niet boven aan je prioriteitenlijstje. Bovendien hebben Irakezen door de economische blokkade ook geen toegang tot middelen die nodig zijn voor een krachtige oppositie. Traditioneel is het de middenklasse die het begin van een politiek verzet maakt. Maar die middenklasse in Irak is door jarenlange economische sancties weggevaagd. De embargopolitiek is daardoor mede oorzaak van de relatieve rust die Saddam in zijn eigen land geniet.'

In het noorden van Irak heeft het regime niets meer in te brengen. De provisionele Koerdische regering maakt er de dienst uit en geniet in hoge mate autonomie. 'Dat gebied zou veel meer ondersteund moeten worden. Westerse regeringen, maar ook niet gouvernementele organisaties, moeten formele contacten aangaan met die regering en culturele en maatschappelijke uitwisselingen stimuleren. Dat is een duidelijk signaal naar het regime. Als Nederlandse diplomaten al naar Irak gaan, dan is het naar Bagdad, niet naar het noorden. Ook Tweede-Kamerleden zouden eens in Koerdisch Irak moeten gaan kijken.' 'Als Saddam duidelijk is dat hij niets meer te verliezen heeft, staat hem ook niets hem in de weg zich letterlijk dood te vechten'

Sinds jaar en dag hanteert de fractie in Tweede-Kamerdebatten over gewapend ingrijpen drie voorwaarden, die volgens Van Bommel ook van toepassing zijn op een oorlog tegen Irak: 'Militair geweld moet allereerst legitiem zijn. Als niet wordt aangetoond dat Irak massavernietigingswapens heeft en daarmee een bedreiging vormt, ontbreekt elke legitimiteit voor een aanval op Irak. Maar legitimiteit alleen is niet genoeg. Oorlog is een bijzonder zwaar middel, en voor dat je zoiets hanteert moet je ook zeker weten dat het effectief is. En ik geloof absoluut niet dat je met het bombarderen van Irak dat land zou kunnen ontwapenen. Integendeel, de kans dat chemische of biologische wapens door Saddam worden ingezet wordt alleen maar groter. Als hem duidelijk is dat hij niets meer te verliezen heeft, staat hem ook niets hem in de weg zich letterlijk dood te vechten. Dán wordt het bezit van massavernietigingswapens pas écht bedreigend. Tenzij je er voor kiest Irak in één grote klap te vernietigen. Dan wordt de derde voorwaarde van belang: proportionaliteit… Het leed dat je aanricht mag natuurlijk nooit groter zijn dan het leed dat je wilt bestrijden. Het vernietigen van een heel land en volk staat in geen enkele verhouding met het doel een dictator te verdrijven.

Een oorlog tegen Irak kan door ons dan om die redenen nooit ondersteund worden.' Niet alleen Irak maar de hele regio loopt gevaar bij het uitbreken ervan. Van Bommel: 'De reactie van het regime in Bagdad naar de buurlanden van Irak moet je niet onderschatten. In de vorige oorlog werden al olievelden in brand gestoken en raketten op Israël afgevuurd. Maar ook de Koerden in het noorden zullen onmiddellijk de gevolgen ondervinden. Turkije bouwt momenteel een troepenmacht langs die grens op en heeft al aangegeven bij een Amerikaanse aanval meteen Irak in te trekken om te voorkomen dat Koerden er een autonome staat uitroepen. De toch al zorgelijke situatie in Iran zal door een oorlog in het buurland zeker niet verbeteren. Dat is typisch een moment voor de conservatieve machthebbers de teugels opnieuw strakker aan te halen. En natuurlijk het Palestijns-Israëlische conflict: een kruidvat waar juist inspanningen voor vrede nodig zijn, niet een brandende lont.' 'Een oorlog tegen Irak is niet onvermijdelijk.

We moeten ons inspannen die oorlog te voorkomen door te wijzen op het ontbreken van de legitimiteit, de ineffectiviteit ervan en de volslagen disproportionaliteit van het militaire middel. De oppositie in Irak moet een kans gegeven worden en een eerste vereiste daarvoor is het opheffen van het economische embargo en ervoor te zorgen dat het Irakese volk niet sterft voordat het zich kan bevrijden van een van de meest brute dictators uit de geschiedenis.'