Tribune 11/2011 :: ‘Huurachterstand was het beste wat me is overkomen’

Intensieve persoonlijke aanpak schulden succesvol

‘Huurachterstand was het beste wat me is overkomen’

Steeds meer huishoudens kampen met schulden. Dat zorgt voor veel sociale problemen, die voor politici onoplosbaar lijken. Onterecht, volgens budgetcoach Manon van den Berg. Met een snelle, intensieve en persoonlijke aanpak trekt zij mensen uit het financiële drijfzand.

tekst: Jola van Dijk foto: Sander van Oorspronk

Emile Roemer en Manon van den Berg

Het kantoor van een deurwaarder lijkt een onlogisch startpunt voor een werkbezoek over succesvolle schuldhulpverlening, maar dat is wel waar Emile Roemer en Manon van den Berg de dag beginnen. De SP-fractievoorzitter is bij haar op bezoek omdat hij meer over haar aanpak wil weten. Adago, de organisatie waar Van den Berg voor werkt, is opgericht door Groenewegen en Partners Gerechtsdeurwaarders. Het kantoor wordt vaak ingeschakeld door woningcorporaties en heeft daarom regelmatig met woningontruimingen te maken als mensen de huur niet meer kunnen betalen. Commercieel directeur Dick Kruiswijk van Groenewegen: ‘Lange tijd betekende het niet betalen van de huur automatisch ontruiming, maar dat levert bijna alleen maar verliezers op. De achterstallige huur krijg je er niet mee terug, terwijl de ontruiming en het opknappen van de woning wel geld kosten. Je creëert bovendien heel veel sociaal-maatschappelijke ellende en uiteindelijk zullen die mensen toch weer de woningmarkt op gaan. Wanneer ze dan niets geleerd hebben zal de geschiedenis zich waarschijnlijk herhalen. Uiteindelijk verdienen alleen gerechtsdeurwaarders iets aan een ontruiming. Maar we merken dat woningcorporaties, ondanks een stijging van het aantal huishoudens met een huurachterstand, steeds minder geneigd zijn om over te gaan tot ontruiming. We bieden onze opdrachtgevers daarom sinds drie jaar de mogelijkheid aan om Adago al na de eerste maand huurachterstand in te schakelen. De wachtlijsten bij de schuldhulpverlening zijn veel te lang.’ Roemer is enthousiast over dit initiatief van het deurwaarderskantoor en wordt steeds nieuwsgieriger naar de werkwijze van Van den Berg. Wanneer ze ingeschakeld wordt door een woningcorporatie, krijgt ze tien uur de tijd om iemand te helpen de financiën weer op orde te krijgen. De hulp wordt op vrijwillige basis aangeboden, maar door de schaamte die veel mensen voelen is het soms moeilijk om het eerste contact te leggen. Van den Berg: ‘Ik heb weleens het eerste gesprek door de brievenbus gevoerd omdat iemand zo bang was geworden voor alle schuldeisers.’

Persoonlijke aandacht

De Utrechtse woningcorporatie Bo-Ex (een afkorting voor ‘bouwen en exploiteren van woningen’) is een van de corporaties die huurders de budgethulp van Adago aanbiedt. Directeur Johan Klinkenberg vertelt Roemer dat de corporatie zo’n 9.000 sociale huurwoningen heeft. De mensen van Bo-Ex kennen hun huurders goed. Wanneer ze vermoeden dat iemand financiële problemen heeft en baat heeft bij een budgetcoach kunnen ze de hulp van Adago inroepen. Anders dan je misschien zou denken, zijn het lang niet altijd mensen in de bijstand die meer uitgeven dan er binnenkomt, vertelt woonconsulent Tijs de Jong. Roemers plan voor het geven van budgetonderwijs aan kinderen krijgt hier dan ook volop steun. De Jong: ‘Veel jongeren hebben geen idee welke consequenties het kan hebben als hun saldo negatief wordt. Ze steken liever de kop in het zand, maar dat veroorzaakt juist problemen.’ Directeur Klinkenberg is enthousiast over de manier waarop Van den Berg de huurders van Bo-Ex helpt. ‘We helpen onze huurders, maar we helpen tegelijkertijd onszelf. Want als iemand zijn zaakjes niet op orde kan krijgen en de schuldsanering in moet krijg je als schuldeiser niets. In het eerste halfjaar van onze samenwerking hebben we 28 mensen door Adago laten helpen. Dat heeft ons 14.000 euro gekost, maar twee derde van die mensen heeft z’n leven inmiddels weer op de rit en er is al een aantal mensen die hun betalingsregeling helemaal voldaan hebben.’ De Jong: ‘We hebben al een mailtje gekregen van iemand die zei dat de huurachterstand bij Bo-Ex het beste was wat haar overkomen was. Dat motiveert ons enorm.’

