Tribune 05/2001 Mevrouw Borst, waar blijft u nu met dat geld?

Tribune 11 mei 2001 Mevrouw Borst, waar blijft u nu met dat geld?

Voor verpleegtehuis Watersteeg volstaan liefdewerk en oude lappen niet meer

Aan het geld zal het niet liggen, beloofde minister Borst van Volksgezondheid. De sector zou een flinke injectie krijgen waarvan de wachtlijsten konden worden weggewerkt en nieuw personeel kon worden aangenomen. 'Ammehoela,' zeggen ze in verpleeghuis de Watersteeg in Veghel. 'Bij ons moet er op elke afdeling bijna een hele medewerker uit.'

Het water staat verpleeghuis Watersteeg aan de lippen. Als in alle verpleeghuizen werken de verzorgenden keihard om het hun bewoners zoveel mogelijk naar de zin te maken. En net als in alle verpleeghuizen valt dat met de huidige personeelstekorten niet mee. 'Het wordt steeds moeilijker om mensen de zorg te bieden waar ze recht op hebben,' zegt verpleegkundige Ellen Romviel. 'We streven er bijvoorbeeld naar alle dertig bewoners op de afdeling om tien uur uit bed te hebben. Maar we zijn al blij als het om half twaalf gelukt is. Rusten tussen de middag mag alleen op medische indicatie, puur omdat het personeel het niet bolwerkt om iedereen weer in bed te helpen. Dat is toch triest. Mijn moeder is 88 jaar, helemaal gezond weliswaar, maar zij gaat 's middags na het eten altijd even liggen. Zou zij in een verpleeghuis komen, dan kan dat niet meer. De mensen op mijn afdeling, die het nog harder nodig hebben dan zij, moeten in de rolstoel blijven zitten. Nog minder personeel betekent dat we de eerste mensen rond zes uur op bed moeten gaan leggen willen we iedereen er om half elf in hebben. Want dan komt de nachtdienst en die kan in haar eentje geen mensen verplaatsen. We redden het nu al nauwelijks, we kunnen eenvoudigweg geen mensen meer missen!' 'Ik kan niet anders,' zegt locatiemanager Marian Masuger met spijt in haar stem. 'De dagprijs die we per bewoner krijgen is bij lange na niet toereikend. In de afgelopen jaren is op alle mogelijke zaken al bezuinigd: keukenpersoneel, magazijnmedewerkers, maar ook op activiteiten voor de bewoners. Nu moet ik echt gaan snijden in het verzorgend personeel. Al jaren krijgen we iets meer dan driehonderd gulden per bewoner per dag. Daarvan moet alles gedaan worden, de verzorging, het eten, de fysiotherapie, het linnengoed. Je kan dan wel minder ballen in de soep doen, maar dat zet geen zoden aan de dijk. Personeel is tenslotte de allergrootste kostenpost.'

'De laatste tien jaar is de dagprijs niet meer omhoog gegaan,' vervolgt Masuger, 'terwijl de zorgvraag wel toeneemt. Mensen blijven langer thuis wonen en komen zorgbehoeftiger dan voorheen bij ons binnen. Bovendien worden eten en hulpmiddelen alsmaar duurder.'

'We hebben altijd een redelijk goede reservepot gehad, maar die is nu zo goed als op,' zegt Ellen Romviel. 'Een extra tillift kan er nu niet meer vanaf bijvoorbeeld, terwijl die wel hard nodig is. Van de dertig bewoners op mijn afdeling kunnen er vier een heel klein beetje lopen. De rest moet met een lift in en uit bed en stoel gehesen worden. Met de zeven man personeel en slechts één lift kunnen we mensen niet vijf keer per dag naar het toilet brengen. Gelukkig hebben we goed incontinentiemateriaal.' 'De basiszorg, wassen eten aankleden, kunnen we gelukkig nog wel bieden,' zegt Romviel. 'Maar wanneer bijvoorbeeld iemand terminaal is, kunnen we de extra, met name geestelijke zorg die zo iemand nodig heeft, niet bieden. Mensen zijn verdrietig, misschien wel bang en wij kunnen met de beste wil van de wereld geen tijd vrijmaken naar zo iemand te luisteren en hem op zijn gemak te stellen. Keihard, maar voor psychische nood hebben we het gewoon te druk.' 'Bewoners reageren over het algemeen gelaten. Zij zien ook dat we de benen onder ons gat uitlopen en hebben wel begrip voor de situatie. Daarbij zijn ze natuurlijk ook wel een beetje aan ons overgeleverd. Sommigen denken: nou laat ik maar niet al te erg op de zuster brommen, straks zorgt ze minder goed voor me. Bovendien hebben ouderen een heilig ontzag voor dokters en verpleegkundigen. Ze zijn opgegroeid in dienstbaarheid. Altijd hard werken, nooit zeuren, niemand tot last zijn.'

