Tribune 3/2008 :: Verarmd uranium - sluipmoordenaar op Vlieland

Actueel

Verarmd uranium

Sluipmoordenaar op Vlieland

Soldaten en burgers in gebieden waar munitie met verarmd uranium is gebruikt, kunnen te maken krijgen met ernstige gezondheidsklachten. Volgens een beperkt aantal landen, waaronder Nederland, is er geen vuiltje aan de lucht.

Tekst: Patrick Arink Foto: Geert van Kesteren/HH

Paul van Kester is een van de Nederlandse soldaten die zijn uitgezonden naar Bosnië-Hercegovina. Een tijdje na zijn terugkeer kreeg Van Kester gezondheidsklachten. De KFOR-veteraan had blaaskanker, een aandoening die normaal gesproken alleen bij oudere mensen voorkomt. In totaal werden meer dan vijftig tumoren verwijderd.

Een verband met verarmd uranium wordt vermoed. Van Kester was in Bosnië betrokken bij het opruimen van niet-ontplofte munitie. Waarschijnlijk heeft hij hierbij stofdeeltjes verarmd uranium ingeademd. Verarmd uranium is een radioactief afvalproduct van de verrijking van uranium. Het wordt sinds 1991 gebruikt in antitankmunitie vanwege het hoge soortelijk gewicht en de lage verbrandingstemperatuur. Bij gebruik dwarrelen de uraniumdeeltjes vaak nog jaren rond in de omgeving. En het zijn de stofdeeltjes die het probleem vormen. Tot op 400 meter van een ontplofte uraniumgranaat kunnen die zeer kleine stofdeeltjes ingeademd worden. In een droge omgeving kunnen ze jarenlang opdwarrelen, meegevoerd worden door de wind en mensen ‘besmetten’. Een sluipmoordenaar na jaren.

Het geval van de Nederlandse KFOR-veteraan Paul van Kester staat niet op zichzelf. Tussen 1996 en 2006 zijn 37 Italiaanse militairen overleden aan kanker nadat ze zijn blootgesteld aan verarmd uranium in Bosnië en Kosovo, verklaarde de Italiaanse minister van Defensie Arturo Parisi tegenover een parlementaire onderzoekscommissie.

De Italiaanse regering heeft haar verantwoordelijkheid genomen en heeft de familie van de overleden soldaten schadeloos gesteld. Veel andere landen vinden dat voorbarig, omdat er geen verband is aangetoond tussen verarmd uranium en kanker.

“Het klopt dat er nooit voor 100 procent een verband is aangetoond”, verzucht professor Keith Braverstock. “Maar dat komt doordat er nog nooit een epidemiologisch onderzoek naar de gevolgen van inademing van stof met verarmd uranium is uitgevoerd. Alleen op die manier kun je de schadelijke effecten van verarmd uranium voor 100 procent aantonen en andere factoren uitsluiten. Zo’n onderzoek wordt al jarenlang tegengewerkt door landen zoals de Verenigde Staten en Groot-Brittannië.”

Met name de Verenigde Staten hebben enorme voorraden munitie waarin verarmd uranium is verwerkt. De VS hebben alleen al in de laatste Irak-oorlog ongeveer 2.200 ton aan verarmd uranium verbruikt. De Verenigde Staten hebben er dus baat bij om onderzoek naar schadelijke effecten te dwarsbomen.

Keith Braverstock werkte eerder voor de Wereldgezondheidsorganiatie (WHO) mee aan een rapport over de gezondheidsrisico’s van verarmd uranium. Dat rapport staat vol voorbeelden uit Zuid-Irak. Daar is zowel in 1993 als in 2003 veel munitie met verarmd uranium afgeschoten. “Als er tegenwoordig in het zuiden van Irak een baby wordt geboren is de eerste vraag niet of het een jongetje of een meisje is, maar of het kind geen misvormingen heeft”, vertelt Braverstock. “Kankersoorten die nauwelijks bij kinderen voorkwamen, zien we nu 300 keer vaker. Toen we dat ontdekten, wisten we wel meteen dat er wat aan de hand was. Maar een keihard verband met verarmd uranium hebben we vrijwel nooit kunnen aantonen. Daarvoor zijn er te veel andere factoren die mogelijk een rol zouden kunnen spelen, zoals bijvoorbeeld oliebronnen die in brand zijn gestoken.”

”Defensie heeft jarenlang op de Vliehors geoefend met verarmd uranium”

Professor Braverstock was afgelopen maand op uitnodiging van de SP aanwezig bij een hoorzitting over verarmd uranium in de Tweede Kamer, georganiseerd door SP-kamerlid Krista van Velzen. Van Velzen: “Er zijn heel veel aanwijzingen dat gebruik van verarmd uranium grote gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Dus ik pleit voor een verbod op het gebruik van verarmd uranium tot er onderzoek is gedaan. Wat je met alle aanwijzingen die er zijn in ieder geval niet moet doen is stug volhouden dat er niets aan de hand is, zoals de Nederlandse regering nu doet. Uit voorzorg is een onmiddellijk wettelijk verbod op basis van de huidige inzichten op zijn plaats.” Van Velzen staat niet alleen in haar oproep tot een verbod op het gebruik van verarmd uranium. Ook het Europees Parlement heeft daartoe opgeroepen. België heeft vorig jaar als eerste land munitie met verarmd uranium wettelijk verboden.

Hoewel de Verenigde Staten officieel doen alsof ze niets weten over schadelijke effecten van blootstelling aan verarmd uranium, is de praktijk anders. Een voormalig oefenterrein in de VS, waar munitie met verarmd uranium werd getest, is kortgeleden volledig gesaneerd. Kosten van die operatie: meer dan een miljard dollar. Voor Krista van Velzen is dat aanleiding om op te roepen om ook in Nederland schoon schip te maken. “Defensie heeft jarenlang op de Vliehors geoefend. Daarbij is ook geoefend met verarmd uranium. Ik wil dat Defensie onderzoek doet naar de aanwezigheid van verarmd uranium op Vlieland.”