Tribune 12/97 Gastcolumn: Lies Bosscher

De zorgen van

Lies Bosscher

Pieter (26) is een erg aardige jongeman, maar zijn sociale en maatschappelijke bestaan is tot nul gereduceerd. Zo weigert hij onderdak en de enkele keer dat hij dat wel accepteert, slaapt hij niet in een bed maar op de grond. Hij vindt dat hij geen bed verdient. Pieter eet rauwe aardappelen, als broodbeleg rauwe rode kool en drinkt water uit de sloot. Hij weigert voedsel dat is verpakt in plastic of folie.

In zijn waanwereld vindt Pieter zich verantwoordelijk voor de manier waarop de mensheid met het milieu en energiebronnen is omgesprongen. Daar moet hij voor boeten en daarom sorteert hij op sloopterreinen stenen, stukken staal, stukjes glas, hout en het verderfelijke plastic. Van elk maakt hij een aparte stapel.

Pieter is voortdurend zorgenkind voor zijn moeder. Zij heeft nog wel contact met hem, maar kan niets voor hem doen. Pieter vindt dat zijn moeder niet goed leeft. Zij gebruikt immers voedsel dat volgens hem niet milieuvriendelijk gemaakt en verpakt is.

Pieter maakt gebruik van verschillende onderkomens. Zo heeft hij maanden in een bosje gewoond met een tentje. Of hij slaapt in een kledingcontainer. Vorig jaar heeft hij een paar maanden op een veruild terrein gebivakkeerd waar hij een gat had gegraven van twee bij zes meter en twee meter diep. Op de "begane grond" had hij van een stuk landbouwplastic een soort tent gemaakt waar hij de nacht doorbracht.

Na veel geharrewar - het was november en koud - was de psychiater bereid een medische verklaring te schrijven om Pieter tegen zijn wil op te laten nemen in een psychiatrisch ziekenhuis (aanvraag Rechterlijke Machtiging). Maar de rechter wees de aanvraag af omdat er volgens hem geen gevaar aanwezig was.

Pieter lijdt aan schizofrenie.

Schizofrenie is een zeer ernstige en ongeneeslijke ziekte, die meestal ontstaat rond het twintigste levensjaar. De kenmerken die zich daarbij voordoen zijn onder andere de psychoses die de patiënten krijgen. Tijdens zo'n psychose is de realiteitszin ernstig verstoord. Dit leidt vaak tot bizarre en zeer angstige denkbeelden. Ook horen mensen tijdens een psychose vaak stemmen die hun allerlei opdrachten geven.

In Nederland lijden ongeveer 130.000 mensen aan deze afschuwelijke ziekte. Twaalf procent van hen pleegt suicide, wat mede de ernst van de ziekte illustreert. Een groot probleem is dat mensen vaak niet beseffen dat ze ziek zijn en om die reden elke vorm van hulp weigeren.

Pieter is een van die duizenden zorgwekkende zorgmijders in Nederland, voor wie de huidige wetgeving en het huidige zorgaanbod geen zicht geven op verbetering. De wet Bijzonder Opneming in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) biedt geen soelaas voor deze groep, omdat deze wet - sinds januari 1994 - uitgaat van het zelfbeschikkingsrecht en het gevaarscriterium. Maar zelfbeschikkingsrecht is op deze groep niet van toepassing. Men heeft elk contact met de realiteit verloren, heeft geen ziektebesef en is niet in staat om adequaat beslissingen te nemen. Zorgwekkende zorgmijders voldoen vaak ook niet aan het gevaarscriterium. Het gaat vooral om mensen die geen vlieg kwaad doen, vaak heel angstig en teruggetrokken leven en geen gevaar zijn voor zichzelf of hun omgeving. Zij kunnen daarom niet gedwongen opgenomen worden in een psychiatrisch ziekenhuis. Het ambulante zorgaanbod voor deze mensen schiet tekort. De huidige projecten zijn te kleinschalig.

Voorlopig ziet het er voor Pieter en zijn lotgenoten nog slecht uit. Leven in een beschaafd land wil kennelijk niet zeggen: zorgen voor de meest kwetsbaren binnen onze samenleving.

Lies Bosscher-Plasmeijer is vice-voorzitter van Ypsilon, vereniging van familieleden van mensen met schizofrenie of een psychose.

Om privacyredenen is de naam Pieter gefingeerd.