Tribune 7/2003: Betaald voetbal op de pijnbank

Tribune 11 juli 2003

Agnes Kant: ‘Eerst zien, dan geloven’

Strengere regels voor betaald voetbal

Begin deze maand deelde de KNVB op de ouderwetse manier licenties uit aan de Betaald Voetbal Organisaties (BVO). Volgend jaar treedt een nieuw licentiesysteem in werking. Belangrijkste reden voor deze koerswijziging zijn de clubs zelf. Bij vele BVO's is er jarenlang sprake geweest van financiële wanprestaties. Toch bleven deze clubs gewoon deel van het Betaald Voetbal Circus, want altijd was er wel een gemeente of een puissant rijke liefhebber die de helpende hand bood. Als de KNVB doet wat ze belooft, behoort dat tot het verleden.

Donderdag 8 mei. KNVB-directeur Henk Kesler is de opening van vele sportkaternen door zijn uitspraak dat betaald voetbal in Maastricht geen toekomst meer heeft. Volgens hem bezorgt MVV de bedrijfstak betaald voetbal een slechte naam. 'De manier waarop de Maastrichtse eerstedivisionist omgaat met spelers, trainers en medewerkers is maatschappelijk onverantwoord,' aldus Kesler in Dagblad De Limburger. Hoewel MVV 'slechts' 1,5 miljoen euro schuld heeft, is de situatie bij MVV niet te vergelijken met die bij andere clubs, zegt Kesler in de krant. MVV heeft geen licentie gekregen, omdat de club bij haar aanvraag geen onderbouwing heeft aangegeven voor het aflossen van de schuld. 'Dit in tegenstelling tot andere clubs in de problemen, zoals TOP Oss, FC Twente en FC Utrecht. Bij die clubs is zicht op een oplossing. MVV is de enige club in het betaald voetbal, waarbij het structureel fout zit.'

Dinsdag 17 juni, opnieuw Dagblad De Limburger: De voetbalbond KNVB heeft gisteren MVV alsnog een licentie gegeven voor volgend seizoen. Wat er al niet kan veranderen in anderhalve maand. Toen liet de Maastrichtse burgemeester Leers weten dat het afgelopen was met gemeentelijke steun voor de noodlijdende club. 'De gemeente Maastricht is niet van plan om MVV nog eens een keer de helpende hand toe te steken. 'Dat kunnen wij niet en dat willen wij niet,' aldus burgemeester Leers.

Het college van burgemeester en wethouders sprak zich unaniem uit tegen financiële steun. De raadsleden schaarden zich tijdens een commissievergadering algemene zaken achter deze beslissing.

MVV kampte met een schuld van 1,5 miljoen euro. De gemeente Maastricht sprong de laatste jaren al vier keer in de bres om een dreigend faillissement af te wenden. 'Wij kunnen het maatschappelijk niet verkopen om dat nog eens een keer te doen,' verklaarde burgemeester Leers tijdens de commissievergadering. 'Elke gemeente staat zwaar weer te wachten. Maastricht mag, kan en wil niet de verantwoordelijkheid nemen.' Terwijl buiten het stadhuis supporters hun ongenoegen uitten over deze weigering, had Leers een ander idee.

'Het woord is nu aan het bedrijfsleven, ik hoop dat zij hun verantwoordelijkheid nemen,' aldus de burgemeester. MVV-manager Marcel Franssen zei echter het ergste te vrezen. 'Ze hebben het woord gegeven. Het is over. Ja, dat denk ik wel.' Maar Leers kreeg gelijk. De druk op de ketel maakte dat zich kort na de beladen vergadering al een anonieme sponsor meldde die toezegde een deel van de achterstallige salarissen te betalen. Niet veel later maakte de bekende zakenman Melchior bekend dat hij MVV te hulp zou schieten. Zoals gezegd. MVV kan ook het komend jaar weer in de competitie van start.

