Ongelijkheid en democratie
Mensen worden gevormd door de wereld waarin ze leven, en die wereld verandert. Tegenwoordig leven we in een diplomademocratie. Meer dan ooit voorspelt de vraag of je praktisch of theoretisch geschoold bent hoe je tegen de wereld aankijkt. En op welke partijen je stemt.
Dit is althans de conclusie van de Franse stereconoom Thomas Piketty in zijn onderzoek naar ongelijkheid en stemgedrag in vijftig landen vanaf de Tweede Wereldoorlog tot nu. Piketty en zijn mede-auteurs laten zien dat zowel theoretisch geschoolde als vermogende kiezers aanvankelijk vooral op rechtse partijen stemden, maar dat de theoretisch geschoolde kiezers sinds de jaren tachtig steeds meer naar links zijn opgeschoven. De oorspronkelijke, praktisch geschoolde achterban van linkse partijen kiest daarentegen steeds vaker voor radicaal rechts.
Op sommige punten schiet de analyse van Piketty en zijn collega’s echter tekort. Zo blijft onduidelijk waarom de middenklasse niet meer voor herverdeling is en waarom de verschuiving in de achterban van linkse partijen precies plaatsvond. Op deze vragen geven de boeken van respectievelijk Barbara Ehrenreich, Roxane van Iperen, Thomas Frank en Ewald Engelen een duidelijker antwoord. Ook hun werk wordt in dit nummer van Spanning besproken.
Naast Piketty doen ook diverse Nederlandse wetenschappers belangrijk onderzoek naar de relatie tussen ongelijkheid en democratie. Zo heeft Léonie de Jonge het succes en falen onderzocht van rechts-populistische partijen in de Benelux. En is collega-politicoloog Wouter Schakel gepromoveerd op een studie naar de mate van politieke invloed van verschillende inkomens- en opleidingsgroepen in Nederland. Hun bevindingen lichten ze in deze Spanning verder toe.
Nu niet alleen maar arme mensen, maar ook steeds meer middenklassers getroffen worden door de stijgende (energie)prijzen, is het de vraag of een gezamenlijk front tegen de regering in Den Haag mogelijk is. Wel of geen vertrouwen in de politiek hoeft daarbij geen beletsel te zijn, zegt professor Jacquelien van Stekelenburg in deze Spanning. Zij deed onderzoek naar de protesten in Europa na de financiële crisis van 2008 en kwam beide groepen op straat tegen. De komende tijd zal moeten blijken of mensen met een ander inkomen of opleidingstype in staat zijn om hun verschillen opzij te zetten en op te komen voor hun gedeelde belangen. Zij hebben de SP in ieder geval aan hun zijde.
