Tribune 11/2007 :: Dollarcrisis in zicht

Congres

“Een grote stap vooruit om bijzonder te blijven”

SP versterkt fundamenten tijdens 15e congres

Tekst Jola Van Dijk, Rob Janssen, Daniël De Jongh Foto Herman Beekers

Onder het motto ‘De fundamenten versterken’ vond op 24 november het 15e congres van de SP plaats. Daar moesten de lijnen uitgezet, de piketpaaltjes geslagen en de knopen doorgehakt worden voor de komende jaren. En dan zou meteen blijken hoe breed de interne onvrede was, waarover de media maandenlang bericht hadden. In Rotterdam kon iedereen het zien en volgen. Een verslag.

Indrukwekkend. Over de locatie is iedereen het eens. De Van Nelle Ontwerpfabriek in Rotterdam-West is een prachtige locatie voor het 15e SP-congres. Zeeën van ruimte bieden de zalen van het karakteristieke Rijksmonument, dat voor de gelegenheid ruim voorzien was van de rood-witte SP-huisstijl. In de hoofdzaal zorgen twee gigantische plasma-schermen ervoor dat niemand van de 1.100 afgevaardigden, de gasten en de talloze journalisten ook maar iets van de sprekers, de artiesten en de speciale gasten hoeft te missen.

Op de een of andere manier houdt de entourage gelijke pas met de enorme belangstelling waarin de SP zich in de aanloop naar haar 15e congres mocht verheugen. ‘Het rommelt bij de SP’ was een gevleugelde uitspraak geworden en voor velen was het de vraag was of er een bom zou barsten tijdens het congres. Vandaar dat er reikhalzend naar de 24e november werd

uitgekeken. Sommigen deden dat met uiterste nieuwsgierigheid, anderen toch ietwat gespannen en ongerust en weer anderen zich verkneukelend en handenwrijvend. Kortom: niemand was de aanhoudende stroom van publiciteit, het opstappen van raads- en statenleden, de commotie rondom de Tribune, de klachten over gebrekkige partijdemocratie ontgaan. Hoe zouden de congres-afgevaardigden zich hierin opstellen? Riet de Wit, samen met Bob Ruers dagvoorzitter van het congres, laat er tegenover de 1.100 SP’ers in de zaal in ieder geval geen gras over groeien: “Ú bent gekozen als afgevaardigde, ú bent de SP, ú maakt uit hoe we hier vandaag gaan besluiten.” Het congres kan beginnen.

“Jan is niet de baas, maar de haas van de partij”

Al bij de eerste uitgebreide discussieronde, over de verkiezing van een nieuw partijbestuur, wordt duidelijk dat het congres geen simpele walk-over voor de voorstellen van de congrescommissie en het zittende partijbestuur wordt. Er zijn tegenkandidaten in stelling gebracht. Voor Bert Peterse (Nijmegen) en Anne-Marie Mineur (De Bilt) wordt veel steun uitgesproken, vanwege hun ervaring op lokaal vlak. “Er staan al genoeg kandidaten op de lijst die verbonden zijn aan de Kamerfractie”, meent bijvoorbeeld Rotterdammer Theo Cornelissen.

Daarna komt de kandidatuur van Jan Marijnissen als partijvoorzitter aan de orde. Is het, met het oog op vermeende machtsconcentratie, verstandig om de dubbelfunctie van partijvoorzitter en Kamervoorzitter te behouden? Willem Bouman uit Doesburg heeft er geen problemen mee: “Jan is niet de baas, maar de haas van deze partij. Hij loopt voorop.” Tiny Kox reageert namens de congrescommissie op de discussie en stelt dat Marijnissen slechts heeft gedaan wat alle 50.000 leden hadden kunnen doen: zich kandidaat stellen als voorzitter. “Dat hij dat als enige gedaan heeft, kunnen we hem niet verwijten, eerder onszelf.”

Voor het Comité Democratisering SP is het scheiden van de functies een zwaarwegend punt, dat prominent wordt genoemd in een pamflet. Patrick Zoomermeijer, mede-initatiefnemer van het Comité: “Het is niet mijn bedoeling om Marijnissen te wippen, hij doet het prima. Het gaat om een principe-afspraak, we moeten aangeven dat zoiets op de lange termijn niet meer wenselijk is. Op de vraag hoe groot hij de kans op succes inschat, reageert Zoomermeijer laconiek. “We zullen zien hoe het loopt. Als een voorstel hier wordt afgewezen, is dat geen ramp. Amendementen worden niet afgewezen omdat mensen kwaad willen, maar omdat je ze niet hebt kunnen overtuigen. Een op het congres afgewezen voorstel kun je in je eigen afdeling vaak tóch in praktijk brengen, daar heb ik al ervaring mee. Als alternatieven op lokaal niveau werken, is de kans groter dat het een volgende keer ook landelijk wordt overgenomen.”