Een soortgelijk voorbeeld speelde zich in Oss af. Ook daar klopte de plaatselijke BVO (Betaald Voetbal Organisatie) aan bij de gemeente. Geheel tegen de wens van een kleine harde kern supporters liet de SP-fractie weten dat TOP het tekort zelf maar moest oplossen. Een werkgroep kon zich gaan buigen over de toekomst van de club. Bij een tussenrapportage liet voorzitter P. Galle van deze werkgroep weten dat er nog licht aan het eind van de tunnel was, maar dat eerst het lopende seizoen goed afgesloten diende te worden. Galle was pessimistisch over het instappen van mogelijke sponsors om het tekort van 300.000 euro weg te werken. Opnieuw werd de bal teruggelegd bij de gemeente. De SP liet onmiddellijk weten dit niet terecht te vinden. 'Het bestuur van de voetbalclub is hiervoor verantwoordelijk,' aldus fractievoorzitter Toon Voets. De SP-fractie heeft de verwachting dat de club dat laatste gat ook nog kan dichten. 'De afgelopen drie weken is al veel bereikt, dit moet ook nog kunnen,' opperde Voets, geheel in de lijn van de Maastrichtse burgemeester Leers. Maar de plaatselijke BVO kreeg nog wat andere eisen op het bord. De SP stelde als voorwaarde dat het bestuur van TOP versterkt zou worden. 'De problemen waarin de club terecht is gekomen, komen door het bestuur.' Verder stelde de SP dat de ruimte onder de B-tribune beschikbaar zou moeten komen voor sociaal-culturele organisaties. 'Zoals de Reddingsbrigade, het kindervakantiewerk en de scouting, die zitten te springen om een goede accommodatie.' En weer werd de werkgroep aan de vergadertafel gezet. En met succes. Net als in Maastricht bleek op de valreep dat een oplossing wel degelijk mogelijk was.

Een nieuw gepresenteerd reddingsplan bleek het juiste. Hierin stond onder meer centraal dat de gemeente Oss de club alsnog een lening van 300.000 zou verstrekken om de directe schulden af te lossen. Dit alles onder voorwaarde dat de gemeente vanaf het seizoen 2006-2007 onvoorwaardelijk tien jaar lang 30.000 euro per jaar ontvangt uit de televisiegelden. Hiermee wordt terugbetaling aan de gemeente zeker gesteld. Als extra gebaar van zekerheid richting gemeente stelt een anonieme sponsor zich de eerstkomende drie jaar garant voor de rentelasten van de lening.

Het reddingsplan voor TOP is bedacht door een speciale werkgroep. In deze groep, onder voorzitterschap van sportadviseur P. Galle, zitten namens de gemeente de wethouders J. Iding (SP) en J. van Loon (VDG). Iding waarschuwde wel dat het de laatste keer is dat de gemeente de helpende hand biedt. De club moet van de gemeente de tering naar de nering zetten. Om hierop toe te zien, krijgt de gemeente een toezichthoudende rol in de Raad van Advies van de club.

Europese regels

Het afgelopen jaar hebben zeker 23 gemeenten in totaal 216 miljoen euro verstrekt aan hun plaatselijke voetbalclub. Dat blijkt uit een inventarisatie van het blad Binnenlands Bestuur over de periode juni 2002 tot medio juni 2003. De geldelijke steun verliep via bepaalde constructies. Zo werden gunstige leningen verstrekt en geld gestoken in stadions. Directe steun is volgens Europese regels niet toegestaan.

Het overzicht laat zien dat fors meer gemeentelijk geld naar de voetbalclubs is gestroomd dan in de afgelopen jaren. Uit een recent rapport van het onderzoeksbureau KPMG bleek dat in de laatste tien jaar gemeenten ruim 300 miljoen euro in de voetbalsector stopten. Dat rapport was opgesteld in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat meer inzicht wilde in de gang van zaken.

Den Haag is van alle gemeenten koploper met een steun van 34,5 miljoen euro, die wordt gestoken in de bouw van een nieuw stadion en infrastructuur. Daarna volgen Arnhem, dat 29,4 miljoen euro uitgaf ten behoeve van Vitesse, en Utrecht dat FC Utrecht van een gemeentelijke lening voorzag.

In totaal kwamen negentien gemeenten met hun steun boven de 1 miljoen euro uit. Rotterdam kwam zowel Sparta met 6 miljoen euro tegemoet als Excelsior met 1 miljoen. Den Bosch, Helmond, Veendam en Oss kwamen met enkele honderdduizenden euro's over de brug. Van de gemeente Haarlem is niet bekend hoeveel wordt bijgedragen aan een nieuw stadion voor HFC Haarlem.

PSV in Eindhoven is de enige club in Nederland die niet aanklopt bij het gemeentebestuur. Andere grote clubs zoals Feyenoord en Ajax zijn het afgelopen jaar evenmin op het stadhuis langs geweest maar kregen in het verleden reeds tientallen miljoenen steun.

Nog niet helemaal helder is wat de Europese Commissie wel en niet toelaat wat betreft steun aan sportclubs. De SP heeft er altijd voor gepleit dat gemeenten terughoudend moeten zijn in hun steun aan BVO's. Tweede-Kamerlid Agnes Kant: 'Overheidssteun kan als het een publiek doel dient, maar dat is niet het geval als het uitgeven wordt aan prestige, hoge salarissen van voetballers en bestuurders. Het kan bijvoorbeeld wel, onder voorwaarden, als het gaat om het redden van een club met een historische band en een belangrijke maatschappelijke functie in een gemeente. Maar dan wel eenmalig en alleen in de vorm van een lening.'

