Tribune 05/2000 Interview: Raoul Heertje

Interview

Raoul Heertje

Tot voor kort bepaalde een select gezelschap van kleinkunstrecensenten wie het waard was op een podium te staan en wie niet. Cabaret was het summum, waarvan stand-up comedy maar een ranzig aftreksel was. Dat zullen we nog wel eens zien, dacht Raoul Heertje. In zijn comedyclub Toomler verzamelde hij beginnende comedians. Tien jaar later kan hij de gevestigde kleinkunstorde in het gezicht uitlachen. ‘Comedytrainers’ als Hans Teeuwen en Theo Maassen trekken volle zalen en stand-up comedy is in Nederland niet meer weg te denken.

‘Ik heb meer bevlogenheid dan de gemiddelde politicus’

Comedian ben ik uit noodzaak. Dingen waar ik mij over verbaas of kwaad over maak, kan ik op het podium kwijt. Daar schiet de wereld wel niets mee op, maar ik heb me lekker geuit. Het primaire doel is niet een lach te ontlokken. Als dat zo was, zou je elke avond hetzelfde kunnen doen. Heb je die lach eenmaal, dan is er verder niets meer aan. Natuurlijk geeft het een kick als er gelachen wordt. Maar als dat je enige doel is, stort je natuurlijk direct in elkaar als het publiek je een keer niet leuk vindt.

Ik maak me kwaad over dingen die ik in de krant lees of om me heen zie. Die bergbeklimmer van zestien jaar geleden, die wel of niet de top van de Mount Everest heeft gehaald. Hele bijlagen in de krant. Interviews met hem, met de mensen die met hem mee klommen en zeggen dat er geen enkele mogelijkheid was dat hij de top heeft gehaald. Die gozer zat ook nog eens bij Paul Witteman. Dit is dan het grote nieuws in Nederland, dat geloof je toch niet?! En natuurlijk heb ik me over de vrijlating van Pinochet erg opgewonden. Goh, wat was hij ziek! Maar hij was nog niet geland op het vliegveld in Chili, of hij maakt de meest wonderbaarlijke genezing door sinds Lazarus.

Als je echt wilt, zou je een stand-up comedian kunnen vergelijken met een Kamerlid dat zich opwindt over de misstanden in Nederland. Ik heb echter de illusie dat ik meer bevlogenheid heb dan de gemiddelde politicus. Daar zou ik dus niet graag mee vergeleken willen worden. Tenzij het iemand is die de oorspronkelijke bedoeling van de politicus belichaamt, een man die de wens van het volk in daden omzet. Maar bij de meesten is er tussen de bedoeling en de uitwerking iets fout gegaan. Ik kan me de desinteresse van mensen in de politiek best voorstellen. Het is zo nietszeggend geworden. Ik ken de politici ook niet meer, terwijl ik de actualiteit toch aardig volg. Nu is het makkelijk om te zeggen dat vroeger alles beter was, maar in de tijd van Wim Kan wist je nog wie wie was. Als Kan Duisenberg noemde, wist ik onmiddellijk op welke post hij zat. Als er nu een willekeurige minister wordt genoemd, komt zijn naam me nog wel bekend voor, maar heb ik vaak geen idee op welk ministerie die zit. Het gáát ook nergens meer over.

Het onderzoek naar de Bijlmerramp en de hele discussie die daar uit voortvloeide, had iets heel groots moeten zijn, maar ging toch uiteindelijk over niks. De grootste schok voor mij was die volstrekt lullige manier waarop de politiek met de hele zaak is omgegaan. Mijn ergste fantasieën konden niet tippen aan de waarheid. De manier waarop dingen zijn weggemoffeld – of onder de pet werden gehouden – en hoe de mensen die het betrof zijn geschoffeerd, is veel erger dan je ooit zou kunnen bedenken. Met de WAO wordt ook maar wat aangekloot. Mijn vriendin zat in de Ziektewet en wilde eruit. Ze heeft hemel en aarde moeten bewegen voor ze eindelijk door zo’n private arbodienst gekeurd werd. Al die private keurings- en reïntegratiebureaus… Er worden bakken geld verdiend aan arbeidsongeschikten en werklozen. Het zou niet moeten gebeuren dat er geen werklozen meer zijn, konden ze al die bedrijven opdoeken.

