Tribune 05/2001 Het grote bedrog achter de belspelletjes

Tribune 11 mei 2001 Het grote bedrog achter de belspelletjes

Hebt u ook wel eens meegedaan aan een van de vele tv-belspelletjes, in de hoop een vette prijs te winnen? En hoe lang werd u aan het lijntje gehouden als het om de prijsuitreiking ging? Die brandende vragen stelde SP-Kamerlid Jan de Wit aan televisiekijkend Nederland. Hij heeft het geweten. In korte tijd meldden ruim tachtig mensen hun ervaringen. Verhalen die er niet om liegen.

Op een nacht kon ik niet slapen en aangezien veel programma's op de buis slaapverwekkend zijn dacht ik dat tien minuten tv mij wel naar dromenland zouden brengen. Mooi niet. Ik kwam op RTL5 terecht in de Nachtsuite, zo rond half twee. Het allereerste wat ik zag was het hoofd van Loretta Schrijver dat een fractie veranderde en eruit ging zien als…? Marco Bakker. Ik zag het meteen. De presentatrice zei dat degene die met het goede antwoord kwam 25.000 gulden zou krijgen. Niets slaap, de adrenaline gierde door mijn lijf, wat een ongelofelijke buitenkans. Gauw bellen naar 0909 8860. Niet in gesprek. Hoera contact! Maar dan zegt een mannenstem dat ik eerst een cijfer moet kiezen tussen 0 en 9. Ik kies 3. Ach gut, het had 5 moeten zijn. Verbeten probeer ik het opnieuw en opnieuw. Op de tv roept de presentatrice: 'waarom belt er nu niemand' en ik roep hevig verontwaardigd terug dat er blijkbaar nog niet genoeg mensen hebben gebeld om de 25.000 piek bij elkaar te sprokkelen. U zult me wel erg naïef vinden maar ik dacht dat ik kon winnen met iets dat ik herkende, maar het was simpelweg een kansspel.

Niks pittige kennisvraag dus, (de vragen zijn van het niveau net-leren-lezen, schrijft een man aan Jan de Wit) gewoon een gokspel. Overduidelijk is dat bij het programma 'Ja, ik wil een miljonair', waarin kijkers konden meedingen door te wedden op een kandidate. De beloning voor het gokken welke bruid het zou worden: een BMW-cabrio. Een mooi sportwagentje van toch snel 80.000 gulden, zodat de winnaar zich ook 'miljonair' kan voelen. En waar gaat het allemaal om? GELD, zeggen de cynische critici in de duistere krochten van de media. Nee, ik doe mee voor de uitdaging, roepen de ruim 45 kandidaten voor de huwelijksmarkt. Het publiek wordt een vette vis voorgehouden en de kandidaten een miljonair. Er belden 750.000 kijkers ieder bijna 2 minuten, ze gaven 1,99 gulden per gesprek uit. RTL4 verdiende zo bijna 1,5 miljoen met de telefoonlijn. De cabrio kost 80.000 gulden. RTL4 houdt toch ook nog altijd 1,4 miljoen over, behalve de kosten voor de telefooncentrale en de doorberekening van tikken aan de KPN. Daarvoor kunnen ze zelf ook nog wat cabrio's voor de deur parkeren. Zo betaalt het programma zichzelf enkele malen terug. Nu met bel-minuten, later met de verkoop van het concept.

Gegevens over de belspelletjes. Gemiddeld aantal belminuten per uur: 50.000 tot 150.000. Het record aantal bij Call-tv was boven de 180.000 in een uur. Meer dan 70 procent van het inkomen van de commerciële zenders komt uit de belminuten. Het merendeel van de bellers heeft een inkomen onder modaal! Hoe ik aan de gegevens kom? Ik ben adviseur geweest van één van de presentatoren.

'Die spelletjes zijn een ordinaire vorm van bedrog. Mensen moeten tegen zichzelf in bescherming worden genomen'

Waarom bemoeit een politicus zich met belspelletjes? Is wel of niet bellen niet gewoon de verantwoordelijkheid van de mensen zelf? Je weet toch dat je belazerd wordt? 'Nee, dat weten mensen niet,' zegt Jan de Wit. 'Dat is het hem juist. Die tv-spelletjes zijn een ordinaire vorm van bedrog. Ze appelleren aan het diepste verlangen van de doorsnee kijker om ook eens een echte BMW te winnen. Niemand weet hoe de kandidaten worden geselecteerd, niemand weet hoe de winnaars worden aangewezen. De bellers hebben geen enkel inzicht hoe, en op welke wijze hun telefonische 'bijdrage' verwerkt wordt. Trekt een notaris een winnend telefoonnummer? Dingen echt álle mensen die gebeld hebben mee naar de prijs? Is één auto aan 'prijzengeld' niet erg weinig gezien de totale opbrengsten van 1,5 miljoen? Omdat gebruik wordt gemaakt van zo'n indringend medium als de televisie dient de overheid hier op te treden en inderdaad vanwege het verslavende element dat aan dit soort spelletjes vastzit mensen tegen zich zelf in bescherming te nemen.'

