Tribune 5/2011 :: ‘En nu de schouders eronder’

SP in provinciebesturen Noord-Brabant en Zuid-Holland

‘En nu de schouders eronder’

tekst: Rob Janssen foto's: Suzanne van de Kerk

In twee provincies heeft de SP een historische stap gezet: voor het eerst in haar geschiedenis gaat de SP er bestuurders leveren. Rik Janssen in Zuid-Holland en Jules Iding in Noord-Brabant mogen zich voortaan gedeputeerden noemen. Hoe gaan zij het verschil maken?

Ooit was hij de eerste SP-wethouder van Nederland. Nu belichaamt Jules Iding opnieuw een primeur: hij is de eerste gedeputeerde van zijn partij. De Ossenaar blijft er opvallend nuchter onder. ‘Het is heel aardig om als eerste SP’er dit avontuur aan te kunnen gaan. En het is goed dat de SP deze stap zet. Maar als je me vraagt wat dit met mij doet, dan zeg ik: ‘Over tot de orde van de dag en de schouders eronder.’

Twaalf jaar lang was hij wethouder in Oss en twee jaar geleden werd hij na een onderzoek van de Universiteit Tilburg en het Brabants Dagblad verkozen tot ‘Boss van Oss’: de meest invloedrijke man van de stad. Nu is hij provinciebestuurder, lid van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant. Iding krijgt de onderwerpen natuur, milieu en vergunningverlening en -handhaving in zijn portefeuille.

In Noord-Brabant is de SP een coalitie aangegaan met de VVD en het CDA, wat opmerkelijk mag heten. Want hoe blijft in zo’n verbond het links gehalte overeind, zeker als je bedenkt dat de SP in de persoon van Jules Iding maar één gedeputeerde levert en de andere collegepartijen elk twee? Tijdens de regioconferentie in Den Bosch op 18 april bleek dat de overgrote meerderheid van de Brabantse SP-afgevaardigden in ieder geval geen probleem met het uitonderhandelde coalitieakkoord hebben. Van de 135 afgevaardigden uit de lokale afdelingen gaven er 133 groen licht voor deelname van hun partij aan genoemd college. Inhoudelijk is dat alleszins te begrijpen. Zo kwamen de coalitiepartners onder meer een stop op de bouw van megastallen overeen, gaat Noord-Brabant werk maken van een kleinere, meer bescheiden provincie en zijn er prioriteiten gesteld op het gebied van natuurbeleid en openbaar vervoer. Ook de extra aandacht voor lager opgeleiden en duurzame landbouw vond brede instemming op de regioconferentie.

Mooie intenties, maar is het bijvoorbeeld niet zo dat het Rijk de geldkraan flink heeft dichtgedraaid voor wat betreft de natuurontwikkeling? En hoe wil Noord-Brabant meer voor lager opgeleiden gaan betekenen, terwijl er tegelijkertijd een kleinere provincie nagestreefd wordt? ‘Vergeet niet dat de provincie niet bepaald armlastig is’, zegt de Brabantse fractievoorzitter Nico Heijmans, die namens de SP de coalitie-onderhandelingen voerde. ‘Om je een idee te geven: in tien jaar tijd groeide het budget van 300 miljoen euro naar 1,2 miljard. Tot nu toe bemoeide de provincie zich met veel dingen waar ze feitelijk niet over zou moeten gaan. Taken zoals jeugdzorg en armoedebestrijding kunnen veel beter door de gemeenten uitgevoerd worden.’ En de lager opgeleiden? ‘In Noord-Brabant zie je dat het merendeel van de werklozen uit lager opgeleiden bestaat. Door de recreatie- en toerismesector een impuls te geven willen we als provincie de werkgelegenheid in dat segment bevorderen’, aldus Heijmans. Jules Iding schat in dat Noord-Brabant voorlopig nog vooruit kan met het momenteel nog beschikbare budget voor natuurontwikkeling. Op het vlak van de natuur wil de provincie doorgaan met de ontwikkeling van de Ecologische Hoofdstructuur, alleen in een lager tempo. ‘De oorspronkelijke doelstelling, dat de Ecologische Hoofdstructuur in 2018 gerealiseerd zou worden, gaan we als gevolg van de financiële beperkingen door het Rijk niet halen. We hebben gewoon meer tijd nodig.’

