Tribune 2/97: Handel in "smart drugs" via internet

Handel in "smart drugs" via internet:

Niet snugger, maar link

De illegale medicijnenhandel heeft een enorm gat in de markt ontdekt: Internet. Zonder recept en zonder controle verwisselen pillen die de hemel op aarde beloven als snoepjes van eigenaar. De Tribune ging op onderzoek uit, bestelde on line 580 "verboden vruchten" en deed na ontvangst een aantal onthutsende ontdekkingen. Een verhaal als een bijsluiter.

Smart drugs of "smarties" heten ze in Amerika, "snuggertjes" in Nederland. Pillen waarvan de gebruikers hopen scherper te gaan denken, zich zekerder te voelen, sexueel beter te presteren, veroudering tegen te gaan en langer te leven. Zolang mensen extra vitaminen nemen, is er weinig aan de hand. Maar de laatste jaren is er een nieuwe, veel minder onschuldige trend. Serieuze medicijnen - voor epilepsie, hoge bloeddruk, de ziekte van Alzheimer, enzovoort - worden door fanatieke "levensverlengers" als snoepjes geslikt. Zonder recept, zonder controle.

Voor de "snuggeraars" is het niet eenvoudig aan de gewenste medicijnen te komen. Ze zijn immers alleen op recept verkrijgbaar en een beetje huisarts zal niet snel een groeihormoon voorschrijven vanwege vermeende levensverlenging. Een aantal geneesmiddelenhandelaren kan de verleiding echter niet weerstaan om een graantje mee te pikken van de smart drugs-markt. En die is enorm. Volgens schattingen gaat er alleen al in de Verenigde Staten voor 6 miljard dollar om in deze branche.

Omdat de illegale handel niet vrijelijk kan adverteren, is het snel groeiende Internet een prachtig marketing-medium. Wereldwijd worden via de "nieuwsgroepen" van het computernetwerk ervaringen uitgewisseld over de werking van middelen en vooral ook over de vraag hoe daar aan te komen is.

Het logo van Eurocare verried ongewild het doel: net een dollarteken!

Ook een Nederlandse onderneming rook het grote geld. De gebroeders Visser van Fisher Farma in Lelystad openden in het voorjaar van 1996 een website op Internet onder de naam Eurocare. "Een goedkope bron voor smart drugs en meer dan 2000 receptgeneesmiddelen", riep de home-page van de broers. "Wij zijn gespecialiseerd in moeilijk te verkrijgen medicijnen tegen redelijke prijzen." Het logo van Eurocare verried ongewild het doel: een esculaap-rond-reageerbuis vormden samen precies een dollarteken. De bezoeker van de website kon on line bestellen wat hij wilde en in iedere gewenste hoeveelheid. Receptmedicijnen tegen depressie (zoals Prozac, berucht om zijn bijwerkingen) en impotentie, eetlustremmers en een lange reeks smart drugs. De service van Eurocare was een geschenk uit de hemel voor de "smarties"-slikkers. En een geweldige inkomenstenbron voor de gebroeders Visser, want hun prijzen lagen fors boven de maxima die in Nederland gelden.

Maar de lucratieve handel zou niet lang goed gaan. Eurocare-zendingen werden in beslag genomen in Amerika. Er kwamen protesten uit Duitsland en Engeland. Op de Zwitserse televisie deed een journalist half oktober verslag hoe hij Roaccutane bestelde en ontving. Zónder bijsluiter, terwijl dit medicijn bij zwangerschap grote kans biedt op misvorming van de ongeboren vrucht. "Mensen moeten ook zelf nadenken wat ze slikken," was het commentaar van "dokter" Visser. Fabrikant Hoffmann La Roche was woedend: ongecontroleerd gebruik van medicijnen kan alleen maar leiden tot ongelukken en aantasting van haar goede naam.

Enkele weken later grepen de Nederlandse Inspectie voor de Gezondheidszorg en het Openbaar Ministerie eindelijk in. Begin november verdween Eurocare van Internet. De Vissers hangt vervolging boven het hoofd. De Wet op de Geneesmiddelen schrijft immers voor dat receptmedicijnen alleen door apothekers geleverd mogen worden en uitsluitend op vertoning van het voorschrift. Bovendien is het aanprijzen van zulke geneesmiddelen in de hele Europese Unie verboden.

Binnen een week wordt een dikke envelop met illegale middelen bezorgd

Met de verdwijning van Eurocare is echter nog geen eind gekomen aan de postorder-farmacie via Internet. Dat blijkt uit een onderzoek van de Tribune. We concentreerden ons met name op InHome Health Services, al jaren de grootste en "beste" handel in "snuggertjes", en ook al jaren op de zwarte lijst van de Amerikaanse inspectie FDA. Vroeger moest je InHome's pillen bestellen in Zwitserland, hoewel klanten hun pakjes ontvingen uit België. Nu is het bedrijf te vinden op Internet: http://www2.smart.net/~inhome. Daar worden slechts vijftien producten aangeboden, maar dat zijn wel allemaal "toppers" in de wereld van de smart drugs: medicijnen tegen hoge bloeddruk, epilepsie en de ziekte van Alzheimer en middelen om borstvoeding te stoppen. De vermeende heilzame werking van deze preparaten wordt op de World Wide Web-pagina's van InHome uitvoerig uit de doeken gedaan: beter geheugen en concentratievermogen, tegen veroudering, stimulans voor de geslachtsdrift, levensverlenging, onderdrukking van angst.

