Tribune 9/2002, 'Ik heb asbestkanker'

Tekst Wim Herstel Foto Rob Voss

Hoe gevaarlijk asbest ook al weer was, waren we bijna vergeten. Totdat ene Annie Ziggers de samenleving andermaal keihard met de neus op de feiten drukte. 'Daar sta je dan, 48 jaar, midden in het leven, vol verbijstering, ontreddering en verdriet.' Er blijken nog steeds personen in Overijssel te zijn, die nauwelijks iets van het verleden geleerd hebben.

Een achtertuin ergens in Apeldoorn. Annie Ziggers laat nog even op zich wachten. 'Ze is met de honden wandelen,' zegt echtgenoot Bay. Kort daarna dribbelt de eerste van de twee viervoeters de tuin in, gevolgd door een energiek ogende vrouw. 'Hallo, ik ben Annie.' Een week eerder had De Twentsche Courant Tubantia integraal een door haar ingestuurde brief gepubliceerd. Onder de titel Verbijstering. Dit schreef Annie: De diagnose is gesteld, ik heb mesothelioom ofwel borstvlieskanker, ontstaan door het inademen van asbestdeeltjes. Daar sta je dan, 48 jaar, midden in het leven, vol verbijstering, ontreddering en verdriet. Even overheerste een gevoel van ongeloof. Had deze ogenschijnlijk gezonde vrouw de Twentse lezers deelgenoot gemaakt van haar nakende dood? Haar verhaal maakt daar korte metten mee. Annie is voorlopig niet van plan om dood te gaan. Maar dat doet aan de triestheid van de gebeurtenissen niets af. Het begin van haar relaas staat al bol van de wrangheid. Zo vat Annie Ziggers het samen. 'In de jaren zeventig heb ik eens voor een zaaltje mensen gestaan om het een en ander uit te leggen over de gevaren van asbest. Ik werd toen kennelijk al gezien als ervaringsdeskundige, omdat mijn vader bij het nu zo beruchte bedrijf Eternit werkte. Een kwart eeuw later ga ik met een vervelende hoest naar de dokter en krijg uiteindelijk te horen dat ik asbestkanker heb.'

Dat was in maart 2002. In december 2001 was de ellende begonnen. Omdat ze naast die hoest ook nog geplaagd werd door rugpijn, drong Annie Ziggers aan op het laten maken van longfoto's. 'Vier jaar geleden is een oom van mij overleden aan asbestkanker en op de één of andere manier had ik een raar voorgevoel.' Na diverse onderzoeken, waaronder een CT-scan en een longpunctie, was de uitslag er een die de bange vermoedens bevestigde: mesothelioom, opgelopen in en om haar ouderlijk huis in Markelo. Haar vader werkte meer dan dertig jaar bij Eternit in Goor. 'Veel later is alle bedrijfskleding extern gewassen, maar toen ik jong was werd de vuile werkplunje door mijn moeder gewoon thuis gedaan. Zo heb ik jarenlang asbestdeeltjes ingeademd,' zegt ze.

Asbestkanker wordt vooral in verband gebracht met het cementvezelbedrijf Eternit en de asbestwegen in de zogenaamde Hof van Twente. Niet ten onrechte. Cijfers van de Nederlandse Kankerregistratie hebben aangetoond dat asbestkanker bij vrouwen in Overijssel veel vaker voorkomt dan in de rest van Nederland. Annie Ziggers: 'Bij Eternit wisten ze allang dat asbest levensgevaarlijk was, dat het desastreuze gevolgen kan hebben. Het is meer dan schandalig dat de leiding van dat bedrijf dat zolang verzwegen heeft. Sterker nog, als er een werknemer overleed werd er altijd geheimzinnig gedaan met het dossier van die persoon. Maar ja, wisten de mensen veel. Eternit leverde werkgelegenheid op en de lonen waren goed. Nu weten we wel beter!'

Dat is echter nog maar de vraag. Kort geleden kwam Goor opnieuw negatief in het nieuws, met het bericht dat de politie Twente een onderzoek was begonnen naar mogelijke handel in met asbest vervuilde grond, afkomstig van het inmiddels gesloten Eternit-terrein. Aangever van deze rel was SP'er Jan Jacobs uit Haaksbergen. 'Ik maak wel eens een rondje door de omgeving op mijn motor. Bijvoorbeeld om zaken te inventariseren voor Remi Poppe, toen hij nog Kamerlid was, of voor het asbestcomité in Twente.' Op die manier kwam Jacobs vorig jaar, tot zijn grote verbazing, tot de ontdekking dat het voormalige Eternit-terrein te huur werd aangeboden. Nadat hij, samen met een bevriende fotograaf, over het hek was geklommen kon worden vastgelegd, dat 'grote lappen grond helemaal omgeploegd en ingezaaid waren en de stukken asbest boven de grond uitstaken.'

