Tribune 11/2002 Verkiezingen: de SP is er klaar voor!

'We kunnen niet negeren dat op 15 mei een kleine revolutie heeft plaatsgevonden en dat er sindsdien honderddduizend dingen gebeurd zijn'

Heel Nederland voelde het op zijn klompen aan, maar uiteindelijk kwam de val van het kabinet Balkenende tóch nog onverwacht. Dus komen er opnieuw verkiezingen. De LPF ligt amechtig op zijn gat, de PvdA heeft nog geen lijsttrekker, D66 en VVD klagen over geringe campagnebudgetten. En de SP? Die mobiliseert zich razendsnel en slijpt de messen! Niet alleen in Den Haag, maar op alle niveaus en in elke windhoek van het land. Ondertussen groeit de steun met de dag. Hoe Nederland tomaatrood kleurde in een roerige week.

Woensdag 16 oktober

11.00 uur: Binnenhof, Den Haag

'Het vertrouwen was weg.' VVD-fractievoorzitter Gerrit Zalm is de eerste die de verzamelde pers te woord staat. Nog geen uur na deze liberale verzuchting is er geen uitspraak die alom meer gehoord wordt dan de stekker eruit. De 'nieuwe' LPF-fractievoorzitter Mat Herben probeert de zaak nog te redden, maar het is over. Exit Bomhoff, exit Heinsbroek, exit kabinet. Na niet meer dan 87 dagen. 'We haalden de finale, maar misten de penalties,' probeert Herben het fiasco uit te leggen. Dat intikkertje laat Jan Marijnissen niet lopen. 'Jullie kwamen niet eens de kleedkamer uit,' antwoordt hij.

13.30 uur: SP-partijbureau, Rotterdam

Spitsuur bij het internet-team van de SP. Webredacteur Johan van den Hout werkt koortsachtig aan een dossier op www.sp.nl, waarin van uur tot uur de laatste nieuwtjes, commentaren en beeld- en geluidsfragmenten uit Den Haag te lezen, zien en te beluisteren zijn. Omdat de SP-site zich in een alsmaar groeiende populariteit mag verheugen – het aantal bezoekers schiet intussen met sprongen omhoog – moet het dossier zo actueel mogelijk zijn. Zodra Jan Marijnissen de laatste zin van zijn bijdrage aan het Kamerdebat heeft uitgesproken, wil Johan diens betoog direct en integraal (dat wil zeggen, in z'n geheel) op de site hebben. Maar eerst zijn Rosenmöller, De Graaf, Van Nieuwenhoven en Teeven aan de beurt.

16.00 uur: Tweede Kamer, Den Haag

'Dit kabinet heeft al heel wat records op zijn naam staan,' opent Marijnissen zijn speech in de Kamer. Maar waar zijn collega's van GroenLinks, D66 en PvdA het vooral op de persoon Balkenende gemunt hebben, uit Marijnissen met name zijn woede over 'het gebrek aan verantwoordelijkheid voor het landsbelang'. 'Als wij op 22 januari verkiezingen hebben, is dit land bijna een jaar niet op een volwaardige manier bestuurd,' fulmineert de SP'er. Even verderop in de scherpe toespraak zegt Marijnissen: 'Als ik me niet vergis zijn VVD en CDA, als ze straks samen een meerderheid zouden kunnen vormen, alsnog van plan het strategisch akkoord uit te voeren. De SP is klaar voor de strijd daartegen in de verkiezingscampagne.'