Eigenlijk zouden ze al het geld gewoon een jaar lang aan die zieke en arbeidsongeschikte mensen moeten geven en dan de hele zaak eens gaan bekijken. Niks gezeur met formulieren. Dag meneer achter het loket, wat doe je hier in vredesnaam? Wegwezen!

Met de verontwaardiging daarover kan ik op het podium wel een boel, maar met het onderwerp an sich niets. Wat dat betreft hebben comedians in de VS het makkelijker dan wij in Nederland. Er zijn hier nu eenmaal geen grote maatschappelijke misstanden die om een grap schreeuwen. Maar als je geforceerd materiaal gaat zoeken, gaat het mis. Dat heeft het publiek direct door.

Er zijn geen onderwerpen die ik pertinent laat liggen. Je moet je alleen afvragen of je er iets over te melden hebt, of dat je het onderwerp alleen aansnijdt om mensen te laten schrikken. Dat ze denken, nou nou die durft. Dan kom je in de categorie cabaretiers als André Manuel, die in interviews harde grappen maakt over Anne Frank, maar die ik er van verdenk Het Achterhuis niet eens te hebben gelezen. Van die types die niks weten en niks begrijpen en toch harde grappen maken. Want dan zijn ze links en geëngageerd en taboedoorbrekend. Niet dat het onderwerp niet mag, maar ze hebben er niks over te melden. Nee, gevoeligheid over Anne Frank grappen hebben niets te maken met het feit dat ik joods ben. Door die achtergrond kan me op dat vlak juist meer veroorloven. Net zoals Najib Amhali, een Marokkaanse comedian bij comedytrain, makkelijker wegkomt met grappen over Marokkanen dan ik. Hij neemt vooroordelen in de zeik en dat doet hij fantastisch. Loop je nog het gevaar dat het publiek niet denkt goh, daar houdt hij ons even een spiegel voor, maar eindelijk zegt een Marokkaan ook eens dat het allemaal dieven zijn.

Er wordt me wel eens gevraagd: ja maar waarom mag ik geen grappen over joden maken, een goeie grap is toch gewoon een goeie grap? Dat is natuurlijk ook zo. Mijn enige criterium bij dit soort grappen, en ik weet dat dat belachelijk is, is of ik de intenties vertrouw van degene die ze maakt. Theo Maassen heeft ooit eens op toneel gezegd dat, als hij in Amsterdam speelt, hij altijd bij mij logeert. Hartstikke gezellig bij Raoul. Oke, het is wel wat duurder dan een normaal hotel, maar ja… Ik weet hoe hij dat bedoelt. Als een vreemde zoiets zou zeggen, zou ik misschien wel heel kwaad worden. Hetzelfde geldt voor Theo van Gogh. Ik ken hem een beetje en ben ervan overtuigd dat hij geen antisemiet is, maar ik zou niet weten wat hij nog zou moeten schrijven om wél antisemiet te worden.

Voor ik met comedytrain begon was er op het gebied van stand-up comedy in Nederland nog niks. Engeland en de Verenigde Staten hebben een lange comedy geschiedenis, hier hadden we lange tijd alleen cabaret. Een systeem van impressariaten recensenten en festivals hield iedereen zijn plek. Een mislukte cabaretiers als Van den Hanenberg, nu recensent van de Volkskrant, maakte uit of iemand voor vol werd aangezien. Comedytrain schopte dat systeem omver en heeft daardoor flink wat tegenwerking ondervonden. Zonder dat ze ooit naar een voorstelling geweest waren, schreven recensenten dat stand-up rotzooi was, en alleen maar poep en pies grappen. Onzin. In principe verschilt stand-up niet heel veel van cabaret. Het is veel directer. In theater geldt de afspraak tussen publiek en artiest: als jij je act doet zal ik kijken en applaudisseren. Er zit een gat van tien meter tussen podium en zaal, dan kan dat. Maar als ik in Toomler zie dat de eerste rij zit te gapen of massaal wegloopt om bier te bestellen, moet ik direct reageren. Maar goed, allemaal kift van die gasten, natuurlijk. Wij hadden hun de macht ontnomen om te bepalen wie het wel en wie het niet waard is op een podium te staan. Tachtig procent van het nieuwe talent in Nederland – Hans Teeuwen, Jan Jaap van der Wal – komt uit comedytrain. We doen het natuurlijk voor de lol, maar het is best lekker te realiseren dat we dat los van alle recensenten maar mooi hebben gepresteerd.