Op 12 april van dit jaar maakte Jan Jacobs wederom 'een verkenningsrondje door de omgeving'. Op hetzelfde terrein waar hij in 2001 'stukken asbest de grond had zien uitsteken', zag hij nu een graafmachine aan het werk. Onmiddellijk deed de SP'er aangifte bij de politie in Goor. Maar het kon nóg krankzinniger. Jacobs: 'Later die dag, onderweg naar huis, zag ik een vrachtwagen van het bedrijf Ter Horst het terrein afrijden. Echt, ik dacht dat ik gek was geworden. Ik ben er achteraan gereden, tot in een woonwijk aan de Mossendamseweg.'

Daar werd de grond, onder de spiedende ogen van Jacobs, gestort in de villatuin van een niets vermoedende mevrouw Beld. Achteraf bleek ook het hoveniersbedrijf dat de grond bij Ter Horst besteld had, niet van de twijfelachtige herkomst op de hoogte te zijn geweest. 'Ik natuurlijk gelijk weer naar de politie,' vertelt Jacobs. 'Het resultaat was dat er direct plastic overheen ging. Kort daarna is de tuin onder asbestcondities afgegraven.'

Voor de politie Twente vormde de zes kubieke meter zwaar met asbest vergiftigde grond genoeg aanleiding voor een officieel onderzoek. Dat is ondertussen afgerond. Politiewoordvoerder Holslag: 'We hebben geconstateerd dat er veel meer grond gestort is. Daarvan is proces-verbaal opgemaakt. Het laatste woord is nu aan het Openbaar Ministerie. Inmiddels is alle door ons getraceerde vervuilde grond weer opgeruimd door Ter Horst.' De milieudeskundige van het betrokken bedrijf bevestigt dit. 'Wij hebben volop meegewerkt aan het onderzoek en alles zelf gesaneerd. De suggestie dat wij gehandeld hebben in vervuilde grond is niet terecht. We wisten dat het terrein voor een deel vervuild was, maar meer ook niet. Het stuk dat wij hebben afgegraven was schoon, hadden ze ons verzekerd. Het is ons gewoon overkomen. We hopen dat het OM snel met een uitspraak komt, maar daar ziet het niet naar uit. Volgens de politie liggen we onder op de stapel. Dat zegt natuurlijk iets over het belang dat eraan gehecht wordt.' Jan Jacobs snapt deze reactie : 'De mentaliteit in Goor is er één van murw geslagen zijn. De mensen laten gewoon de boel de boel.'

Annie en Bay Ziggers moeten smadelijk lachen om de verklaring van Ter Horst. 'Overal wordt ongelooflijk onverschillig gereageerd op asbest. En niet alleen in Twente. Het is een grof schandaal. Iedereen zou nu toch moeten weten dat asbest levensgevaarlijk is en dat je er dood van kan gaan.' Een deel van dit cynische gelijk heeft Annie Ziggers inmiddels gekregen: Eternit heeft aansprakelijkheid erkend en 45.000 euro schadevergoeding geboden. Een aanbod dat door advocaat Bob Ruers, die vele asbestslachtoffers bijstaat, is afgewezen. Ruers: 'In eerdere gevallen zijn veel hogere bedragen toegekend. Gezien de jonge leeftijd van Annie zou dat ook op z'n plaats zijn.'

In de Apeldoornse tuin distantieert Annie Ziggers zich van alle procedures over smartengeld. 'Daar houdt Bob Ruers zich mee bezig.' Zelf heeft ze haar handen vol aan haar ziekte. 'In het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis heb ik meegedaan aan een experimentele behandeling, maar die is helaas niet aangeslagen. Nu word ik bestraald tegen de pijn en het vertragen van de tumorgroei.'

Koele cijfers leren dat patiënten met mesothelioom ongeveer een jaar na de diagnose komen te overlijden. Annie Ziggers: 'Klopt, maar het hangt er natuurlijk ook vanaf hoe snel je erbij bent. In mijn geval was dat snel, door dat rare voorgevoel. Voorlopig ben ik in ieder geval nog niet van plan om dood te gaan.'

De Zandbeltweg in Haaksbergen. Twee hoogbejaarde fietsers, Ria en Max (75) zijn op fietsvakantie door Nederland. Samen met 'Princess', hun blinde poedel van acht. In de oorlog heeft Max nog ondergedoken gezeten in het gebied. Sindsdien komt hij er ieder jaar. Omdat het er zo fantastisch is. Met Ria en de hond. In een mandje voorop. Zelfs toen Princess nog wél kon zien. 'Van de mensen hier in de buurt,' zegt Max, 'hoorden we jaren geleden al dat het niet pluis was op de grond. Maar hoe vertel je dat aan een hond! Wat ik veel erger vond was, dat niemand hier de verantwoordelijkheid wilde nemen. Anders de boel toch al lang weer schoon geweest.'

Dat zelfs midden in dit rampgebied nog niet iedereen doordrongen is van de ernst der zaak, wordt pijnlijk duidelijk uit de woorden van de Haaksbergse wethouder Roetenberg. Toen bleek dat een stuk straat, in het verlengde van de Grevenpaalweg, snel onderhanden genomen moest worden, zei Roetenberg: 'Dit stukje vervuilde weg blijkt binnen de grenzen van de gemeente Enschede te liggen. Daar hebben we dus niets mee te maken.'

Wordt vervolgd. Ongetwijfeld.