'Minister Borst had gewoon een standaardbriefje uit de la getrokken. Zo betrokken is ze nou!'

De 'kleine dingen die het leven aangenaam maken' schieten er volgens Romviel bij in. 'Een paar jaar geleden gingen we nog wel eens met mooi weer naar buiten. Of je ging met iemand naar de markt om wat spullen te kopen. Wie familiebezoek krijgt komt er wel, maar wie gaat er wandelen met mensen die helemaal alleen zijn? Van die simpele dingen, de dames een beetje opmaken of krullen indraaien. Voelen ze zichzelf wat mooier, krijgen wat betere zin. Stuk voor stuk zaken waarvan je zegt: wat zou het? Maar als al die kleine dingen wegvallen raakt het leven behoorlijk verschraald. Ik las laatst het beruchte interview met minister Borst in NRC waarin ze zei dat ze zich heel goed kon voostellen dat oude mensen die zich 'te pletter vervelen' euthanasie zouden willen. Nou, bij ons verveelt het hele huis zich te pletter. Niet omdat ze klaar zijn met leven, maar omdat mevrouw Borst er niet voor schijnt te willen zorgen dat wij ze een zinvolle dagbesteding kunnen bieden!' Met een klap belandt Romviel's hand op tafel. 'Ik heb de minister eens in een brief precies uitgelegd hoe het toegaat bij ons en dat de dagprijs absoluut verhoogd moet worden. Na drie maanden kreeg ik een brief terug waarin ze schrijft hoezeer ze werkt aan het oplossen van de wachtlijstproblematiek in ziekenhuizen. Daar vroeg ik helemaal niet naar! Ze heeft gewoon een standaardbriefje uit de la getrokken. Zo betrokken is ze nou!'

Een tijdlang heeft de Watersteeg een opnamestop gehad. Door het grote aantal zieken was zelfs de basiszorg onder druk komen te staan. 'Je weet hoe dat gaat,' zegt Romviel. 'Er was al te weinig personeel, wie overblijft werkt nog harder en dus wordt de kans dat onder hen mensen ziek worden ook weer groter. Weet je, als er een collega zwanger wordt, zou dat heel leuk moeten zijn, maar je kan je er al bijna niet meer toe brengen om te zeggen: hè meid, wat fijn. Nee, je denkt meteen aan die maanden zwangerschapsverlof en verlof na de bevalling en hoe lang je die collega kwijt zal zijn. Want je krijgt er niemand voor terug. Op de dementerenden afdeling waren er vorig jaar vijf zwanger. Klinkt heel harteloos, maar daar was niemand blij mee.'

'Mensen liggen soms met vier personen op een kamer. Hun enige privacy is hun nachtkastje en het prikbord aan het hoofdeinde van het bed'