Donderdag 17 oktober

10.15 uur: SP-afdelingspand, Heerlen

Ben Tarici, het eerste aanspreekpunt van de Heerlense SP, sjouwt met actieborden. Vanmiddag trekken actievoerders van het comité 'De Benenwagen', een SP-initiatief, richting gemeentehuis om het college een groot aatal handtekeningen aan te bieden tegen de belabberde uitvoering van het ouderen- en gehandicaptenvervoer in de regio. Niettemin is de val van het kabinet gespreksthema nummer één. Vragen waarom de premier niet eerder had ingegrepen, maken al gauw plaats voor optimisme en strijdlust. 'Nu is het onze beurt,' zegt Ben Tarici vastberaden. 'Dit is dé kans voor de SP om in januari voor een enorme klapper te zorgen. En reken maar dat wij daar in Heerlen ons steentje aan zullen bijdragen.' Geamuseerd vertelt Tarici over de paniek die tijdens de vorige campagne bij de PvdA ontstond, toen de halve Heerlense binnenstad rood van de tomaten zag. En dat vlak voor het bezoek van Ad Melkert!

Het Limburgse SP-Statenlid Edwin Bus komt binnen. Ook hij is een en al optimisme. 'Als we op 22 januari winnen, dan doen we dat ook bij de Provinciale Statenverkiezingen op 11 maart,' verzekert Bus.

Theo meldt zich. Theo is de chauffeur van de SP-brandweerauto die de actievoerders gaat begeleiden naar het gemeentehuis. Het voertuig is onderdeel van de vloot die eerder dit jaar door het hele land werd ingezet tijdens de zo succesvolle campagne. Voorzienigheid of niet, in ieder geval besloot de SP na 15 mei de vloot nog even aan te houden en niet te verkopen…!

Inmiddels is het pand volgestroomd met ouderen en gehandicapten en om half twee trekt de stoet – gewapend met actieborden en ondersteund door de brandweerwagen – naar het gemeentehuis. In Heerlen is de toon gezet.

15.00 uur: SP-partijbureau, Rotterdam

Amper 24 uur na het echec van het kabinet rolt het eerste nummer van 'Campagnenieuws' uit de copywriter. Algemeen secretaris Tiny Kox heeft een nachtje doorgewerkt, zodat het blad met nuttige info en nieuwtjes over de campagne nog vóór het weekend bij alle SP-kaderleden op de mat ligt. Vanaf nu tot 11 maart (de dag van de Provinciale Statenverkiezing) zal 'Campagnenieuws' weer wekelijks verschijnen. Opvallend nieuws in de eerste editie: direct na toespraak van Jan Marijnissen in de Kamer (zie 16 oktober, 16.00 uur) meldden zich 151 nieuwe leden bij de partij aan! Dat brengt de ledenteller op 32.656, dik vijfduizend meer dan op 1 januari van dit jaar.

Vrijdag 18 oktober

13.00 uur: Tweede Kamer, Den Haag

Uit Nieuw-Vennep komen ze. En uit Bilthoven, Asten, Eerbeek, Schagen en Mijdrecht. Een groep van 45 SP'ers uit het hele land meldt zich bij de SP-fractiemedewerkers Door Oremus en Paulus Jansen voor de open dag van de Kamerfractie. Ze beginnen met een stevige lunch, kijken vervolgens naar twee films over de SP en de Kamer en krijgen daarna van Oremus en Jansen een uitgebreide rondleiding. De tour voert het gezelschap van de Eerste en Tweede Kamer via het Mauritshuis naar de oude bibliotheek. Tenslotte mogen de 45 SP'ers proberen, of ze inmiddels een belangrijk partijwapen al een beetje onder de knie hebben: vragen stellen. Die vragen mogen worden afgevuurd aan een man die er zelf een ware kunst van had gemaakt: voormalig SP-Kamerlid Remi Poppe.

15.00 uur: Herberg De Hollandse Biesbosch, Dordrecht

Een al weken eerder gepland weekend voor de SP-Kamerleden en hun medewerkers in de Biesbosch heeft door de omstandigheden plotseling een ander tintje gekregen. De oorspronkelijke bedoeling was een gezamenlijke bezinning over zaken als de politieke ideologie en de roots van de SP. Nu staat echter vooral het partijprogramma centraal. Fractiemedewerker Milieu Ingrid Dekker legt het uit. 'We kunnen als partij niet negeren dat er op 15 mei een kleine revolutie heeft plaatsgevonden en dat er sindsdien honderdduizend dingen gebeurd zijn. Dat wil zeggen, dat we ons verkiezingsprogramma moeten aanpassen aan de actualiteit.' Dat moet zeker heel snel…? 'Ja, we gaan er vandaag en morgen eerst over discussiëren. Maandag moeten alle wijzigingsvoorstellen uitgewerkt worden, zodat ze naar de lokale afdelingen kunnen ter voorbereiding op het Congres van 23 november,' aldus Ingrid Dekker.