”Zou voortaan beter aangegeven kunnen worden waaróm amendementen afgewezen worden?”

“Dat wordt een lange zit”, zucht de 22-jarige Linda Aarts uit Utrecht tijdens de lunch. Het is haar eerste congres en de bulk van de beraadslagingen moet nog komen. Tussen de broodjes door wordt heel wat gediscussieerd, maar van een conflictsfeer is weinig te merken. De manier waarop doorgewinterde congresgangers elkaar begroeten en met grappige anekdotes nieuwkomers introduceren, heeft meer weg van een familiedag dan van een mijnenveld.

Gelukkig voor Linda staan er ook de nodige luchtige intermezzo’s op het programma. Zo krijgen Marga van Broekhoven en de Nijmeegse wethouder Hans van Hooft sr. de Gouden Tomaat opgespeld. De 66-jarige Van Hooft was ooit betrokken bij de oprichting van de partij en heeft zo ongeveer alle denkbare functies vervuld, tot en met partijvoorzitter. Ook Van Broekhoven, die onlangs haar aftreden als penningmeester bekendmaakte, is al dertig jaar actief. Tiny Kox roemt haar nauwgezette beheer van de kas, die “is gegroeid van een sigarenkistje met een paar kwartjes tot een miljoenenbegroting”.

Al voor de lunch is begonnen met de behandeling van de bijna 300 amendementen op het congresstuk. Dagvoorzitter Bob Ruers houdt met een stopwatch de vooraf vastgestelde spreektijd van twee minuten in de gaten. Dat levert soms hilarische momenten op, bijvoorbeeld wanneer een afgevaardigde zo schrikt van Ruers’ verzoek “wilt u afronden”, dat hij zijn laatste seconden vult met “Oh, guttegut toch...”

Opnieuw blijkt dat de afgevaardigden weinig voor zoete koek slikken. Zo vindt menigeen dat de congrescommissie te weinig toelichting heeft gegeven op adviezen om amendementen af te wijzen. Vincent Wijlhuizen uit Utrecht meldt bovendien teleurgesteld dat op amper vijf procent van de amendementen positief is gereageerd. Voor Lajos Brons uit Den Haag is dat geen punt, omdat volgens hem “een heel proces van discussies op alle niveaus van de partij aan dit congresstuk vooraf is gegaan.” Elizabeth Bakker van het Comité Democratisering SP deelt die mening in ieder geval niet. Volgens haar is er sprake van “een ernstig gebrek aan discussie” en “kadaverdiscipline”. Haar amendementen hebben tot doel het democratisch gehalte van de partij te vergroten, aldus Bakker.

Dat is tegen het zere been van Laurens Ivens uit Amsterdam: “De leden van het Comité schofferen graag het partijbestuur en de partijraad: júist twee gekozen en democratische organen. Vreemd genoeg gebeurde dit onder de vlag van democratisering. Naar buiten toe was daar goed op te scoren, maar intern weten we wel beter en blijken de leden onze democratische en slagvaardige koers te koesteren.” Maar ook Ivens is kritisch: “Jammer is wel dat nu bij verreweg de meeste amendementen onduidelijk is waarom deze afgewezen worden. Zou dit voortaan beter toegelicht kunnen worden?”

”Soms lijkt het neuzelarij te worden”

Tijdens de pauzes is het tijd voor datgene wat menigeen voor een van de plezierigste aspecten van SP-congressen houdt: het weerzien met bevriende partijgenoten uit de rest van het land en het leren kennen van nieuwe mensen en hun ideeën. Na jaren weer eens ‘die ene’ uit Heerlen, Vlissingen of Pekela gezien. Eindelijk eens dat Kamerlid gesproken. Leuke meid uit Groningen leren kennen. Wat niet wegneemt dat er hier en daar driftig gediscussieerd wordt over het verloop van het congres tot dan toe. “Goede discussies, maar soms lijkt het neuzelarij te worden. Democratie is goed, actie is beter”, betoogt bijvoorbeeld Wim Schoonheym uit Amersfoort. Of zoals Geert Meuffels uit Hengelo opmerkt: “In dit prachtige gebouw lijkt het alsof de gelederen zich weer sluiten, maar in feite zijn de gelederen nooit uit elkaar geweest”.