We vullen on line een bestelformulier in. Opvallend is dat de prijzen niet alleen vermeld staan in US-dollars, Britse ponden en Zwitserse franks, maar ook in Nederlandse guldens. We moeten voor minimaal 100 gulden bestellen. InHome Health Services is nog net zo fatsoenlijk dat je je verlanglijst moet afdrukken om hem van een heuse handtekening te voorzien. Bij Eurocare was een druk op de "OK"-knop al voldoende. In beide gevallen verklaart de besteller dat hij de middelen gebruikt met instemming van een arts en zih houdt aan de importregels van zijn land.

We sturen het bestelformulier op naar het opgegeven adres van InHome aan Regent Street 302 in Londen. Binnen een week wordt een dikke envelop bezorgd. Ze bevat - geheel volgens onze vraag - 50 tabletten Bromocryptine (zonder bijsluiter), 300 tabletten Diphantoïne, 60 tabletten Piracetam (met een Spaanse bijsluiter), 120 tabletten Melatonine (een niet-geregistreerd en dus verboden middel, zonder bijsluiter) en 50 tabletten Propanolol.

"De kans op levensverkorting acht ik veel groter dan die op levensverlenging"

Apotheker I. Keyzer uit Oss geeft desgevraagd commentaar. "De productbeschrijvingen op Internet van InHome Health Services lijken meer op romans dan op monografieën van geneesmiddelen. Ze zijn zeer onvolledig, suggestief, met halve waarheden en selectieve citaten." Dat Nederlandstalige bijsluiters ontbreken schokt Keyzer daarom des te meer. "Niet voor niets maakt de bijsluiter deel uit van de registratie van geneesmiddelen. Hij bevat noodzakelijke informatie over toepassing en dosering en waarschuwingen voor bijwerkingen en wisselwerking met andere middelen. InHome geeft maar vijf regeltjes informatie over Bromocriptine en Diphantoïne. In de Pharmacopoeia van Martindale staan hierover 10, respectievelijk 17 kolommen tekst. Vooral Bromocriptine is een moeilijk middel met vele werkingen. Het is echt schrijnend dat dat zo aan mensen aangeboden wordt."

Wat er gebeurt wanneer we deze middelen allemaal driftig gaan slikken, kan Keyzer niet met zekerheid zeggen. "Maar de kans op levensverkorting acht ik veel groter dan die op levensverlenging. Waarschijnlijk zult u meer merken van bijwerkingen dan van de beloofde werking. De enige zekerheid is dat u een hoop geld kwijt bent. Want u moet goed beseffen dat het in Nederland zo is: als een middel aantoonbaar werkt en u hebt het nodig, dan zal iedere arts u dat gewoon voorschrijven. Sneller, goedkoper en mét bijsluiter."

De Inspectie voor de Gezondheidszorg verzekert ons dat de illegale medicijnenhandel de volle aandacht heeft. "In samenwerking met de douane proberen we zulke zendingen aan de grens te onderscheppen," zegt voorlichter W. Annard. De heer Mulder van de douane in Rotterdam bevestigt dat. "Steekproefsgewijs worden zulke pakketten gecontroleerd. Zit er geen apothekersverklaring bij, dan worden medicijnen in beslag genomen." Op ons verzoek zal Mulder nagaan hoe vaak dat gebeurt. Zijn terugmelding is echter onthutsend: "Sorry, dom van me, ik had moeten beseffen dat het gaat om zendingen uit Engeland. Dat is Europese Unie, vrij verkeer van goederen. Wij mogen die pakjes helemaal niet openen..."

De Inspectie voor de Gezondheidszorg neemt de zaak serieus op. Onze informatie zal nagetrokken worden en doorgegeven aan de Britse autoriteiten. Maar enkele dagen later blijkt dat dat het verkeerde land is. Er rolt dan weer een envelop van InHome Health Services door de brievenbus, met een nieuw bestelformulier. Het afzender-adres is weer in Londen, maar de brief draagt een Beatrix-postzegel. Hij is verstuurd vanuit Amsterdam! Argwanend lopen we nog eens door het InHome-dossier. Telefoon hebben ze niet. Wel een faxnummer: +31-20-682-4441. Dat is ook Amsterdam! Gebeld met de Britse Kamer van Koophandel. "Nee, er is bij ons geen firma met die naam geregistreerd." Een Londense televisie-medewerkster gaat op ons verzoek een blik werpen in de prestigieuze Regent Street. De naambordjes van nummer 302 melden geen InHome Health Services. Ook een wandeling door de gangen van het gebouw levert niets op.

Nederlandse handelaren kunnen via Engeland zomaar verboden spullen leveren aan Nederlandse klanten

Het lijkt erop dat InHome gevestigd is in Amsterdam en in Engeland alleen een agent heeft die de post verzorgt. Onder bescherming door de Europese vrije markt kunnen Nederlandse handelaren via Engeland verboden spullen leveren aan Nederlandse klanten. Naspeuringen via Internet leveren de naam van één betrokkene op: Erik Tersteeg. Op onze vragen verklaart hij "presence provider" en niet de baas van inhome te zijn. Maar Tersteeg verdedigt de handel wel: de "smarties"-besteller is volgens hem zelf verantwoordelijk voor de naleving van receptuur- en importwetten. De Inspectie voor de Gezondheidszorg onderzoekt de zaak.