Mijn zoon is in november beroofd. De verzekering wil niet betalen. Aangezien hij hierdoor werkelijk aan de grond zit besloot hij een 'enkel' kansje te wagen bij zo'n verfoeilijk tv-spelletje. In mijn ogen tenminste, maar nu ook in de zijne. Resultaat: een telefoonrekening van ruim 700 gulden.

Ben je er wel door? Kom je wel in de uitzending? Heb je het juiste antwoord gegeven, is het nog maar de vraag of je echt gewonnen hebt. Verschillende mensen gaven aan hun prijs nooit te hebben gekregen.

Na een paar keer gebeld te hebben (à 1,50 gulden per gesprek) kreeg ik van de computer te horen dat ik het goede antwoord had gegeven en 1000 gulden had gewonnen. Na keurig mijn gegevens te hebben doorgegeven aan een beleefde vriendelijke dame, vertelde ze mij dat binnen 14 werkdagen de prijs zou worden overgemaakt. Echter op 16 februari was de geldprijs nog steeds niet bijgeschreven op mijn rekening. Ik heb ze het voordeel van de twijfel gegeven en Veronica maar eens gebeld met de vraag hoe het precies zat met de hele procedure. Nu was de vriendelijkheid ver te zoeken. Er werd mij te kennen gegeven – en ik citeer ‘Dan heeft u pech gehad.’

Ik heb meegedaan aan het programma 'Kiezen of delen', van de sponsorloterij. Daarin wordt opgeroepen mee te doen aan een tv-spel. De indruk wordt gewekt dat je direct kan bellen. In de uitzending doet ook iemand mee aan het telefoonspel. Maar dat kan helemaal niet, want het programma is niet live.

De diverse bewindslieden houden de Kamer sinds 1995 aan het lijntje en worden op hun beurt ook al twee jaar aan het lijntje gehouden

Al vanaf 1995 – toen de belspelletjes opkwamen – hebben Kamerleden van links tot rechts met grote regelmaat vragen gesteld over de toelaatbaarheid van belspelletjes. Ook drongen zij aan op een justitieel onderzoek. Aanvankelijk luidde het regeringsantwoord dat de spelletjes in strijd waren met de Wet op de Kansspelen, en dat het OM er aandacht aan zou besteden. Van deze beloftes is niets terechtgekomen: ondanks herhaaldelijk aandringen heeft de regering de zaak laten lopen. De diverse bewindslieden houden de Kamer sinds 1995 aan het lijntje en worden op hun beurt ook al twee jaar aan het lijntje gehouden in het 'constructieve overleg tot zelfregulering' dat zij voeren met de branche, de huidige dooddoener bij kritische kamervragen. De Wet op de Kansspelen wordt inmiddels stelselmatig op de tv overtreden. De Commissie van toezicht op de kansspelen constateert begin 2001 dat 'het feitelijk reeds een aantal jaren gedogen van televisiespelletjes geleid heeft tot de huidige onduidelijke situaties.'

Die vrouw op tv zegt: 'Ja binnen één minuut gaat die prijs er gegarandeerd uit'. En op het scherm zie ik een timer teruglopen van 1 minuut tot 0. Ik dacht: 'Nou, ik bel de laatste seconde dan moet ik wel in de show komen. Zegt die vrouw op tv: 'Niemand heeft gebeld met het goede antwoord, dus geven we voor deze ene keer nog een minuut extra.'

De verzamelde reacties zijn gebundeld in het rapport 'Ook belazerd?', dat De Wit eerdaags aanbiedt aan staatssecretaris Kalsbeek. Hij zal haar vragen de belspelletjes te verbieden. Ook wil hij een strafrechtelijk onderzoek, want naar de letter van de Wet op de Kansspelen zijn de belspelletjes illegaal. De wet kent een aantal categorieën waaronder onder meer de Staatsloterij, Holland Casino en de zogenaamde goede-doelenloterijen als de Postcodeloterij vallen. Voor deze, maar ook voor speelautomaten, de puzzelactie van de supermarkt en de bingo in het buurthuis, is een vergunning nodig. Die hebben de omroepen niet. Maar in plaats dat ze bij kop en kont gepakt worden, mikt staatssecretaris Kalsbeek op 'zelfregulering'. 'Dat is natuurlijk de kat op het spek binden,' zegt De Wit. 'De belanghebbenden zelf moeten nu de regels maken én toezien op de naleving. Het ligt voor de hand dat belangenverstrengeling troef wordt.'

Ik ben ook een keer zo stom geweest om te bellen naar het telefoonspel van de Postcode loterij. Ik kreeg een rekening gepresenteerd van 140 gulden. Ik doe eigenlijk alleen mee in de hoop eens het graf van mijn vader te kunnen bezoeken op het erekerkhof in Soerabaja. Ik ben zelf geboren en getogen in Indonesië en zou nog één keer terugwillen…