Ondertussen is het ook druk bij de stands van XminY, Wakker Dier, Vrouwenbond FNV en Milieudefensie in de hal. Na een uur is het tijd om de grote zaal weer op te zoeken voor de tweede ronde.

Onverminderd groot blijkt de wens tot instandhouding van wat het kroonjuweel van de SP wordt genoemd: de afdrachtregeling. Hierover waren ’s ochtends vragen gesteld, maar het besef dat de regeling staat voor onderlinge solidariteit en baantjesjagers buiten de deur houdt, voert de boventoon. Marga van Broekhoven benadrukt namens het partijbestuur dat er sprake is van maatwerk en zegt regelmatige evaluaties toe. Maar dat de afdrachtregeling blijft, staat buiten kijf. Ger Wouters uit Schijndel zinspeelt nog op het streven van minister Ter Horst om de regeling te verbieden: “Als mevrouw ter Horst wil bepalen op welk rekeningnummer mijn salaris uitbetaald wordt, wil ik dat ook bij haar kunnen.”

Daadkrachtige en werkbare antwoorden op de groeistuipen

Na een muzikaal intermezzo van het rappersduo Solooh en Barkey volgen de langverwachte stemmingen. Een aantal wezenlijke besluiten en doelstellingen met het oog op de toekomst haalt de eindstreep: grotere betrokkenheid van de leden, grotere verantwoordelijkheid voor de lokale afdelingen, verbeterde communicatie tussen leden, bestuur en volksvertegenwoordigers en het vaker bijeenkomen van de partijraad. Om de transparantie in de partijfinanciën verder te vergroten wordt de SP-jaarrekening op de landelijke website gepubliceerd en het inzicht van leden in de afdelingskas uitgebreid. Ook de door Ineke Palm uit Rotterdam met verve verdedigde ‘migrantenmotie’ wordt aangenomen: een speciale werkgroep zal een discussienota ‘Samen Leven’ opstellen, die in alle afdelingen zal worden besproken.

Volgens de overgrote meerderheid van de afgevaardigden zijn het daadkrachtige en werkbare antwoorden op de groeistuipen die de partij het afgelopen half jaar beleefde. Partijvoorzitter Marijnissen wordt met grote meerderheid herkozen, evenals algemeen secretaris Hans van Heijningen, die zijn tegenkandidaat Alfred Wams ver achter zich laat.

“We moeten ons permanent vernieuwen. Niet onze idealen en uitgangspunten, maar onze organisatie en aanpak.”

Het laatste woord is aan Jan Marijnissen: “Vandaag hebben we weer nieuwe verbeteringen aangebracht in onze organisatie. Een heel belangrijk besluit is om de partijraad, ons eigen parlement, voortaan zes maal in plaats van vier maal per jaar te houden. De partijraad is ons eigen parlement. Op de partijraad treffen alle geledingen van de partij elkaar. De beslissingen worden genomen door de 150 afgevaardigden. Zij zij dan ook gekozen: het partijbestuur door het congres; de regiovertegenwoordigers door de regio’s en de afdelingsvoorzitters door de leden van de afdelingen. Het gewicht van de stemmen van de afdelingen is een veelvoud van het gewicht van de stemmen van het partijbestuur (resp. 96 procent tegen 4 procent – red.). Hoezo ondemocratisch? Met de besluiten van vandaag komt er een voorlopig einde aan een half jaar discussie over de ideeën, aanpak en organisatie van de SP. Een voorlopig einde, want het debat gaat door, gaat altijd door. We moeten ons permanent vernieuwen. Niet onze idealen en uitgangspunten, maar wel onze organisatie en aanpak. Hierin moet de praktijk de scherprechter zijn: wat werkt ontwikkelen we verder; wat niet werkt vervangen we door iets beters.”

Om half zeven zit het programma erop. Kamerlid Remi Poppe komt de zaal uit wandelen. “We hebben vandaag met z’n allen een grote stap vooruit gezet om een bijzondere partij te blijven. We hebben laten zien dat we tegen een stootje kunnen, maar ook dat we een stootje kunnen géven. Het doet me goed om te zien dat we met ons allen daartoe in staat zijn.”

Kijk voor hier meer informatie over het congres, foto’s, filmpjes en de volledige tekst van de toespraak van Jan Marijnissen.

• Congres impressies