Tribune 1/2002 Krista van Velzen

Tribune 18 januari 2002

Interview

Krista van Velzen

Met Remi Poppe verliest de Kamerfractie van de SP na de verkiezingen een doorgewinterd veldwerker. Maar SP-stemmers die juist de combinatie van 'straatacties' en 'parlementair tegengas' zo waarderen, hoeven niet te wanhopen. Met Krista van Velzen op de vijfde plaats van de kieslijst, krijgt de SP een waardig opvolger van Poppe in de Kamer. Zij blijkt een geweldloos type, dat desnoods ijskoud Schots water induikt om nucleaire onderzeeërs onschadelijk te maken. 'Vecht altijd met open vizier,' is haar credo. En verder moet er natuurlijk vooral ook worden gedanst!

‘Voor mij is actievoeren een missie’

'Hoe en waar dat activisme ontstaan is? Ik kom uit een rood Fries nest. Mijn vader was als raadslid in de gemeente Dantumadeel actief voor de PvdA, in de tijd van mijn geboorte - begin jaren zeventig - nog een echt linkse partij. Moeder werkte in een biologisch winkeltje. Oorspronkelijk komen m'n ouders uit het westen, maar ze zijn doelbewust naar Friesland verhuisd, zodat mijn broer en ik in een groene omgeving konden opgroeien. Politiek en activisme hebben we min of meer met de paplepel ingegoten gekregen. In 1981 en 1983, ik was nog niet eens tien, liep ik al mee met de grote anti-kruisrakettendemonstraties in Amsterdam en Den Haag.

Hoe groot de gevaren van kernenergie zijn, werd ik me voor het eerst bewust na de ramp in Tsjernobyl. Ik herinner me nog goed dat bij ons op de markt mensen met geigertellers rondliepen, om te controleren of de groenten niet radioactief besmet waren. Dat raakte me zeer.

In mijn directe omgeving was ik zo ongeveer de enige die zich met politiek en acties bezighield. Dat viel vooral op toen we verhuisd waren naar Breda. Op de middelbare school maakten mijn klasgenoten zich uitsluitend druk over hockey en de keuze voor de juiste kroeg. Daardoor heb ik me op school behoorlijk eenzaam gevoeld, want ik was met héél andere dingen bezig. Met natuurbeschermingsorganisaties bijvoorbeeld. In het weekend hielp ik boswachters bij het plaggen van heide en het hakken van vogelkers. Ook sprong ik biologische boeren bij met het handmatig wieden van onkruid en bij de oogst. Leuk werk, maar na verloop van tijd besefte ik dat je daar geen wezenlijke veranderingen mee bereikt.'

Je zocht dus naar wegen om tot fundamentele veranderingen te komen?

'Inderdaad. Naar organisaties bijvoorbeeld, die zich op de een of andere manier bezighielden met maatschappijkritiek. Ondertussen was ik ook begonnen met de HBO-opleiding Bos- & Natuurbeheer in Velp. Maar dat was geen groot succes. Het schoolse systeem, met verplichte lessen, past niet bij me. Bovendien viel het me tegen dat er bij mijn medestudenten zo weinig animo was voor discussies. Ik kon me niet vinden in de heersende mentaliteit, daar was ik veel te rebels voor. Na een jaar heb ik die studie opgegeven en me aangesloten bij een collectief dat met een vegetarische biologische mobiele keuken allerlei acties en campagnes ondersteunde. Dat praktische werk lag me. Het was vaak een enorme uitdaging om voor duizenden mensen een goede maaltijd te koken.

Via dat collectief kwam ik in aanraking met de anti-kernwapen- en anti-kernenergiebeweging. In 1995 organiseerden wij een actie-voettocht tegen kernenergie en kernwapens van Brussel naar Moskou. In Oost-Europa heb ik dingen gezien die me troffen tot in mijn ziel. Met name in de buurt van Tsjernobyl. Een meisje vertelde me bijvoorbeeld dat zij de ene na de andere miskraam had gehad. En intussen deed de overheid alsof er niets aan de hand was en dat het daar wél veilig was. Ik vond dat we dergelijke leugens actief moesten bestrijden.'

