Spanning, juni 2005 :: Stichting HAN waarschuwt tegen milieupessimisme

Spanning • juni 2005

Stichting HAN waarschuwt tegen milieupessimisme

‘Laten we maar wat beter voor de mens gaan zorgen!’

Ecosystemen verdwijnen. Maar wat geeft dat? Kunnen we ons niet veel beter druk gaan maken om kankerpatiënten die mindere medicijnen krijgen, dan om het terughalen van de otter en de korenwolf, of het redden van het regenwoud? Vragen van Stichting Heidelberg Appeal Nederland, verwoord door Theo Richel, maker van ‘de Groene Rekenmeester’, het e-zine van de stichting.

Ooit was Nederland was een stuk ongerepte natuur: zee. Het krioelde er van de vissen, schelpdieren, kwallen, kreeften en wieren en daarboven krijsten de meeuwen. Maar dat ecosysteem is verdwenen. Het stuk zee is bedijkt en drooggelegd. In de polder die zo ontstond zijn wegen aangelegd en huizen gebouwd. En in één van die huizen woon ik. Mag dat? Een ecosysteem afbreken om mensen ergens te laten wonen en werken? Ik vind van wel, maar niet iedereen denkt er zo over.

Velen maken zich zorgen over het verlies van natuur, er bestaat een complete bedrijfstak (van natuur- en milieuorganisaties) die zijn inkomsten haalt uit het permanent luiden van de noodklok: BIM BAM. Het ecosysteem wordt aangetast. BIM BAM. We gaan met zijn allen ten onder! BIM BAM. Het meest recente product van deze alarmisten is de Millennium Ecosystem Assessment, een omvangrijke studie waaraan zo’n 1300 onderzoekers meewerkten. Hun belangrijkste conclusie: mensen hebben in de afgelopen decennia allerlei ecosystemen enorm veranderd en de aarde houdt dat niet vol.

Nu lopen er zes miljard mensen op de aarde en die zijn bijna allemaal keihard bezig hun kinderen te voeden, gezond te houden en als het even kan een goede opleiding te geven. Het geld daarvoor verdient de een door op een kantoor te werken, maar een ander doet het door met een tractor hele bossen om te leggen. Weer een ander wordt juist betaald om bossen aan te planten of om olie op te pompen of door huizen te bouwen. Als zoveel mensen gezamenlijk aan het werk zijn moet je niet verbaasd opkijken dat de aarde van aangezicht verandert. De vraag is: is het erg?

Heel veel mensen vinden van wel en publicaties als het Millennium Ecosystem Assessment bevestigen hun pessimisme: het natuurlijk evenwicht wordt verstoord, zo menen ze, en de mens zal daar uiteindelijk in de vorm van milieuvervuiling, hongersnoden en ander ongerief een enorme prijs voor betalen. Dit pessimisme is populair (de milieuorganisaties hebben heel veel leden), maar het is onterecht, hypocriet en het vormt een groot obstakel voor de vooruitgang. Laten we eens beginnen met twee belangrijke misverstanden.

1: Het natuurlijk evenwicht bestaat niet

Als een weegschaal in evenwicht is, dan staat-ie stil. Maar de weegschaal van de natuur staat nooit stil. Die gaat permanent en hevig heen en weer. Wie wel eens een planetarium heeft bezocht, weet dat in de ruimte van alles en nog wat door elkaar beweegt. En je hoeft niet in astrologie te geloven om te weten dat veel van die planeten elkaar beïnvloeden. De zonnestraling wisselt voortdurend van intensiteit en in een echt stabiel ecosysteem zou de invloed van de maan op de aarde niet dusdanig zijn dat je ieder jaar opnieuw getijdentabellen moet berekenen.

Duizend jaar geleden was het klimaat zo zacht dat de Noormannen Groenland konden koloniseren, er herten vonden en er landbouw konden bedrijven. Vervolgens werd het klimaat kouder, werden mensen en herten verjaagd en kreeg de ijsbeer de ruimte. Maar wie horen nu ‘van nature’ thuis op Groenland? IJsberen of herten?

We maken ons zorgen over het smelten van de gletsjers in de Alpen, want naar ons gevoel ‘horen’ de Alpen wit te zijn. Maar 2000 jaar geleden waren ze geheel bebost. Wat is nu de natuurlijke situatie: wit of groen? Wanneer was er een evenwicht?

‘Stabiele ecosystemen’ bestaan niet. Planten en dieren doen precies hetzelfde als de mens: voortdurend zoeken naar een nog beter plekje om zich voort te planten. Daarbij vernietigt de mens soms een bos of een stuk zee, maar de dieren kunnen er ook wat van. Wel eens gezien hoe een kolonie aalscholvers een bos dood schijt? Of hoe een kudde olifanten verhuist?

Niet stabiliteit, maar verandering is de norm in de natuur, en alleen die soorten overleven die zich het beste aan kunnen aanpassen. De mens is wat dat betreft heel succesvol, maar laten we niet te stoer doen. De tsunami van kerstmis maakt duidelijk dat er geen groter geweld is dan natuurgeweld. En morgen kan er een virus ontstaan dat de hele mensheid uitroeit. We maken ons zorgen over het voortbestaan van andere soorten, maar het voortbestaan van onze eigen soort is nog lang niet verzekerd.