'Zo hebben lokale SP-fracties daarom wel – onder voorwaarden uiteraard – ingestemd met leningen voor accommodaties aan Sparta en TOP Oss. Gemeenschapsgeld (bij voorkeur dan leningen) voor accommodaties is dus niet uitgesloten, maar zelden wenselijk. Ook de oorzaken en omstandigheden moeten altijd goed tegen het licht gehouden worden. Er zijn ook situaties waarbij er echt sprake is van via geld voor de accommodatie, ontstane financiële gaten door wanbeleid en waanideeën (prestige) te dichten. Of dat er sprake is van grootheidswaanzin bij ideeën voor stadions.

Molensteen

Die kant lijkt het een beetje opgegaan te zijn in Utrecht. Van alle clubs in de problemen is de situatie van de plaatselijke FC wel van een erg dubieus niveau. Daar barstte een paar maanden geleden bijkans de Galgenwaard toen bleek dat de Stichting FC Utrecht een schuld had van veertien miljoen euro en dat Stadion Galgenwaard NV zeven miljoen in het rood stond. De hypothecaire lening voor de verbouw van het stadion bedroeg nog eens achttien miljoen. Voor Paulus Jansen, SP-fractievoorzitter in Utrecht, reden om eens flink aan de bel te trekken. Hij deed dat onder meer door het versturen van een gezamenlijke brief met Agnes Kant aan het KNVB-bestuur. In de brief, een reactie op het reddingsplan van B en W, stellen ze: 'In november 2000 is het stadion Galgenwaard door de gemeente voor een gulden verkocht aan een aan FC Utrecht gelieerde NV. Dit alles in het kader van een verbouwingsplan, waarbij de capaciteit van het stadion bijna wordt verdubbeld, grotendeels gefinancierd door de realisatie van commercieel vastgoed en appartementen in de directe omgeving. Het verhaal van het bestuur destijds: Door deze operatie kunnen we een kwaliteitssprong maken en wordt de financiële situatie bij de club structureel verbeterd. Nog geen twee en een half jaar later blijkt dat de club een schuld van bijna 40 miljoen euro heeft opgebouwd. Het aantal verkochte jaarkaarten is door een prijsverhoging van 40 procent gekelderd. FC Utrecht is materieel failliet, zo constateert de ingeschakelde financiële expert. Onze Utrechtse gemeenteraadsfractie heeft op grond van de inmiddels beschikbare informatie over het jaar 2000 vastgesteld dat de situatie van de club destijds florissanter is voorgesteld dan de realiteit rechtvaardigde. Hierdoor is een meerderheid van de raad akkoord gegaan met het uitbreidingsplan dat nu als een molensteen om de nek van de club hangt.'

Naast hun verbazing en kritiek over de bizarre financiële situatie bij de club, doen Kant en Jansen een voorstel aan de KNVB om misstanden bij de BVO's in de toekomst te voorkomen. 'Gezien deze ervaring doen wij een dringend beroep op uw bestuur om de licentievoorwaarden voor en het toezicht op betaald-voetbalorganisaties aan te scherpen, te beginnen met de volgende maatregel. De clubs moeten nu al hun financiële stukken bij de bond aanleveren. Deze zijn echter niet vrij beschikbaar voor derden. Wij stellen voor dat de KNVB met ingang van het nieuwe seizoen als eis stelt dat BVO's hun jaarstukken (begroting, rekening, meerjarenraming) publiceren en hierbij bovendien een voorgeschreven formaat moeten gebruiken. Dit laatste maakt een eenvoudige vergelijking van kengetallen tussen de clubs mogelijk. Naar onze mening is een grotere openheid over de financiën een basisvoorwaarde om het vertrouwen in de Nederlandse Betaald Voetbal Organisaties te herstellen. Wij hopen en rekenen erop dat uw bestuur bereid is om haar verantwoordelijkheid op dit punt te nemen. Mochten er naar uw mening wettelijke belemmeringen zijn om onze suggestie met directe ingang door te voeren, dan vernemen wij dit graag per omgaande. De SP Tweede-Kamerfractie zal zich dan inspannen om deze belemmeringen zo spoedig mogelijk uit de weg te ruimen!'

Wat betreft dit laatste punt lijkt de SP op haar wenken bediend door de KNVB. Met ingang van volgend jaar treedt een nieuw licentiesysteem in werking en dan behoren reddingsoperaties zoals in Utrecht tot het verleden. Opmerkelijk genoeg zijn ook de clubs akkoord met het voorstel. Daarin kan de KNVB bij twijfelgevallen permanent controleren en een paar keer per jaar de boekhouding doorlichten. Bovendien is een plan in de maak waarbij financieel rommelende clubs straffen met punten in mindering krijgen. Agnes Kant wil het eerst zien voordat ze het echt gelooft: 'Ik blijf m'n twijfels houden over de mate waarin de KNVB deze regels ook daadwerkelijk streng gaat toepassen,' zegt ze. En daarin zou ze wel eens gelijk kunnen krijgen. Immers, bij de licentieverstrekking voor volgend seizoen zegt de KNVB een voorschot te hebben genomen op het nieuwe regime. Volgens de voetbalbond moeten de clubs meer bewijs leveren dan in het verleden. Vreemd genoeg kreeg FC Utrecht een licentie onder opschortende voorwaarden, terwijl de club kort geleden nog kampte met een schuld van veertig miljoen euro.

