Tribune 1/97: SP-wethouders: Hoe bevalt dat?

Een half jaar SP-bestuur in Oss:

Eindelijk 'n wethouder die écht komt luisteren

Sinds een half jaar wordt Oss bestuurd door een uniek college van B en W: het eerste en vooralsnog enige gemeentebestuur waaraan de Socialistische Partij deelneemt. Twee SP'ers voeren het progressieve college aan, dat voorts bestaat uit PvdA, D66 en de plaatselijke partij "Voor De Gemeenschap", die elk één wethouder leveren. SP-wethouders, hoe bevalt dat?

"Burgemeester Oss op de vingers getikt," kopt het Brabants Dagblad op de voorlaatste dag van het voorbije jaar. CDA en VVD verwijten W. Dijkstra dat hij hen te weinig ruimte laat in het gemeenteraadsdebat. Zijn commentaar: "Ik voel wrevel en irritatie bij de oppositie, omdat de dingen niet lopen zoals zij wil dat ze lopen." Volgens de burgervader moeten CDA en VVD nog wennen aan hun nieuwe rol. Dat kan goed kloppen, want met name voor de christen-democraten zijn de oppositiebanken iets geheel nieuws. "Ze zijn gewoon gefrustreerd," zegt de Osse horeca-ondernemer Fleuren. "Ik ben blij dat er een frisse wind door het gemeentehuis waait. Dit college is slagvaardig. Je hoeft het niet altijd met de beslissingen eens te zijn, maar er worden tenminste knopen doorgehakt. Bij de oude ploeg verdwenen alle problemen in een la. Daar kwamen ze pas uit als de burgers weer aan de bel trokken. De mensen die ik spreek, ook ambtenaren, zijn allemaal heel tevreden. Zaken die er al vijf jaar lagen, worden nu in een paar weken opgelost."

Iedereen in Oss vindt het "prettig zaken doen" met het nieuwe college

Hét gezicht van het college is SP-wethouder en loco-burgemeester Jules Iding. De voormalig landschapsarchitect is met zijn "zware" portefeuille van stadsbeheer en wijkzorg vrijwel dagelijks op pad. Inspraakavonden in de wijken over verkeersveiligheid, woningbouw, speelplekken voor de kinderen en andere belangrijke zaken.

In de ouderensociëteit aan de Oijenseweg zijn op woensdagavond 17 december een zestigtal boeren bijeen om met Iding te praten over het bestemmingsplan buitengebied. Zijn stijl valt op. Hij zit niet op een podium, maar staat voor de zaal. In de ene hand een microfoon, in de andere een bierviltje met enkele aantekeningen. Iding gaat uitvoerig in op alle vragen. Doet duidelijk zijn best om aan te tonen dat hij zorgvuldig met de belangen van zijn gehoor zal omgaan. "De gemeente wil minder regelgeving en meer goede afspraken met jullie. Over zaken als de weidevogels, het verbranden van oud hout, het kappen en het bijplanten van bomen."

De boeren reageren voorzichtig optimistisch. In de pauze zegt een van hen: "Het lijkt erop dat we eindelijk een wethouder hebben die niet gekomen is om plannen door onze strot te duwen, maar die echt komt luisteren." Een ander: "Dit had ik niet verwacht. Het is toch prettig een wethouder te hebben die rekening houdt met onze verlangens." Een derde agrariër: "De SP doet het allemaal duidelijk anders dan het CDA."

Niet alleen de boeren vinden het "prettig zaken doen" met de SP. Zelfs de Osse Industriële Kring toonde zich (drie maanden geleden al) lichtelijk tevreden. Na een gesprek met het nieuwe college liet ze in het Brabants Dagblad weten "een goed gevoel te hebben." En voorzitter Coppens van OVO - Osse ondernemers van de binnenstad - zei: "Ik heb er vertrouwen in dat er iets gaat gebeuren. Ook al zitten we politiek niet op dezelfde lijn, we willen er samen iets van maken. B en W stralen de intentie uit niet oeverloos te discussiëren, maar ook daadwerkelijk iets te doen."

Iding zelf: "VVD en CDA riepen eerst dat een SP-college slecht zou zijn voor de werkgelegenheid. Het tegendeel is waar. We voeren zakelijke gesprekken met ondernemers. Ik begin met hun geen ideologische discussie over het neoliberalisme, daarover worden we het toch niet eens. Maar we gaan wel voortvarend de ontsluiting van de industrieterreinen aanpakken."

"Ik loop dagelijks tegen de grenzen aan van wat de gemeente mag"

Henk van Gerven is wethouder sociale zaken, volksgezondheid, gehandicaptenzorg en maatschappelijke dienstverlening, en daarnaast één dag per week huisarts bij Ons Medisch Centrum van de SP. Amper geïnstalleerd in zijn nieuwe functie zegde hij het contract met de GGD op. Uit onvrede over de uitvoering van de Wet Voorzieningen Gehandicapten. "Die was te bureaucratisch. Het duurde veel te lang voor er beslist werd over een aanvraag. Daarom gaat de gemeente dat nu zelf doen. Vanaf 1 januari zit iedereen die met de uitvoering van de WVG te maken heeft bij elkaar in één gebouw. Ambtenaren, een arts van Zorgvoorzieningen Nederland, de adviseur woningaanpassingen en de leverancier van rolstoelen. Ons streven is, om mensen nog dezelfde dag te helpen."

