Eigen bijdrage voor gezondheidszorg ongewenst

De heers Sanders, voorzitter van de Raad voor de Volksgezondheid & Zorg (RVZ), heeft de kabinetsinformateur geadviseerd een eigen bijdrage voor patiënten in het leven te roepen. De geschiedenis herhaalt zich. Wellicht heeft de RVZ de afgelopen jaren niet opgelet. De invoering van een eigen bijdrage was en is nog steeds ondoelmatig en niet solidair, en daarom ongewenst.

Iedere patiënt moet zelf een deel van de behandeling betalen, is het advies van de RVZ aan de kabinetsinformateur. Sanders wil met de eigen bijdrage een beroep doen op de verantwoordelijkheid van de patiënt. Dit moet 'oneigenlijke en ongewenste consumptie van zorg' voorkomen, betoogt hij. Hiermee suggereert de voorzitter van de RVZ dat te veel mensen onnodig naar de huisarts of eerste hulp gaan en dat zou een druk op het zorgaanbod leggen. Voor een deel zal dit zo zijn. Maar de meeste mensen gaan naar een dokter omdat zij een probleem hebben. Je kan en mag niet van mensen verwachten dat zij een goede zelfdiagnose kunnen stellen en al helemaal niet als er financiële consequenties aan die diagnose kleven. Hoe moeilijk soms ook, het is vooral de taak van de medische professionals die mensen er op te wijzen en 'op te voeden' die te vaak onnodig hun hulp inroepen. Bijvoorbeeld mensen die de 24-uurs Eerste Hulp van een ziekenhuis zien als een 24-uurs serviceloket voor alle medische vragen en problemen, in plaats van noodhulp, moeten hier op gewezen worden. De huisarts als poortwachter speelt hier een belangrijke rol.

En juist die poortwachter, de huisartsen is verwaarloosd. Huisartsen moeten onder hoge druk werken en er is een groot tekort aan huisartsen. Geprobeerd wordt de werkdruk van de huisarts te ontlasten door het inzetten van doktersposten in de avond, nacht en het weekend. Een groeiend aantal Nederlanders heeft al niet eens meer een huisarts. Alleen door versterking van de eerste lijn kan de druk op bijvoorbeeld de eerste hulp in ziekenhuizen afnemen.

Het invoeren van een eigen bijdrage, en daarbij het leggen van financiële drempels op de toegang is niet de juiste oplossing voor de problemen in de zorg, omdat:

1. De vraag is of eigen bijdragen leiden tot het gewenste effect namelijk meer gepast gebruik van de zorg. Het gebruik van geneesmiddelen, het bezoek aan de specialist, de opname in het ziekenhuis en dergelijke zijn meer een beslissing van de arts dan van de patiënt. De grootste keuzevrijheid hebben patiënten bij de huisartsenzorg. De toegang tot de huisarts als poortwachter dient echter geen financiële drempels te bevatten.
2. Als er al een effect is van minder gebruik van zorg, kan het gaan om onnodige maar ook om noodzakelijke zorg. Dus mensen voor wie hulp en zorg noodzakelijk is maar die om financiële redenen hier van afzien of te laat hulp zoeken. Uit de evaluatie van de door Paars 1 ingevoerde eigen bijdragen bleek bijvoorbeeld dat mensen met lage inkomen meer geremd zijn in het gebruik van geneesmiddelen dan mensen met hoge inkomen. Daarmee ontstaat dus een tweedeling in de zorg.
3. Er kan zelfs sprake zijn van meer gebruik van niet-noodzakelijke zorg. Eigen betalingen kunnen namelijk leiden tot meer calculerende patiënten Zij hebben er immers voor betaald en willen waar voor hen geld en dus toch die verwijskaart of dat recept, ook al vindt de huisarts dat niet nodig.
4. Het doet afbreuk aan de solidariteit in de zorg tussen arm en rijk. Voor mensen met lagere inkomens is de financiële klap als ze ziek zijn relatief harder. Zeker als je bedenkt dat mensen met lager inkomens, juist vanwege hun sociaal economische positie, slechtere leef-, woon- en werkomstandigheden, vaker ziek zijn en vaker een beroep moeten doen op de zorg.
5. Het doet afbreuk aan de solidariteit tussen gezond en ziek. Met name de chronisch zieken en ouderen worden er door getroffen.
6. Het is enorm bureaucratisch. Invoering veroorzaakt een nodeloos rondpompen van geld en belast ziekenhuizen met een enorme administratie. Je zou zeggen: ziekenhuizen hebben wel iets anders te doen. Er moeten rekeningen gestuurd worden naar patiënten, al dan niet via ziektekostenverzekeraars. Als deze rekeningen zijn betaald, moeten ze geboekt worden. Er moeten instanties in het leven geroepen worden die vervolgens de ziekenhuisadministratie en de administratie van verzekeraars weer controleert. Kortom: de eigen bijdrage veroorzaakt een enorme bureaucratie en belast ziekenhuizen met werkzaamheden die niets met genezen van patiënten van doen heeft. Voor een toekomstig kabinet dat besparing in en afschaffing van bureaucratie hoog in het vaandel heeft staan doet zij er verstandig aan dit advies naast zich neer te leggen.

De bureaucratie en het geringe effect op terugdringen van gebruik van zorg waren de redenen voor Paars 2 om de door Paars 1 ingevoerd eigen bijdrage weer af te schaffen. Hetzelfde gold ooit voor het 'specialistengeeltje'en de 'medicijnenknaak'. RVZ-voorzitter Sanders stelt dan ook dat de eigen betalingen 'substantieel' moeten zijn. Dat betekent dat de onbedoelde effecten, het afzien of uitstellen van noodzakelijk zorg, en de afname in solidariteit, ook substantieel zijn.

Mijn advies aan het kabinet: verbeter de zorg voor iedereen, ongeacht het inkomen, en kies voor structurele oplossingen. Minder bureaucratie en regels, meer investeringen om de zorg weer op te bouwen. De budgettering moet worden afgeschaft. Er moet geïnvesteerd worden in de werkers in de zorg: in opleidingen en in arbeidsomstandigheden van verpleegkundigen en verzorgenden Hun salaris moet omhoog, en de werkdruk En er moet een flinke impuls kunnen geven worden aan het verbeteren van de eerstelijnszorg, waaronder de huisartsen. Zij zijn degenen die de poort tot de zorg kunnen bewaken zonder dat dat ten koste van de kwaliteit van de zorg gaat. Zij moeten daar dan wel de tijd en de ruimte voor hebben.