Zaterdag 19 oktober

11.15 uur: Oudegracht, Utrecht

'Hé, jullie baas is de laatste dagen niet meer van de tv te branden,' roept een voorbijganger naar Paul Bakker, die met enkele partijgenoten de SP-kraam tegenover de HEMA bemant. 'Sorry, hondjes hebben een baas. Wij hebben een politiek leider,' antwoordt Bakker kalm. Ook op de volgende opmerking reageert hij gevat. 'Goh, júllie zijn snel,' zegt iemand – verwijzend naar de pas twee dagen oude val van het kabinet. Bakker: 'Nou meneer, wij staan hier al sinds een maand elke week.'

De kraam vol pamfletten, folders, Tribune's en andere SP-items trekt vandaag opvallend veel geïnteresseerden. Sommigen komen met heel gerichte vragen over bijvoorbeeld Irak, de NS, de kabel en de privatisering van het Utrechtse ziekenhuis; anderen willen een folder of steken de partij eenvoudig een verbaal hart onder de riem (Ik hoop dat jullie ervoor zorgen dat alles weer normaal wordt). Daarnaast blijkt de kraam succesvol in het winnen van nieuwe leden. 'In het begin had ik een beetje plankenkoorts,' zegt Paul Bakker. 'Dat is verdwenen. Ik vind het nu erg prettig om met de mensen op straat in discussie te gaan.'

Zondag 20 oktober

Nijmegen, Rotterdam

Verkiezingstijd of niet, de realiteit mag niet uit het oog verloren worden. Vandaag verenigen de SP en de Samenwerkende Organisaties Voetbalsupporters (SOVS) zich in het Comité Echte Fans, dat pleit voor een cultuuromslag in en rond de voetbalstadions. Onder het motto 'Pak de vandalen, niet de fans!' vindt de aftrap plaats van een actie tégen collectieve maatregelen en vóór een meldplicht voor hooligans. 'Mensen moeten weer gewoon naar uit- en thuiswedstrijden kunnen, zonder de dreiging van geweld en zonder te worden behandeld als potentiële voetbalvandaal. Het is hoog tijd voor een cultuuromslag,' zegt SP-Kamerlid Agnes Kant. Vanaf vandaag is een website online (www.echtefans.nl), waarop supporters hun steun aan de actie kunnen betuigen en hun eigen ervaringen kwijt kunnen.

16.00 uur: fractiepand Amsterdam

Meta Meijer van de Amsterdamse SP doet een interessante ontdekking. Het SP-ledental in de hoofdstad bedraagt nu 1584! Een aanwas van maar liefst 692 sinds januari. Daarmee heeft Amsterdam de traditionele SP-bolwerken Oss en Heerlen achter zich gelaten. Groter dan in de gemeente Amsterdam is de SP nu (nog?) nergens. Tijdens de laatste verkiezingen (in mei) kondigde deze groei zich al min of meer aan: de SP haalde toen namelijk al bijna 11 procent van de stemmen. Meta Meijer: 'Een beweging die traditioneel sterk is in middelgrote plaatsen in het zuiden van het land heeft nu ook de hoofdstad veroverd. Je snapt, dat we met toegenomen vertrouwen aan de campagne gaan beginnen.'