2: Zijn mensen afhankelijk van ecosystemen?

De mensheid, zo wordt nogal eens betoogd, is zeer afhankelijk van het behoud van ecosystemen. Vreemd genoeg heeft men het daarbij nooit over het behoud van de Sahara of van de Zuidpool, maar vooral over het behoud van het regenwoud, bijvoorbeeld de |Amazone. Is de Amazone belangrijk voor het behoud van de mens?

Op televisie wordt de Amazone steevast gepresenteerd als de groene long van de aarde, maar dat klopt niet: Bomen produceren weliswaar zuurstof, maar ze gebruiken die ook zelf weer. Als de Amazone wordt omgehakt hoeft niemand naar adem te happen. Maar misschien kunnen we in de Amazone ooit een supermedicijn tegen kanker vinden? Dat is niet waarschijnlijk. De zoektocht naar dat ene exclusieve stofje met wonderbaarlijke eigenschappen kost handen vol geld en heeft tot dusverre maar bar weinig opgeleverd. Het gaat waarschijnlijk sneller als we een laboratorium vragen om zo’n stofje zelf te bedenken en te maken.De Amazone is wel belangrijk als houtleverancier, maar helaas is dat nu juist weer taboe. Geen wonder dus dat veel Brazilianen het regenwoud zien als veertig meter hoog onkruid.

Maar het mooiste voorbeeld van een volk dat zich van het ecosysteem helemaal niets aantrekt, dat zijn we zelf. Nederland dankt zijn welvaart aan het compleet vernietigen van een stuk zee en het omkappen van allerlei bos (Holland komt van hout-land). We wonen meters beneden de zeespiegel! Volgens de wetten van de natuur is dit compleet onmogelijk, maar we deden het en werden er schatrijk en kerngezond. Van heinde en verre komt men ons bewonderen.

Dus kan het hypocrieter? Ons hele bestaan is gebaseerd op het bedwingen van de natuur en ondertussen vertellen we de rest van de wereld dat die in harmonie met de natuur moet leven. Geen bossen moet kappen, de natuur moet respecteren.

De enorme aandacht voor ecosystemen, uitstervende diersoorten, bedreigde natuurgebieden en meer van dat fraais is echter ook gevaarlijk omdat deze de valse suggestie in zich bergt dat het hier om iets belangrijks gaat. Dat is een gevaarlijke ontwikkeling. Er sterven nog steeds miljoenen mensen door malaria, aids, tuberculose, ondervoeding om zo maar iets te noemen. Is het niet humaner om die problemen eerst op te lossen en daarna eens te gaan denken aan het redden van een bedreigde diersoort? Het klink heel warm om dan te zeggen dat die problemen ook opgelost moeten worden, maar aangezien de hoeveelheid geld beperkt is zullen we keuzes moeten maken. Vanuit die optiek is de afbraak van mangrovebossen in Zuid Oost Azië (een bedreigd ecosysteem) voor de vestiging van garnalenkwekerijen misschien jammer, maar het geld dat met die garnalen verdiend kan worden is toch echt belangrijker. Een oerwoud is leuk en interessant, maar als je er een weg doorheen legt kun je de levensverwachting in een veraf dorpje wellicht verbeteren. Dat dient toch echt voor te gaan.

Dit probleem speelt ook in Nederland: hier worden voor honderden miljoenen eidereenden bijgevoerd in de Waddenzee (die in de Deense Wadden overigens worden bejaagd en opgegeten) en voor miljoenen euro’s otters en korenwolven uitgezet (die vervolgens alsnog het loodje leggen). Tegelijkertijd krijgen kankerpatiënten tweede keus geneesmiddelen omdat er geen geld meer is. Het kost mensenlevens als je je prioriteiten niet op een rijtje hebt.

Tenslotte: de alarmisten kunnen hun miljoenen omzettende multinationals ( want dat zijn de milieuorganisaties) vooral aan de praat houden door de natuur voortdurend af te schilderen als een zwak oud vrouwtje dat de straat over geholpen moet worden. In werkelijkheid valt dat reuze mee. Als je een gebied aan zijn lot over laat (bijvoorbeeld omdat er geen geld meer te verdienen valt) dan herneemt de natuur al gauw zijn positie. Op het eiland Ascension in de Atlantische Oceaan is zelfs in iets meer dan een eeuw een compleet regenwoud ontstaan. De natuur zorgt wel voor zichzelf, laten wij maar weer eens wat beter voor de mens gaan zorgen.

Heidelberg Appeal Nederland

De Stichting Heidelberg Appeal Nederland (HAN) is opgericht in 1993. Haar naam is ontleend aan een verklaring van een groot aantal wetenschappers waarin wordt gesteld dat regeringsleiders en beleidsmakers zich heden ten dage te vaak laten beïnvloeden door ‘pseudo-wetenschappelijke argumenten en onjuiste informatie’ rond kwesties als milieu, landbouw en biotechnologie. HAN omschrijft haar doel als ‘onderzoekers en andere geïnteresseerden bij elkaar te brengen, om publiek en politiek van zo objectief mogelijke informatie te voorzien op het gebied van milieu, biotechnologie en aanverwante terreinen.’

Zie ook www.stichtinghan.nl en www.groenerekenkamer.nl