Het gezelschap bezoekt ook een cliënt van Van den Berg, postsorteerder Dick Dijkshoorn. Hij is een van de mensen die het gelukt is om de hele huurachterstand bij Bo-Ex via een betalingsregeling te voldoen. Dijkshoorn kwam in de problemen doordat hij al een paar jaar van een absoluut minimum inkomen moest leven en daardoor de rekeningen van gas, water, licht en huur niet altijd kon betalen. ‘Al die tijd heb ik al geen nieuwe kleding meer gekocht en zitten concerten er niet in, terwijl ik vroeger zelf optrad als gitarist. En dan gebeurt het me iedere keer dat ik ontslagen wordt als postsorteerder omdat ik anders een vast contract zou moeten krijgen. Ook nu werk ik weer even tijdelijk voor de concurrent, om over een half jaar weer te kunnen solliciteren. Al m’n collega’s hebben hetzelfde probleem, dus de sfeer is om te snijden op het werk.’ Roemer leeft heel erg mee met het verhaal van Dijkshoorn en windt zich op over het gedrag van de postbedrijven. ‘Vroeger was je trots om voor de post te werken, maar dit is van de zotte. Ik noem het gewoon uitbuiting.’ Nu gaat het goed met Dijkshoorn en zijn alle schulden weggewerkt, maar hij vreest wel voor de toekomst. ‘Er hoeft maar iets te gebeuren en ik zit er weer in.’ Om dit te voorkomen helpt Van den Berg de mensen niet alleen om de schulden af te betalen, maar doet ze ook aan nazorg. Eens in de zoveel tijd belt ze Dijkshoorn op, om even de vinger aan de pols te houden en hem eventueel opnieuw te helpen.

Ter afsluiting van de dag rijdt Roemer met Van den Berg naar de andere kant van Utrecht om met Shamila Sambo te praten. Deze trotse dame zou eigenlijk de schuldsanering in moeten, omdat ze zoveel schulden heeft dat het niet binnen drie jaar af te betalen is. Van den Berg: ‘Als blijkt dat het niet mogelijk is om alles in drie jaar af te betalen zorg ik ervoor dat de mensen gewassen en gestreken aankomen bij de schuldhulpverlening, zodat ze hopelijk sneller geholpen kunnen worden omdat niet eerst de administratie nog uitgezocht hoeft te worden. Anders moeten mensen met een tasje vol papieren naar de balie van de kredietbank om te zeggen dat ze problemen hebben. Dat is vaak een veel te hoge drempel.’ Zelfs gewassen en gestreken weigert Sambo naar de schuldhulpverlening te stappen, omdat die drie jaar lang haar financiën over zal nemen en overgebleven schulden kwijt zal schelden.

‘Ik wil het zelf doen, stuk voor stuk. Ik wil blijven beschikken over mijn eigen geld en zelfstandig blijven. En als het niet meer lukt roep ik Manon.’ Afgelopen tijd zag het er een aantal maal naar uit dat Sambo alsnog naar de kredietbank zou moeten, omdat niet alle deurwaarders mee wilden werken. Door de hulp van Van den Berg, die soms buiten de deurwaarder om naar de schuldeiser ging en daar alsnog een regeling wist te treffen, heeft Sambo tot nu toe zelfstandig haar schulden af kunnen betalen. Toen ze elkaar ontmoetten trof Van den Berg een geknakte, ineengekrompen vrouw aan, maar Sambo houdt het nu met haar hulp al anderhalf jaar vol – terwijl ze sindsdien de ene na de andere tegenslag gehad heeft. ‘Ik ben nu al tien weken bezig met het oplossen van de gevolgen van een brandje in de keuken. Mijn hele huis staat vol dozen, terwijl ik drie banen heb. Op weg naar het station bezorg ik post, dan werk ik fulltime als projectmedewerker bij een bank en vier dagen in de week ‘s avonds werk ik als schoonmaakster. En in plaats van dat de overheid me helpt, maken ze het me alleen maar moeilijker. De kredietbank wil me niet helpen als een schuldeiser niet meewerkt, want ze nemen álles van je over of niets. En ik moet bijvoorbeeld van de overheid iedere maand een boete betalen voor mijn zorgverzekering.’ Roemer is diep onder de indruk van het verhaal en de wilskracht van Sambo. Temeer omdat ze de schulden niet zelf veroorzaakt heeft, maar overgehouden aan een slechte relatie. ‘Wat ben jij een doorzetter. Ik weet in ieder geval weer waar ik het allemaal voor doe.’