Maandag 21 oktober

10.00 uur: Tweede Kamer, Den Haag

De SP-Kamerleden en hun medewerkers zijn druk bezig de in het weekend besproken wijzigingsvoorstellen voor het verkiezingsprogramma te verwerken. Iedereen weet dat er nu drukke tijden aanbreken. 'Eigenlijk waren we nog maar nauwelijks klaar met de vorige verkiezingen,' zegt fractiesecretaresse Door Oremus.'De bestelde ingelijste foto's van 15 mei zijn bijvoorbeeld net binnengekomen.' Ook Ingrid Gyömörei, fractiemedewerkster van SP-Kamerlid Ali Lazrak op Vreemdelingenbeleid, beseft dat er veel op haar af zal komen. 'Mijn terrein zal een speerpunt zijn in de verkiezingsstrijd. Maar goed ook, want slechter dan de plannen van dit kabinet kan het bijna niet. Ik ben heel erg gemotiveerd om onze visie op migratie en vreemdelingenbeleid naar buiten te brengen en te verdedigen. Voor mijn part krijg ik 150 e-mails per dag; ik wil het iedereen zó graag uitleggen. De komende tijd ga ik daar helemaal voor.' Ali Lazrak: 'Ja, integratie en migratie worden erg belangrijke thema's deze verkiezingen. Nog belangrijker dan een half jaar geleden. Het is nu de trend om er een uitgesproken mening over naar voren te brengen. De SP heeft dat altijd gedaan en werd daarom vroeger zelfs verketterd. Maar trend of geen trend, in de verkiezingsperiode zullen wij onverminderd fel onze visie op integratie en vreemdelingenbeleid verkondigen.'

Op het bureau van Laurens Ivens, fractiespecialist op Verkeer en Waterstaat, torent de twaalf-delige(!) Rijksbegroting. 'Heel vervelend,' zegt hij. 'Niet omdat de stapel in de weg staat, maar omdat er nu niks mee gebeurt. Er ís geen beleid. Voorbeeld. Eén dezer dagen had in de Kamer eindelijk het gebrekkige onderhoud aan het spoor aan de orde moeten komen. Dat is toch een uitermate belangrijke kwestie, die nu dus gewoon niet besproken wordt. Alleen in dat opzicht ben ik al blij dat er weer verkiezingen komen. Kan er eindelijk weer eens beleid gemaakt worden.'

Op de gang klinkt een luide lach. Deze blijkt bij nader inzien afkomstig van Remi Poppe, nog altijd een veelvuldig geraadpleegd man binnen de SP-fractie. Poppe luistert naar LPF'er Van As, die de door niemand meer serieus genomen LPF-lijmpoging uit de doeken doet voor de microfoons van het radioprogramma Standpunt.nl. Van As vindt de VVD maar een onbetrouwbare partner. Presentator Sjors Fröhlich vraagt, waarom de LPF'er dan toch met die 'onbetrouwbare' VVD verder wil regeren. Het antwoord is wat onsamenhangend gemompel, dat bij Poppe danig op de lachspieren werkt.

19.00 uur: SP-partijbureau, Rotterdam

Alle leden van het partijbestuur zijn vanavond van heinde en ver gekomen om in een extra vergadering snel een aantal maatregelen te treffen voor een doeltreffende verkiezingscampagne. Stuk voor stuk beseffen ze, dat de uitgangspositie goed is. Uitstekend zelfs. Peilingen van NIPO en Maurice de Hond wijzen uit, dat de SP 15, respectievelijk 16 zetels zou behalen, als op dit moment verkiezingen werden gehouden. De media berichten uitvoerig over de voorspelde opmars van de SP. Bovendien overschrijdt het ledental waarschijnlijk die dag nog de 33.000, meldt landelijk penningmeester Marga van Broekhoven. De partij vertrekt van pole position. 'Maar als we denken: Nou, we gaan 15 mei wel eventjes herhalen, dan slaan we de plank mis,' zegt Jan Marijnissen. Waarmee is aangegeven, dat lekker achteroverleunen en wegdromen bij zulke prachtige vooruitzichten geen optie is.