Op de vraag: is werken in de zorg nog wel leuk? blijft een spontaan Ja natuurlijk! uit. 'Ik weet het niet,' zegt Romviel, 'ik heb nooit iets anders gedaan.' Ze herstelt zich dan en zegt: 'Ach ja, ik heb het reuze naar mijn zin, fantastische collega's en een prima sfeer op de afdeling. Die collegialiteit is wat me op de been houdt. Misschien dat ik het op een minder leuke afdeling niet zou volhouden. Ik besef dat we geen goede reclame zijn voor de sector. Wanneer er een stagiaire komt wordt die eerder gezien als een extra paar handen aan het bed dan dat ze een goede begeleiding krijgt. Die willen we haar wel geven, maar de tijd, hè? Een aantal meiden is daardoor afgehaakt. Doodzonde, want de beste ambassadeurs voor de zorg zijn de verpleegkundigen zelf. Een collega zei laatst: ik zou willen dat ik het beroep aan mijn kinderen kon aanraden. En ik snap wat ze bedoelt. Ook ik heb tegen mijn dochters gezegd: ga alsjeblieft iets anders doen.' Het verplegend personeel doet wat ze kan. De een neemt een handvol wilgentakken mee om met Pasen de woonkamer aan te kleden, een ander verkleedt zich met de vakantieweek – wegens geldgebrek binnenshuis georganiseerd – als clown en draagt versjes voor, of regelt dat het plaatselijke kerkkoor de repetitie op de Watersteeg houdt. Dankzij de inspanningen van personeel en vrijwilligers ziet het er op de Watersteeg best gezellig uit. 'Maar bouwtechnisch is het gebouw allang niet meer van deze tijd,' zegt Henk Gerrits, sectorhoofd van de afdeling somatiek. Mensen liggen met twee, soms met vier personen op een kamer. Hun enige privacy is hun nachtkastje en het prikbord aan het hoofdeinde van het bed. De plannen om te verbouwen zijn er, het geld ook. Maar kamers opsplitsen, muren neerzetten en inpandige badkamers maken kost ruimte. Dat betekent dat er bedden gesloten moeten worden. Het moge duidelijk zijn dat dat met de huidige wachtlijsten niet gaat. Dus willen we behalve verbouwen ook aanbouwen. En dan moet je op de bouwprioriteitenlijst zien te komen en voor de eerste paal de grond in gaat ben je zo weer een paar jaar verder.'

'Het personeel bij de NS zet zonder al te desastreuze gevolgen de trein stil. Maar wat als wij zeggen: laat de mensen maar liggen?'

'Er moet nu echt iets veranderen,' realiseerden personeel en management van de Watersteeg zich. Liefdewerk en ouwe lappen volstaan niet langer. 'De miljarden voor de zorg lijken alleen in capaciteitsuitbreiding te gaan zitten,' zegt Masuger. 'Verbetering van de bestaande zorg wordt vergeten.' Er werd een actiecomité opgezet dat de problematiek van het verpleegtehuis vol onder de aandacht ging brengen. Een gesprek met de inspecteur volksgezondheid leverde niet meer op dan diens constatering dat de basiszorg (wassen, eten, medicijnen) wel goed zat. Met ruim tweeduizend handtekeningen maande het actiecomité de Veghelse wethouder om zich vooral hard te maken voor het verpleeghuis en een brandbrief ging naar de Tweede-Kamerfracties van alle partijen. 'Onze middelen om de politiek te bewerken zijn beperkt,' erkennen zowel Romviel als Masuger. 'In de zorg ga je niet staken. Het personeel bij NS zet zonder al te desastreuze gevolgen de trein stil. De reiziger redt zich wel. Maar wat als wij zeggen: laat de mensen maar liggen?' Desondanks laat het actiecomité het er niet bij zitten. In samenwerking met SP-Kamerlid Agnes Kant en het comité Zorg voor Iedereen werkt Ellen Romviel aan een grote enquête onder het verpleeghuispersoneel. Met de resultaten zal Kant bij de voorjaarsnota op volle kracht het debat in gaan 'Ik wil er voor elke tien paar handen een paar bij,' zegt Kant strijdvaardig. 'Maar dan ook echt. Nog te vaak komen investeringen in de zorg niet aan waar ze horen te zijn. Het verhaal van de Watersteeg is helaas niet uniek. Ik heb het eens vergeleken met een sjoelbak, onderweg kom je zoveel gaten tegen waar het geld in kan vallen. Neem de jaarlijkse salarisverhoging. Daar krijgt de zorg elk jaar een bedrag voor, maar dat is bij lange na niet toereikend. Komt de minister dan met geld voor werkdrukverlichting, wordt dat niet besteed aan een extra collega, maar om de reeds werkende verpleegkundigen het salaris te geven waar ze volgens de CAO recht op hebben.'