Door die betrokkenheid bij acties heb je regelmatig een aantal nachten in een politiecel mogen doorbrengen. Is dat jouw offer voor de goede zaak? En hoe ver mag je gaan met burgerlijke ongehoorzaamheid?

'Ik weet niet eens meer wanneer ik voor het eerst ben opgepakt, maar ik heb inderdaad meerdere malen vastgezeten. En steeds dacht ik: Dit klopt niet. Hier hoor ik niet. Omdat ik vond dat wat ik deed domweg gedaan moest worden. Neem onze acties in Tsjernobyl, precies tien jaar na die ramp. De officiële herdenkingsbijeenkomst benadrukte op theatrale wijze vooral dat het daar allemaal weer helemaal in orde was. Een grotere leugen bestaat er niet! Wij hebben toen de wegen en rails naar die kerncentrale geblokkeerd en journalisten gewezen op het alternatief van duurzame energie. Voor dat soort publiciteit heb ik wel een nachtje in een Oekraïense cel over.

In z'n algemeenheid vind ik wel dat acties geweldloos moeten blijven, want als je iets wilt veranderen moet je natuurlijk wel zelf het goede voorbeeld geven. Bovendien vind ik dat je goed moet kunnen uitleggen waarom je zo'n actie voert. Zoals in Schotland gebeurde tegen kernonderzeeërs. Volgens een uitspraak van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag is het dreigen met nucleaire wapens in strijd met internationaal recht. Na die uitspraak besloten we een grote internationale campagne op te zetten om middels acties van burgerlijke ongehoorzaamheid ons te verzetten tegen kernwapens. Tijdens een van de actiekampen die we in 1998 organiseerden ben ik met twee vrienden de Schotse wateren ingedoken om naar de Trident kernonderzeeërs te zwemmen. We hadden ons erg goed voorbereid en waren van plan met het juiste gereedschap delen van het communicatiesysteem van deze levensgevaarlijke duikboten te saboteren. Ondanks de zware beveiliging kwamen we tot vlak bij de duikboot. Uiteraard hebben we ons gehouden aan de richtlijnen van geweldloos verzet, maar werden tenslotte toch door de marine uit het water gehaald. Wat een maand in de bak opleverde.

Soms leidt burgerlijke ongehoorzaamheid, in combinatie met discussie, tot onverwachte successen. In Duitsland hebben we bij acties tegen het transport van kernafval steeds de dialoog met de Duitse ME'ers gezocht. Dat leidde ertoe dat ook die mensen zijn gaan nadenken over de transporten. Inmiddels is er een organisatie van kritische Bundeswehr-agenten, die vanwege gewetensbezwaren de begeleiding van dergelijke transporten weigeren. Kijk, daar doe je het voor! Wat mij betreft kun je heel ver gaan, zolang je maar niemand in gevaar brengt of angst aanjaagt.'

Kleine successen zijn mooi, maar vaak is het natuurlijk vechten tegen de bierkaai. Hoe houd je de moed erin?

'Door de overtuiging dat we alternatieven te bieden hebben. En vooral door plezier te houden in wat we doen. Ken je Emma Goldman? Dat is een anarchistisch schrijfster die eens zei: If I can't dance, I don't want to be part of your revolution. Daar ben ik het zeer mee eens. Nee, dat betekent niet dat actievoeren een hobby van me is. Noem het eerder een missie. Ik ben ervan overtuigd dat je mensen kunt inspireren. Soms moet je daar eerst fundamentele stappen voor zetten. Zo hebben we met een aantal Centraal- en Oosteuropese organisaties de meest veelbelovende mensen uit verschillende milieuorganisaties cursussen Engels en fondsenwerving gegeven, gevolgd door een half jaar stage bij een sterke westerse milieuorganisatie naar keuze. Een mooie manier om de vaak nog prille milieu-campagnes in Oost-Europa te versterken.'

De stap van de informele wereld van de actievoerders naar een veel strakkere organisatie als de SP lijkt groot. Hoe ben je bij de partij terechtgekomen?

