‘Vrede is meer dan alleen het beëindigen van oorlog’
Bijna een jaar geleden viel Rusland Oekraïne binnen. Wat toen volgde was een bloedige oorlog met enorm menselijk leed. Dit was het centrale onderwerp op de Vredesdag van de SP. Met verschillende sprekers, een panel en deelnemers in de zaal werd gezocht naar antwoorden op belangrijke vragen: Hoe eindigt deze oorlog en wat is daarvoor nodig? Hoe beschermen we de mensenrechten? Hoe ziet de Europese veiligheidsorde er straks uit? Onder leiding van SP-Kamerlid Jasper van Dijk gingen de aanwezigen in gesprek.
Het zou onrealistisch zijn om te denken dat de oorlog opgelost kan worden op een zaterdagmiddag in een zaaltje in Amersfoort. Toch was de opbrengst van de gesprekken goed en waren de uitgewisselde inzichten verhelderend. Voor een belangrijk deel kwam dat door de aanwezige sprekers. Deskundigen zoals Tiny Kox (Raad van Europa), Cor Oudes (Pax), Jan Hoekema (Pugwash), Andrej Hunko (Die Linke) en Jeremy Corbyn (Labour) deelden hun visie. In het panel discussieerden Kirsten Meijer (Nederlands Helsinki Comité), Wendela de Vries (Oproep tot onderhandelen) enBastiaan van Apeldoorn (Senator SP, hoogleraar VU) met elkaar en met de zaal over de beste weg naar vrede.
Hoewel de opvattingen verschilden over hoe de oorlog beëindigd kan worden, waren alle sprekers het wel over één ding eens: Rusland is de agressor en niemand anders is verantwoordelijk voor al die slachtoffers van de afgelopen maanden. Wat vervolgens de juiste stappen zouden moeten zijn richting vrede, daarover volgde een interessante discussie.
Angst voor escalatie
Een heet hangijzer in de gesprekken was de levering van meer en zwaardere wapens aan Oekraïne. De argumenten tegen die levering kwamen duidelijk naar voren in het betoog van Andrej Hunko, parlementslid voor Die Linke in Duitsland. Die Linke is fervent tegenstander van de levering van bijvoorbeeld Leopard-tanks, terwijl andere Duitse partijen dat wel willen. Hunko betoogde dat levering van die tanks de vrede eerder verder weg zou brengen dan dichterbij. Ook Jeremy Corbyn, tot 2020 partijleider van het Britse Labour, zat op die lijn. De twee sprekers vrezen verdere escalatie.
Kirsten Meijer van het Nederlands Helsinki Comité sprak uit dat de agressie van Rusland een directe aanleiding is om het Oekraïense volk te steunen, ook met wapens: ‘Hele steden worden nu verwoest, we zien het elke dag op het nieuws. Onder die omstandigheden is het erg belangrijk om niet toe te geven aan de druk van de agressor. We moeten die mensen beschermen en dat kan nu, helaas, niet zonder wapens.’
In de Nederlandse discussie over de levering van wapens miste Bastiaan van Apeldoorn vaak de discussie over de gestelde doelen: ‘De vraag is hoe de oorlog zo snel mogelijk stopt en hoe Nederland daaraan kan bijdragen. Je kunt in deze oorlog niet neutraal zijn. Waar ik me wel zorgen over maak is dat de oorlogsdoelen opgeschoven zijn. Het zijn niet meer alleen de Oekraïners die het grondgebied verdedigen. De Verenigde Staten spreken nu bijvoorbeeld over het structureel verzwakken van Rusland als doel. De belangen van de Verenigde Staten lopen niet altijd samen met het belang van vrede. Oekraïne is bezig met een gerechtvaardigde verdedigingsoorlog en die moeten we steunen, ook militair. Tegelijkertijd mag oorlog geen middel voor het Westen zijn om een regimewissel te bewerkstelligen. Ik hoop dat de Verenigde Staten zo verstandig zijn om achter de schermen aan te dringen op onderhandelingen. Zij hebben er ook geen belang bij om deze oorlog nog jaren te laten duren.’
Tribunaal
Zo lang er niet wordt onderhandeld en er geen vrede is, vallen er nog dagelijks slachtoffers. Dat zijn niet alleen militairen, maar ook burgers. Sinds de start van de oorlog zijn er talloze mensenrechtenschendingen gepleegd. Het gaat dan bijvoorbeeld om executies en verkrachtingen. Onafhankelijke organisaties zoals het Nederlands Helsinki Comité monitoren dit zo goed mogelijk. Er zijn al meer dan 27.000 gedocumenteerde oorlogsmisdaden. Zodra het mogelijk is moeten deze zaken voor een tribunaal komen zodat de verantwoordelijken kunnen worden bestraft.
Om het zo ver te laten komen, zal er eerst vrede moeten zijn. Tiny Kox, president van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa, wil tijdens een internationale top in IJsland in mei bespreken hoe die vrede eruit zou moeten zien: ‘We moeten nieuwe afspraken maken over hoe we in Europa gaan samenwerken. Samen zijn we sterk genoeg om grote machten tegen te gaan die geen argumenten hebben maar wel een leger. Daarvoor moeten de democratie, rechtstaat en bescherming van mensenrechten in lidstaten verbeteren. Als een land daaraan niet voldoet dan is dat een grond om je te verzetten.’
De SP pleit daarbij voor een nieuwe veiligheidsarchitectuur in Europa. Tiny Kox: ‘Daar moet ook Rusland onder gaan vallen. Anders komt er nooit langdurige vrede. Deze oorlog moet stoppen en daarna moeten we gaan werken aan die nieuwe veiligheidsorde. Dat is een plan van de lange adem maar wel een voorwaarde om een beschaafde samenleving overeind te houden. Als je dat niet hebt dan ben je overgeleverd aan de grote machten. Het alternatief is oorlog. Dit is het moment om ons te organiseren tegen de oorlog en voor de vrede. De agressor Rusland moet teruggedreven en bestraft worden, maar voor een duurzame vrede is meer nodig dan alleen het beëindigen van de oorlog.’
De hele Vredesdag is terug te kijken via: sp.nl/vrede23