Het lijkt terecht om te stellen dat Utrecht door het oog van de naad is gekropen. Het reddingsplan kon rekenen op een meerderheid in de Utrechtse raad. GroenLinks, VVD, SP, B&G en D66 stemden tegen. Voor de SP was doorslaggevend dat de lening verstrekt wordt aan een projectontwikkelaar, en dat de commerciële partijen (met name AMEV-Fortis) nauwelijks bijdragen aan het reddingsplan, terwijl ze wel verantwoordelijk zijn voor het wanbeleid.

Belangrijkste inhoud is dat de gemeente Utrecht een lening van 25 miljoen euro (tegen een gunstige rente) verstrekt aan Midreth, de bouwonderneming die bezig is met de verbouwing en uitbreiding van thuisbasis stadion Galgenwaard. Midreth kan met de lening het stadion van FC Utrecht kopen en een streep halen door de schulden die de club bij het bedrijf heeft.

FC Utrecht gaat de Galgenwaard vervolgens huren en bespaart daarmee ruim 2 miljoen euro op de jaarlijkse huisvestingskosten. In combinatie met andere – forse – bezuinigingen moet de begroting van de club daarmee sluitend worden. Voor fractievoorzitter Paulus Jansen is de situatie bij FC Utrecht te vergelijken met een 'bananenrepubliek'.

De situatie bij de Rotterdamse BVO Sparta was en is al niet veel beter. Een jarenlang wanbeheer van de diverse bestuurders leidde uiteindelijk tot de weinig verheffende erfenis van een miljoenenschuld. Echter, waar in Oss en Maastricht de gemeente eerst de bal terugspeelde naar de veroorzakers van de puinhoop, daar ontpopte de Rotterdamse sportwethouder Janssens zich als redder van de club. Zijn plan kreeg de steun van een krappe meerderheid in de gemeenteraad. Het plan voorziet in de aankoop van de aandelen van BV Stadion Sparta voor zes miljoen. Voorts wordt het overbruggingskrediet van een miljoen euro, dat de club al eerder kreeg voor nog een jaar verlengd. Met dat geld kan de schuld van zeven miljoen euro van de betaaldvoetbalorganisatie worden afgelost. Het plan van wethouder N.J.G. Janssens van Sport kreeg de steun van 24 van de 40 aanwezige raadsleden. De PvdA, GroenLinks en ChristenUnie-SGP stemden tegen. Waar in vele andere gevallen BVO's een angstige nieuwe start maken, daar lijkt de situatie bij Sparta minder rooskleurig. Weliswaar kreeg ook deze club op de valreep een licentie voor het komend seizoen, maar een deel van de gemeenteraad maakt zich ernstig zorgen over de financiële situatie bij Sparta. Ze vrezen dat er nieuwe problemen kunnen ontstaan omdat de voetbalclub toch voor onverwachte schulden staat.

Sportwethouder Nico Janssens zegt die niet te kennen. 'Als blijkt dat er lijken in de kast zitten, is er een andere situatie,' verzekerde hij de raadsleden. 'Dan komt de vraag aan de orde of we de aandelen van het stadion nog willen. Voorlopig ga ik af op wat ik van mijn ambtenaren hoor en daar is nog niets bekend.'

Het bestuur van Sparta is nog altijd niet geïnstalleerd, omdat de besprekingen tussen alle partijen (oude bestuur, sponsors, gemeente) over de huursom van het Sparta-stadion opnieuw op tafel zijn gekomen.

Ook had de gemeente de zes miljoen euro nog niet betaald voor de aandelen. Dat kan, in de lijn van het reddingsplan, ook pas gebeuren als Sparta een licentie heeft voor drie jaar betaald voetbal. Met name deze keiharde eis was één van de centrale punten in het reddingsplan. Nu de KNVB de club 'slechts' een éénjarige licentie heeft verstrekt, blijft het de vraag of het plan van wethouder Janssens niet in het drijfzand terecht is gekomen. Voor SP-raadslid Theo Cornelissen is het dan wel duidelijk: 'De SP heeft ingestemd met een plan waarin alles op zeker stond. Mocht met terugwerkende kracht blijken dat de raad niet goed is ingelicht, dan zit er voor Janssens maar één ding op en dat is opstappen.'