‘Zoveel mogelijk mensen betrekken bij provinciale zaken’

Kritiek was er ook. ‘SP zet principes bij het huisvuil’ schreef bijvoorbeeld de Brabantse GroenLinks-fractievoorzitter Paul Smeulders in een opinie-artikel. Hij baseerde zijn visie onder meer op het feit dat de nieuwe coalitie veel te veel geld zou investeren in de aanleg van nieuwe wegen. ‘Onzin’, stelt Nico Heijmans. ‘Dat geld was door afspraken in de vorige bestuursperiode al daarvoor vrijgemaakt. Bovendien is de SP ook niet altijd per definitie tegen nieuwe wegen. In Valkenswaard bijvoorbeeld moet echt iets gebeuren aan de doorgaande route richting België. Iedereen in die regio zal dat beamen.’ Iding: ‘Natuurlijk, de aanleg van nieuw asfalt zal zorgvuldig moeten gebeuren. Geloof me, als natuur-gedeputeerde zal ik daar bovenop zitten.’ Iets anders is dat menig Brabants SP’er beseft dat bij een college zónder de SP – en in plaats daarvan hoogstwaarschijnlijk met de PVV – qua nieuwe wegen de remmen helemaal los zouden zijn gegaan.

Maar toch. Hoe gaat de SP zich profileren in zo’n – hoe je het ook wendt of keert – rechts verbond? Iding: ‘Toegegeven, ik ga me in het hol van de leeuw begeven, maar dat hebben we als SP eerder gedaan. Ik doe dan ook een beroep op alle Brabantse SP’ ers, op de Statenfractie, de afdelingen om zoveel mogelijk mensen te betrekken bij zaken die in de provincie spelen. Zo kunnen we laten zien dat de SP op provinciaal niveau kan besturen. Kijk, je kunt als bestuurder andere bestuurders opzoeken, wethouders of ministers. Prima, maar ik wil zeker ook dicht bij de mensen staan en hen opzoeken. Zo heb ik het als wethouder altijd gedaan en zo wil ik het ook blijven doen.’ Bang om ondergesneeuwd te raken tussen vier collega-gedeputeerden van VVD- en CDA-huize is Iding niet. ‘Ik ken de meesten al vanuit mijn tijd als wethouder, en de Commissaris der Koningin ook. Er is voldoende onderling vertrouwen om met open vizier samen aan de slag te gaan.’

Ir. Jules Iding (59) is van huis uit landschapsarchitect en werkte in die hoedanigheid voor diverse adviesbureaus en overheden. Hij is lid van de SP sinds 1973. In zijn woonplaats Oss was hij afdelingsvoorzitter, raadslid en twaalf jaar wethouder (de eerste van de SP ooit). Twee jaar geleden werd hij na een onderzoek van de Universiteit Tilburg en het Brabants Dagblad verkozen tot ‘Boss van Oss’; de meest invloedrijke man van de stad. Iding woont samen en heeft vier kinderen.

Mr. Rik Janssen (53) uit Wassenaar studeerde rechten en was zelfstandig ondernemer. Hij werkte sinds 2007 bij de Tweede Kamerfractie van de SP als medewerker justitie en vreemdelingenzaken. Van begin januari tot half april 2011 verving hij Kamerlid Sadet Karabulut, die met zwangerschapsverlof ging.

In de vorige periode was de samenwerking met name met de VVD op diverse punten al goed. Toen het bijvoorbeeld ging over megastallen – zo’n beetje hét onderwerp in Brabant – konden beide partijen al prima door een deur. VVD-coryfee Hans Wiegel, die in Brabant als informateur optrad, zei dat de tijd rijp is voor de SP in het provinciebestuur en dat de SP in Noord-Brabant heeft bewezen te kunnen besturen.

‘Ik wil het wel, maar alléén op de SP-manier.’ Dat zei Rik Janssen, toen hij gevraagd werd voor de post van gedeputeerde in Zuid-Holland. ‘Uit de betonnen kolos komen en erop uit. Praten met de mensen, horen wat zij willen. Ik heb geen waardeoordeel over hoe anderen het altijd doen of gedaan hebben. Maar voor mij was wel de voorwaarde voor het aanvaarden van deze functie dat ik het werk kan doen zoals ik het wil en niet in een keurslijf. Ik zit niet in Gedeputeerde Staten om een zetel warm te houden. Ook andere partijen willen dat hele strakke ervan af en meer openheid betrachten.’ Die andere partijen zijn het CDA, de VVD en D66, zo werd twee weken na de Brabantse primeur bekend. Rik Janssen wordt verantwoordelijk voor de portefeuilles bestuur, jeugdzorg en maatschappelijke participatie en – evenals Jules Iding – milieu en handhaving.