Maar hoe gaat de partij zich opstellen tijdens de campagne? Wat verwacht de bevolking van de SP? Waar staan GroenLinks en de PvdA en wat gaan zij doen? Hoe moet worden omgegaan met speculaties in de media over mogelijke regeringsdeelname van de SP? En hoe zit het met de fysieke vormgeving van de campagne- stickers, folders en ander materiaal? Welke rol moet het internet gaan spelen? Hoeveel en wat voor zendtijd willen we? En – heel belangrijk – hoe gaan we doen waar we goed in zijn: de kiezers persoonlijk informeren? Wat de laatste vraag betreft, wordt besloten alle SP-leden in een brief uit te nodigen mee te helpen de verkiezingen te winnen. Tiny Kox laat weten, dat het verkiezingscongres op 23 november zal plaatsvinden in de Rotterdamse Doelen. Daar zal dan het aangepaste verkiezingsprogramma én de nieuwe Kamerkandidatenlijst aan de congresleden worden voorgelegd.

Rond de klok van tien wordt de vergadering afgesloten. Opvallend is de eensgezindheid onder de bestuursleden. Niet zelden zijn dergelijke bijeenkomsten namelijk het toneel van felle inhoudelijke discussies. Maar niet vanavond. Geen tijd om lang te discussiëren, de rijen zijn gesloten. 'We moeten snel werken. Het is oorlogstijd,' zegt een van de bestuursleden.

Dinsdag 22 oktober

11.00 uur Tweede Kamer, Den Haag

In de Donkerkamer worden Jan Marijnissen, Tiny Kox, Jan de Wit, Piet de Ruiter, Agnes Kant en Ali Lazrak door fractiemedewerker Ewout Irrgang langs de aanpassingen in het verkiezingsprogramma gevoerd, waaraan de laatste dagen zo hard gewerkt is. 'Verse' thema's zijn in de geactualiseerde versie toegevoegd of versterkt opgenomen. Zoals de bouwfraude, de wachtgeldregeling en de referenda. Vanmorgen gaat het vooral om tekstuele correcties, nuances in de formuleringen, aanpassingen in de cretologie. Het is taaie kost. De aanwezigen dwalen soms dan ook even af. 'Zeg, die Ed Maas van de LPF zit op Tenerife en Herman Heinsbroek in St. Tropez!' meldt Marijnissen lachend.

'Tja, dan doen niet zij maar wíj iets verkeerd,' grapt Tiny Kox. Waarop Marijnissen zegt: 'Ik denk het. Trouwens Agnes, wist jij dat het gerucht gaat dat Bomhoff op jou gestemd heeft?' Ewout Irrgang kijkt op zijn horloge. 'Jongens, ik wil niet flauw doen, maar we zitten pas op bladzijde 3 van de 17 in totaal. Kom, we moeten verder!'

13.15 uur: Tweede Kamer, Den Haag

De SP-Kamerleden zijn één voor één uitgenodigd bij de commissie die de ontwerpkandidatenlijst voor de verkiezingen samenstelt. Deze lijst zal uiteindelijk aan het (SP) Congres worden voorgelegd. Meer dan ooit is het zoeken naar geschikte mensen om de SP te vertegenwoordigen een zaak van groot belang. In een vijver met 33.000 leden is het goed vissen.

20.00 uur: Theater De Teerstoof, Schiedam

Nederland praat over de nieuwste 'leefbare' initiatieven van Herman Heinsbroek, Harry Wijnschenk en Jan Nagel die spannende namen hebben gedeponeerd als Lijst Nieuwe Politiek (LNP) en Lijst Nieuw Nederland (LNN). En wordt het aan PvdA-zijde nu Wouter Bos, Klaas de Vries of toch Jeltje van Nieuwenhoven? Ondertussen hangt de dreiging van een oorlog tegen Irak boven de wereld. Tijdens een door de Schiedamse SP georganiseerd openbaar debat gaat het om vragen als: Wat zijn de argumenten voor en tegen een aanval op Irak? Gaat het om massavernietigingswapens, Saddam Hoessein, mensenrechten, olie of iets anders? Ook SP-Kamerlid Harry van Bommel en Robert Soeterik van Middle East Research Associates uit Amsterdam geven acte de présence. Er ontstaat een felle discussie, die niet beperkt blijft tot Van Bommel en Soeterik. Als de laatste erop wijst, dat de oppositie in Irak verdeeld is, gaan drie Irakese bezoekers aan De Teerstoof elkaar – min of meer ten bewijze van die bewering – verbaal te lijf. 'Het is goed dat er tenminste over gepraat blijft worden,' vind de Schiedamse SP'er Aad Buijs. 'Ik bedoel, niemand heeft het nu meer over Afghanistan, terwijl ook daar de ellende gewoon doorgaat.'