Toch loopt niet alles zoals Van Gerven zou willen. Juist op zijn werkterrein wreken zich de keiharde bezuinigingen van het paarse kabinet. "Je hebt maar heel beperkte mogelijkheden om de gevolgen daarvan weg te poetsen. Ik loop dagelijks tegen de grenzen aan van wat de gemeente mag. Het is dweilen met de kraan open."

Hij windt zich op over de landelijke trend van "verminderde tolerantie" en "verhoogde repressie" jegens uitkeringsgerechtigden. "Ik ga niet mee in de gedachte dat zij potentiële fraudeurs zouden zijn. Als je mensen negatief benadert, gaat het juist fout. Het beperkt het misbruik niet en roept alleen maar agressie op. Daarom probeer ik de sociale dienst - die in Oss vooral een strenge controledienst was geworden - weer als een sociale dienst te laten functioneren. Het moet een service-instelling worden die zich bezighoudt met het actief helpen van mensen die daar recht op hebben."

"Vroeger kwamen ambtenaren niet bij de wethouder. Nu wel"

Iedereen in Oss moest wennen aan de nieuwe bestuursstijl. Ook de ambtenaren. Jules Iding: "Tijdens een inspraakavond ga ik gerust met ze in discussie over de plannen die ze gemaakt hebben. De vorige wethouder deed dat niet. Sterker nog, hij leunde achterover als het publiek moeilijke vragen begon te stellen en liet de beantwoording over aan zijn medewerkers. Een aantal ambtenaren is nu op cursus. Daar wordt geleerd hoe ze beter met mensen kunnen praten. In het verleden waren de plannen al helemaal rond voordat de betrokkenen hun zegje erover mochten doen. Tegenwoordig gebeurt het in twee rondes. Een plan op hoofdlijnen wordt voorgelegd tijdens een inspraakavond. Daarna wordt het pas uitgewerkt en kunnen mensen zien wat er met hun suggesties is gebeurd. Vroeger kwamen ambtenaren niet bij de wethouder. Nu wel. Als iemand een andere mening heeft, moet hij dat ook rustig kunnen zeggen. De meesten zijn er inmiddels aan gewend dat dit college alles anders aanpakt."

"We vechten keihard voor het behoud van de buslijnen"

De samenwerking binnen het college verloopt voorspoedig, zegt Jules Iding. "Met D66, PvdA en VDG hebben we gekozen voor een andere benadering: een open en toegankelijke bestuursstijl. En we houden ons allemaal aan de afspraken die neergelegd zijn in een programma van ruim 100 punten." In december werd de eerste begroting van het nieuwe college door de raad goedgekeurd: de onroerende-zaakbelasting gaat niet omhoog, de lasten zullen in 1998 onder het landelijk gemiddelde zakken, er wordt een miljoen vrijgemaakt voor verkeersveiligheid en fietspaden en een half miljoen om de Zeeheldenwijk - de oudste van Oss - op te knappen. Verder vinden bezuinigingen op de vervoersvoorzieningen voor gehandicapten en het openbaar vervoer geen doorgang.

Toch blijft openbaar vervoer een probleem. Op aandringen van minister Jorritsma stelt de provincie hoge eisen aan de bezettingsgraad en rentabiliteit van de busdiensten. Voor Oss kan dit betekenen dat de stadsdienst wordt wegbezuinigd. "We vechten keihard voor het behoud van de buslijnen," zegt wethouder Iding. "Ik kan bejaarden niet uitleggen dat de regering het openbaar vervoer stimuleert en dat daarom de bus in Oss weg moet. Het is een moeilijke strijd, waar we in Den Haag nauwelijks tussen komen. Binnenkort praat ik met de chauffeurs over het oplossen van de problemen. Zij hebben een er aantal aardige ideetjes voor."

"Als SP-fractie bekijken wij de collegevoorstellen gewoon kritisch"

Naast de twee wethouders telt de Osse SP nog zeven raadsleden. Ook die wennen al aardig aan hun nieuwe rol van "regeringspartij". "Maar," zegt SP-raadslid Paul Peters, "we waken ervoor te vervallen in zaken die we vorige besturen altijd verweten hebben. Het was hier de gewoonte dat de collegepartijen élke kwestie breedvoerig doornamen, vóórdat deze in het college ter sprake kwam. Dat systeem is teruggebracht tot bijna nul. Als SP-raadsfractie bekijken wij de collegevoorstellen gewoon kritisch. Er is ruimte voor discussie. Hebben we wat aan te merken, dan brengen we dat naar voren. Al doe je dat als collegepartij natuurlijk iets anders dan wanneer je in de oppositie zit."

In Oss, zo verzekert Paul Peters, is er veel sympathie voor het SP-experiment in het stadsbestuur. "De mensen zijn erg te spreken over onze aanpak, ook in het college. Daar horen we bij ons werk in de wijken eigenlijk geen enkele kritiek op. In het afgelopen jaar hebben we dan ook 136 nieuwe leden kunnen inschrijven."