Ook in Zuid-Holland brede steun van achterban voor collegedeelname

SP-fractievoorzitter Harre van der Nat toont zich zeer tevreden over het onderhandelingsresultaat in Zuid-Holland: ‘De komende jaren kunnen wij een hoop van ons programma gaan uitvoeren. De omstreden Rijn-Gouwe-Lijn door de binnenstad van Leiden komt er niet, waardoor er eindelijk recht gedaan wordt aan de uitslag van het referendum in Leiden. De besparing die dat oplevert wordt nu ingezet voor verbetering van het openbaar vervoer.’ Ondanks de Rijksbezuinigingen op de Ecologische Hoofdstructuur gaat de provincie Zuid-Holland flink investeren in onder meer de natuur rondom de steden. Ook wordt de leegstand van kantoren aangepakt. Tegelijkertijd worden er geen nieuwe plannen gemaakt voor nog meer grootschalige bedrijventerreinen en is er een stop afgekondigd op de bouw van nieuwe kolencentrales. Een ander belangrijk punt is dat gemeentelijke herindelingen in Zuid-Holland niet meer van bovenaf worden opgelegd. Rik Janssen: ‘De provincie zal gemeenten die niet willen opgaan in een grotere gemeente niet meer dwingen om dat wel te doen. Bovendien moeten gemeenteraden vanaf nu ook eerst kijken of er wel voldoende draagvlak is onder de inwoners.’

Evenals in Noord-Brabant steunt de achterban de collegedeelname in Zuid-Holland. Tijdens een bijeenkomst stemden de lokale SP-afdelingsvoorzitters vrijwel unaniem vóór de nieuwe stap. ‘Iedereen begreep dat onderhandelen betekent dat je niet altijd je zin krijgt’, zegt Harre van der Nat. Daarmee doelt hij op het feit dat zijn partij tijdens de onderhandelingen ook moest inleveren. Zo wordt door Voorschoten de Rijnlandroute aangelegd waar de SP juist jarenlang actie tegen voerde. Weliswaar wist de SP 100 miljoen vrij te spelen om de geluidsoverlast daarvan te beperken, maar lekker zit het project de SP logischerwijs niet. ‘Maar we krijgen er een hoop moois voor terug’, legt Van der Nat uit: ‘Tijdens de onderhandeling was een van de eerste afspraken dat elke partij bereid moest zijn tot compromissen. Samenwerken op provinciale hoofdlijnen, zoals dat zo mooi heet, was de inzet. Gaandeweg dat proces zijn we in dat kader opgeschoven naar elkaar. Soms haalden we typische SP-punten binnen, soms sloten we compromissen. Voor dat laatste lopen wij dus zeker niet weg. Uiteindelijk staan onder de streep zaken die echt bijdragen aan een betere provincie.’

Ingeleverd werd er in Noord-Brabant ook. Tijdens genoemde regioconferentie betreurde menigeen bijvoorbeeld het doorgaan van het project ‘Brabant Culturele Hoofdstad’, dat volgens de SP omgeven is door te veel onzekerheden. Ook het teruggeven van Essentgeld was een SP-wens die niet in het akkoord terug te vinden is.

Nico Heijmans: ‘Gezien het feit dat de SP niet als grote overwinnaar uit de verkiezingsstrijd was gekomen (in Noord-Brabant ging de SP tijdens de Statenverkiezingen van 12 naar 8 zetels –red.), was er begrip voor het feit dat dit akkoord niet tot gevolg had dat het hele beleid werd omgegooid.’ Ook in Zuid-Holland moest de SP op 2 maart qua zetelaantal een stapje terug doen: drie van de acht zetels gingen verloren.

Daar staat echter tegenover dat de SP voor het eerst in haar geschiedenis op provinciaal niveau gaat meebesturen, en nog belangrijker: het besef dat de partij in twee provincies als coalitiepartner meer van haar programma kan realiseren dan in de oppositie. En daarbij gaat het volgens Rik Janssen niet bepaald om de minste provincies. ‘Wist je dat van elke tien Nederlanders er vier in Noord-Brabant en Zuid-Holland wonen? Beide provincies grenzen ook nog eens aan elkaar’.

Waarmee de verbondenheid van Iding en Janssen nog een extra dimensie krijgt. Op 28 april gaven ze elkaar alvast de hand. Bij de Moerdijkbrug precies op de grens tussen Zuid-Holland en Noord-Brabant.

Lees online