Woensdag 23 oktober

10.15 uur: SP-partijbureau, Rotterdam

Volle bak in het partijbureau aan de Vijverhofstraat! Vandaag worden de eerder genoemde brieven aan de SP-leden klaargemaakt voor verzending. Dat wil zeggen: ruim 33.000 adresstickers op ruim 33.000 enveloppen waarin ruim 33.000 gevouwen brieven moeten. De lokale SP-afdelingen in het land hebben het signaal uit het partijbestuur razendsnel opgepikt, want in de zaal zijn zo'n dertig vrijwilligers aan de slag. En heus niet alleen uit Rotterdam en omgeving. Tonny Schäffer (54) is helemaal uit Ermelo gekomen. 'Gisteravond kreeg ik een mailtje van mijn afdeling. Heel onverwachts, ja. Maar ik had de tijd en ik dacht: ach kom, ik doe mee.' De afdeling Almere is zelfs met vier man aanwezig. 'Toevallig hadden we gisteravond een ledenvergadering,' vertelt Piet Bouman (68). 'Ik had er wel zin in. Zie ik het partijbureau tenminste ook eens. Vanmorgen zijn we met het hondenhok van onze voorzitter Jeroen Groot naar Rotterdam gereden.' 'Dat hondenhok is toevallig een Jeep Cherokee,' verduidelijkt Groot lachend.

Kikki Janssen (13), dochter van een personeelslid op het partijbureau, is de jongste in de zaal. 'Ik heb herfstvakantie en verveelde me thuis. Toen ben ik met mijn moeder hierheen gekomen.' Onder de vrijwilligers bevindt zich ook een bekendere SP'er: Jolanda Gooiker, die op 15 mei op een haar na de tiende Kamerzetel miste. Ze is lerares en heeft ook herfstvakantie. 'Eigenlijk wilde ik mijn slaapkamer gaan verven. Maar ja, het is verkiezingstijd, hè… en het is wel gezellig hier.' 'Ik vind het gewoon leuk om de club te steunen,' zegt Joke Verheij uit Spijkenisse. 'Veel handen maken licht werk, zeg ik altijd maar.'

'Goed hé,' glundert coördinator Maaike van den Broek. 'Maandagavond besloot het partijbestuur pas, om de brief aan alle leden te versturen. Eerst dacht ik: O jee, als dat maar lukt zo snel. En nu al hebben we dertig man. Dan denk ik: Kijk, dát is nou mijn partij.' Maaike van den Broek weet dat ze hectische tijden tegemoet gaat. 'De verkiezingsprogramma's moeten gedrukt en zo snel mogelijk naar de congresafgevaardigden gestuurd worden, er moeten spandoeken komen, ik moet bestellingen van de afdelingen afhandelen en drukwerk dat we hier niet aan kunnen uitbesteden... Noem maar op. Ik ben, zeg maar, het scharnier tussen degenen die dingen bedenken en degenen die het uitvoeren. Als ik dat goed doe, heeft niemand het in de gaten. Bij de vorige verkiezingen had ik achteraf niet zo'n goed gevoel, omdat toen ineens alles stil gelegd werd. Ik hoop dat we deze campagne wel tot het einde kunnen voeren. En ik heb er zin in. Omdat we gaan winnen.'