Minister Remkes breekt beloften Achterhoek
Minister Remkes van Binnenlandse Zaken heeft moeite om zijn woord te houden. Op 29 juni neemt de Eerste Kamer een besluit over de gemeentelijke herindelingen in de Achterhoek, de Graafschap en de Liemers en Deventer en Bathmen. De Senaat moet dan instemmen met de samenvoeging van 27 kleinere tot 11 grotere gemeenten. Eerst heeft het kabinet zijn belofte gebroken dat herindelingen alleen zouden plaatsvinden met goedkeuring van de inwoners. Nu houdt de minister zich ook niet aan toezeggingen die eerder zijn gedaan aan de Eerste Kamer. Als komende dinsdag wordt beslist over deze ongrijpende veranderingen, dan kan de Senaat slechts “slikken of stikken”.
Gemeentelijke herindelingen mogen niet van bovenaf worden opgelegd, maar moeten kunnen rekenen op steun van de inwoners. In de nieuwe Europese grondwet komt te staan dat herindelingen alleen met hun instemming mogen worden doorgevoerd. Ook het kabinet Balkenende I stelde in december 2002 dat draagvlak onder de bevolking een belangrijke voorwaarde is voor herindelingen. In veel gemeenten waar de bevolking om haar mening is gevraagd, zoals Warnsveld (dat bij Zutphen moet), Dinxperlo (dat bij Aalten wordt gevoegd) en Bathmen (dat aan Deventer wordt gekoppeld) hebben mensen de samenvoeging in overgrote meerderheid afgekeurd. Hetzelfde geldt voor Lochem (dat samen gaat met Gorssel) en Ruurlo (dat opgaat in de nieuwe gemeente Berkelland).
Bovendien gaat de minister voorbij aan beloften die in het verleden aan gemeenten zijn gedaan, zoals aan Warnsveld. De toenmalig staatssecrecretaris deed deze gemeente in 1988, toen in de Eerste Kamer ook al gedebatteerd werd over samenvoeging met Zutphen, de belofte dat de gemeente de volgende 25 jaar zelfstandig zou blijven. Tot 2013 zou herindeling van Warnsveld daarom geen onderwerp van discussie moeten zijn. Toch dreigt de gemeente tegen de wil van bewoners en gemeenteraad te worden opgeheven.
De bewoners van bijvoorbeeld Warnsveld, Dinxperlo, Bathmen, Lochem, Didam en Ruurlo hebben zich via referenda, opiniepeilingen en enquêtes in grote meerderheid uitgesproken tégen de voorgestelde herindelingen. Remkes geeft toe dat draagvlak onder de inwoners in deze gemeenten ontbreekt. Maar soms is er wél draagvlak in de andere gemeente, waarmee de oude gemeente wordt samengevoegd.
Als er geen draagvlak is in Wansveld, zo stelt Remkes, dan is er wél draagvlak in Zutphen. Als er geen draagvlak is in Bathmen, dan is die er wél in Deventer. Hebben we geen draagvlak in Dinxperlo, dan is die wél te vinden in Aalten. En mocht in geen enkele gemeente voldoende draagvlak zijn, dan is er volgens de minister nog altijd draagvlak te vinden in de provincie. Op deze manier is er toch altijd wel ergens draagvlak? Volgens mij geldt dat het draagvlak in de op te heffen kleine gemeente zwaarder moet wegen dan het draagvlak in de nieuwe grote gemeente of in de provincie.
In een overleg met de Tweede Kamer op 11 september 2003 stelde Remkes dat niet alleen draagkracht, maar ook bestuurskracht van belang is. Maar wanneer heeft een gemeente voldoende bestuurskracht? Is een ambtenarenapparaat dat snel veel regels en richtlijnen kan verwerken efficiënt? Of schuilt de kracht van goed bestuur bijvoorbeeld ook in toegankelijkheid en kleinschaligheid? In bestuurders die eenvoudig te benaderen zijn en die weten wat er speelt in het dorp?
Voor sommige herindelingen die de minister wil doorvoeren is veel te zeggen, maar voor andere helemaal niet. Het leidde dan ook tot grote onvrede bij alle partijen in de Eerste Kamer dat minister Remkes alle herindelingen in één wet heeft gestopt. Omdat de Senaat slechts ja of nee kan zeggen tegen een wet – en bijvoorbeeld niet zoals de Tweede Kamer delen van een wet kan veranderen – kunnen de partijen slechts ja of nee zeggen tegen álle elf nieuwe gemeenten. Hiermee verbreekt de minister een belofte die in 2000 door de toenmalige minister aan de Eerste Kamer is gedaan, namelijk dat herindelingen voortaan “per stuk” zouden worden aangeboden.
“Het kabinet heeft geen aanleiding vraagtekens te plaatsen bij de goede samenwerking en het evenwicht van de regio met het huidige aantal gemeenten,” zo schreef de minister aan de Eerste Kamer, toen hem de vraag werd gesteld of de huidige gemeenten het zo slecht doen. Waarom dan al dat gedoe? Waarom dan al die herindelingen waar geen burger op zit te wachten? Remkes zou zich een goed bestuuder tonen als hij bij deze herindelingen de wensen van de burgers in kleine gemeenten serieus zou nemen. En als hij het de Eerste Kamer gunt om een serieuze afweging te maken.
In februari 2004 werden de huidige voorstellen goedgekeurd door de Tweede Kamer en kreeg Remkes de steun van de PvdA, de VVD, GroenLinks, de ChristenUnie en het CDA. Vooral de steun van het CDA is opmerkelijk, omdat deze partij eerder zei dat gemeenten niet tegen hun wil mogen worden heringedeeld. De bevolking in de betreffende gemeenten heeft nog één mogelijkheid om haar stem te laten horen. Komende dinsdag zijn in de Eerste Kamer hopelijk veel mensen aanwezig om Remkes aan eerdere beloften te houden.
