Tribune 8/98 Interview: Karin Spaink

Interview

Karin Spaink

Laat in het gezelschap van Karin Spaink het begrip gezondheid vallen en ze raakt er niet over uitgepraat. Ten eerste, omdat haar eigen lichaam "strafbaar" is gebleken (de schrijfster heeft MS). Ten tweede, omdat haar - uit twijfelachtige hoek - te verstaan is gegeven dat de ziekte het gevolg is van "verkeerd denken". Ten derde, omdat zij er ook anderszins geheel eigen ideeën over gezondheid op na houdt. Ofschoon Spaink zich inmiddels in een rolstoel dient voor te bewegen, beschikt ze over meer dan genoeg doorzettingsvermogen om zowel de "orenmaffia" als de Scientology-sekte vurig te bestrijden.

"De slappe lach krijg je nooit in je eentje"

Het strafbare lichaam was het juiste boek op het juiste moment. Ik had het idee dat ik als enige nog bij zinnen was. De rest was gek geworden en kon zich wel vinden in die New Age-achtige theorieën over ziekte en gezondheid. Maar gelukkig bleek het tegenovergestelde het geval. Het boek werd een bestseller.

New Age is een overkoepelend begrip voor van alles en nog wat. Het is weleens beschreven als een supermarkt waaruit van alles is te plukken om daarmee je eigen dingetje in elkaar te rommelen. Er zitten tamelijk onschuldige zaken bij, die vooral op de lachspieren werken. Maar als New Agers beweren dat je een ziekte krijgt omdat je verkeerd dénkt, is dat in en in venijnig, arrogant en minachtend. Toch heb ik het verwijt van een over mezelf afgeroepen ziekte regelmatig te horen gekregen. Als ik zeg dat ik niet geloof in magnetiseurs, vragen ze of ik eigenlijk wel van mijn ziekte af wil. Alsof ik niet alles doe om te genezen! Als ik niet wil geloven wat zij geloven, is het volgens New Age-aanhangers mijn eigen fout en misschien zelfs wel mijn eigen wens dat ik ziek ben.

Tot op zekere hoogte is de populariteit van die theorieën wel verklaarbaar. Als je hoort dat je een ongeneeslijke ziekte hebt, is de drang heel logisch om te gaan zoeken naar iets dat misschien nog wel kan helpen. Maar daarin schuilt ook precies het kwaadaardige. Je krijgt voorgeschoteld dat je hoogst persoonlijk iets kunt doen wat niemand anders kan, namelijk jezelf genezen. En als dat niet lukt, is dat alleen maar het bewijs dat je onvoldoende je best hebt gedaan. Het simpele feit dat je sterfelijk bent, wordt tegen je gebruikt. Het is jouw eigen schuld dat je dood gaat. Je hebt je kanker niet genoeg gevisualiseerd, of je tumor te weinig met kaarsjes omgeven om de ziekte uit je lichaam te bannen. Je hebt nog steeds de verkeerde gedachten in je hoofd. Kanker zit tussen je oren. Volgens sommigen van deze orenmaffiosi is ziekte een bewijs van de zwartheid van iemands ziel. Alles wat we doen met prothesen, brillen en kunstheupen is het maskeren van de slechtheid van de mensen die deze dingen gebruiken. Als alle hulpmiddelen in één keer wegvallen, zeggen extreme New Agers, zou zichtbaar worden hoe verdorven de mensen zijn die ze nodig hebben.

Het was natuurlijk leuk en aardig dat ik zo'n boekje over de orenmaffia heb geschreven, maar daarna kocht iedereen toch weer gewoon "De Celestijnse Belofte", wat exact over die rare New Age-ideeën gaat. En dat werd pas écht een bestseller. Het sluit ook allemaal naadloos aan bij de trend tot toenemende individualisering. Het hele fundament van onze gezondheid is vanzelfsprekend geworden: goed voedsel, schoon water, huisvesting, riolering. En nu wordt dat hele kleine beetje dat je zelf nog kunt doen - zoals stoppen met roken, drinken en vet eten - verklaard tot hét gezondheidsprobleem; iets waarvoor je zelf verantwoordelijk bent. Terwijl je eigen verantwoordelijkheid vooral het in stand houden van onze gezondheidszorg is. Dát is je voornaamste belang en dát is ook de grootste bijdrage aan je eigen gezondheid. Roken maakt natuurlijk wel uit, maar in het grote geheel is het van ondergeschikt belang. De teneur om dat wat jij persoonlijk doet tot het cruciale gezondheidsprobleem te maken, is onderdeel geworden van het beleid. Zeker voor verzekeringsmaatschappijen. Die willen precies weten voor welke ziektes je kwetsbaar bent, om je dan juist voor dát deel niet te verzekeren. Terwijl de clou achter verzekeringen toch is dat je met z'n allen de risico's deelt en ze zo kleiner maakt. Ik ben toch zeker hun spaarpotje niet?