'Het moet ergens in 1998 geweest zijn. Ik was gevraagd om voor een radioprogramma te vertellen over de vredesbeweging. Na afloop belde Harry van Bommel me. Daar moest ik wel om lachen. Tot dat moment hield ik me niet zo met Nederlandse politieke partijen bezig, omdat ik veel in het buitenland zat. Ik zweefde wat tussen de SP en GroenLinks, maar dat was snel gedaan door het Groen- Links standpunt ten tijde van de Kosovo-oorlog. En nu vroeg Harry me om voor het J-team, de voorloper van de SP-jongerenorganisatie Rood, een training Geweldloos Actievoeren te organiseren. Ik heb dat gedaan en kwam daardoor met SP'ers in contact.

Een tijdje later was ik betrokken bij de organisatie van een protestactie tegen de oorlog in Kosovo. Toen heb ik op mijn beurt Harry gevraagd mee te doen aan een voetreis van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag naar het NAVO-hoofdkwartier te Brussel. Hij nam meer SP'ers mee. Wat me opviel was de gedrevenheid van die mensen. Hun échte verontwaardiging en hun moed om alles opzij te durven zetten voor partijactiviteiten. Door die kennismaking groeide mijn nieuwsgierigheid. Bovendien wilde ik zo langzamerhand ook wel eens de andere kant van de politiek leren kennen en niet alleen het partij-onafhankelijke politieke lobbywerk. Dus toen de SP medewerkers voor de Tweede-Kamerfractie zocht, heb ik gesolliciteerd. Na een eerste gesprek kreeg ik het boek Tegenstemmen van Jan Marijnissen mee. Dat heb ik in een Schotse politiecel gelezen!

Wat mij nog steeds aanspreekt is dat ook de Kamerfractie onmiddellijk tot actie bereid is. Neem bijvoorbeeld de actie van Jan Marijnissen om na de schikking rond de Schipholtunnel-bouwfraude zelf beklag te doen en andere mensen op te roepen zich bij hem aan te sluiten. Dergelijke activiteiten vind ik belangrijk. Voor mij zijn het min of meer voorwaarden om actief te zijn binnen de SP.'

Je bent twee-en-een-half jaar fractiemedewerkster geweest. Was je verbaasd dat je gevraagd werd voor een hoge positie op de verkiezingslijst?

'Ja, toen de kandidatencommissie me polste, was ik inderdaad verbaasd. Ik moest er natuurlijk ook even over nadenken. Maar uiteindelijk houd ik van debatteren. En natuurlijk is dit een gigantische uitdaging voor me. Ik zie het ook als een mogelijkheid om mijn werk af te maken. Want als fractiemedewerker doe je veel voorbereidend werk, maar het karwei wordt in de Kamer pas echt afgemaakt. Dat wil ik ook meemaken.'

Als beleidsmedewerker voor Defensie heb je sinds de terroristische aanslagen van 11 september en de bombardementen op Afghanistan een hectische tijd achter de rug. Als Kamerlid zal je nog meer in beslag genomen worden door het politieke werk. Houd je er nog een privé-leven op na?

(Voor het eerst tijdens het gesprek valt er enige aarzeling bij Krista van Velzen te bespeuren. De vraag lijkt haar enigszins in verwarring te brengen)

'Ik moet toegeven dat ik wel eens een groter privé-leven heb gehad. Ooit heb ik met vrienden in Gent een ecologisch centrum opgericht. Daar ben ik nu al heel lang niet meer geweest. Dat vind ik jammer. Verder woon ik samen met de vader van twee jonge kinderen. Die laten me ook wel eens blijken dat ik wat vaker thuis zou moeten zijn. Ik vrees dan ook dat ik volgens hen niet altijd de juiste keuze maak.

Het grootste gevaar van het werk dat ik tot nu toe heb gedaan is dat je te veel hooi op je vork neemt. Mijn eigen grenzen ken ik wat dat betreft nog onvoldoende. Maar dat geldt, denk ik, voor iedereen die binnen een kleine partij actief is. Aan de andere kant geeft het ook veel energie als blijkt dat mensen je werk waarderen. Tijdens de discussieavonden over de Nieuwe Oorlog ben ik verschillende malen benaderd door vertegenwoordigers van Afghaanse organisaties in Nederland die me bedankten omdat zij het gevoel hadden dat zij via de SP eindelijk ook een stem hadden gekregen. Dan weet je weer waarom je dit doet.'