Af en toe doet iemand onderzoek naar de gezondheid van verschillende bevolkingsgroepen en dan blijkt iedere keer weer dat de financiële positie, de klasse en het opleidingsniveau heel belangrijke factoren zijn voor iemands lichamelijke gesteldheid. Mensen met minder inkomen hebben door de bank genomen een slechtere gezondheid. Maar wie het daar over heeft, wordt voor ouderwets versleten. Als je de algemene gezondheid wilt verbeteren, kun je er beter voor zorgen dat iedereen een fatsoenlijke opleiding krijgt en een goed huis. Daarmee gaat de gezondheid met veel grotere sprongen vooruit.

Toen ik nog gewend was te rennen om de bus te halen, was het voor mij een vreemd idee ooit in een rolstoel terecht te komen. Maar gaandeweg ga je ook de voordelen van zo'n rolstoel begrijpen. Je wordt er gewoon niet zo moe van, als wanneer je al je energie moet aanwenden om met een stok te lopen. Eigenlijk is het raar dat zoiets als gehandicapt raken, of zijn, van buitenaf altijd een stuk erger lijkt dan wanneer je er middenin zit. Op de keper beschouwd is gezondheid helemáál niet zo onmisbaar voor een gelukkig leven. Maar je bent er wel door beperkt. De maatschappij is er niet op ingericht dat je moeilijk loopt. Het grote gevaar is bovendien dat je wereldje veel kleiner wordt. Als je binnen vier muren moet leven en weinig aanspraak hebt, dáár word je ongelukkig van. De slappe lach krijg je nooit in je eentje. Doordat ziekte en handicaps buiten het culturele leven staan, is de kans om ongelukkig te worden groter dan nodig is. Dat zit 'm niet in de ziekte zelf, maar in de context waarin je ziek wordt.

Mijn vriendenkring is enorm veranderd door het Internet. Normaal kom je mensen tegen in cafés, de bioscoop of de disco. Van de tientallen die je daar ontmoet, spreek je maar met enkelen. Vaak op basis van een heel snel oordeel over hun kleding, houding of lichaamstaal. Uiterlijke zaken, zeg maar. Op het net zie je alleen maar de teksten van een persoon. Sommige mensen die ik zo heb leren kennen, zouden me in een café niet eens zijn opgevallen. Je gaat op andere dingen selecteren. Het moeten missen van lichaamstaal wordt op het net gecompenseerd doordat teksten vaak méér zeggen dan wat er staat. Het gaat over iemands taalgevoel, of iemand gevat is, het gemak waarmee iemand tussen de regels doorleest. Dat is de textuele variant van iemands oogopslag. Internet is dé manier waarop mensen tegenwoordig met elkaar samenwerken, informatie uitwisselen en onderzoek doen. Je bent niet meer alleen dat groepje mensen in die ene straat, maar verbonden met iedereen. Tegelijkertijd is het een knooppunt van informatie en in die zin nieuw en uniek. Dat roept ook nieuwe problemen op. Zoals de vraag wie verantwoordelijk is voor wat er op Internet verschijnt. Maar net zomin als je de PTT verantwoordelijk houdt als iemand jou opbelt en je door de telefoon begint uit te schelden, is een provider verantwoordelijk voor wat klanten met de door hem aangeboden structuur doen.

Scientology, die bizarre sekte, liet op een gegeven moment beslag leggen bij de internetprovider XS4ALL. Iemand had daar een homepage, waarop dingen stonden die de goedkeuring van Scientology niet konden wegdragen. Het was de eerste keer dat er zo'n kwestie in Nederland speelde. Nu is de eerste klap een daalder waard en het leek erop alsof Scientology die zou uitdelen. Ik heb toen meteen diezelfde homepage op mijn website gekopieerd en mensen opgeroepen dat ook te doen. Scientology heeft vervolgens een aantal providers én mij persoonlijk voor de rechter gedaagd. Dat hebben ze verloren, waarna ze meteen hoger beroep aantekenden en een bodemprocedure aanspanden. Die zaken verliezen ze ook, waarna ze ongetwijfeld nog in cassatie gaan. Als Scientology eenmaal boos wordt, gaat ze ook echt tot het einde. Gelukkig heb ik samen met 14 providers één advocaat en kunnen we de kosten delen. Anders had ik het nooit volgehouden. We zijn nu al meer dan een half miljoen gulden kwijt. Dat is de manier waarop Scientology dit soort zaken probeert te winnen, want op een gegeven moment moeten mensen het gewoon opgeven. Ik zelf zit zo nog wel enkele jaren vast aan allerlei rechtszaken. Maar Scientology hier de dienst laten uitmaken? No way!

Karin Spaink (40) studeerde Engels, Sociologie en Politicologie en was al die tijd actief in de studentenbeweging en de PSP. Haar doorbraak als schrijfster en publiciste beleefde ze met het verschijnen van haar boek "Het strafbare lichaam". Hierin veegt Spaink, die zelf aan MS lijdt, de vloer aan met alternatieve genezers en andere charlatans die patiënten de schuld geven van hun eigen ziekte.