Zonder vertrouwen komt er geen eind aan terrorisme
De derde wereldoorlog zal niet meer een oorlog zijn tussen hoogontwikkelde industriestaten, maar tussen het rijke noorden en het arme zuiden. Dat geluid viel al in de jaren '60 te horen bij denkers over demografische ontwikkelingen, neo-kolonialisme en ontwikkelingsstrategie. Zo'n noord-zuidoorlog werd toen mogelijk geacht rondom het Suezkanaal of het Panamakanaal, over Cuba, bij de Arabische oliebronnen, tussen de beide oevers van de Middellandse Zee of om de macht in de voor het westen belangrijke steden Hongkong en Singapore. Vanuit Europa gezien was Afghanistan niet meer dan een exotisch vakantieland voor avontuurlijke jongeren.
Reden voor een noord-zuid oorlog zag men in de grote en groeiende inkomensverschillen. En ook in de bevolkingsstagnatie in de rijke landen en de voortgaande bevolkingsgroei in de arme. Europa, de VS en Japan verbruikten en verbruiken een onevenredig groot deel van de grondstoffen en de energie in de wereld, en profiteerden bovendien van zwaar onderbetaalde arbeid in landbouw, mijnbouw en kleine nijverheid. Ondanks allerlei mooie plannen van ontwikkelingsplanners en ontwikkelingswerkers kon men toen al zien dat de economische groei in de Derde Wereld de groeiende omvang van de bevolking en het wegstromen van de winsten naar buitenlandse eigenaren niet kon bijhouden. Bovendien steunden vooral Frankrijk, Groot-Brittannië en de VS allerlei dictatoriale regimes in de Derde wereld die belang hadden bij instandhouding van deze ongelijke verdeling van macht en welvaart. Wie verder doordacht besefte dat de rijke westerlingen zich steeds meer gehaat zouden maken en de rest van de wereld voor hen steeds minder veilig en toegankelijk zou worden.
De laatste jaren raakte die tegenstelling tussen rijk en arm steeds meer uit beeld. Rebelse regimes die de overmacht van de rijkste landen in woorden aanvielen, gedroegen zich steeds tammer en afhankelijker. Internationale ondernemingen uit het noorden vergrootten hun invloed in het zuiden en wekten de verwachting dat men ook daar ooit net zo rijk zou worden. De rijke landen raakten verdeeld toen de VS onder Bush de weg van het isolement opgingen. Met de weigering om het klimaatverdrag tegen broeikasgassen te ondertekenen, met het onttrekken van Amerikaanse burgers aan een internationaal gerechtshof, met een opnieuw uit de 'star wars' periode opgedoken anti-rakettenschild, met een weigering om chemische en bacteriologische wapens voorgoed de wereld uit te helpen, met lawaaivliegtuigen, hormoonvlees en het Echelon-afluistersysteem. In Europa namen we dit Amerika steeds minder serieus.
Hoe wrang ook, de op 11 september 2001 aangerichte verschrikkingen zijn het mooiste geschenk dat de huidige Amerikaanse president zich had kunnen wensen. De binnenlandse kiezers die vorig jaar in meerderheid niet op hem wilden stemmen, staan nu vrijwel als één man achter hem. Europa doet opeens mee aan een militaire coalitie van alle rijken tegen alles wat arm en opstandig is. Het mislukte model van de Israëlische premier Sharon, die denkt dat je verzet definitief kunt breken door hard en meedogenloos terug te slaan, vindt nu navolging op wereldschaal. Als het ging om een ouderwetse frontenoorlog zou het noorden zeker winnen.
Op 4 oktober heb ik in het EP gestemd tegen twee agendapunten die bijdragen tot oorlogsvoorbereiding. Omdat ik denk dat daarmee het terrorisme eerder wordt aangemoedigd dan vermeden. Vernederde mensen zoeken hun toevlucht tot een ideologie die hun eigenwaarde en rechtsgevoel sterkt, in dit geval een vorm van de Islam. Door oorlogshandelingen worden de haat en wanhoop waaruit het terrorisme voortvloeit verder gevoed, terwijl de achterliggende problemen van armoede, ongelijkheid en vernedering onopgelost blijven. De oorlog tegen het terrorisme kan niet definitief worden gewonnen met de middelen van gisteren, maar alleen als de rijke landen aantonen dat het van hen geschapen vijandbeeld volkomen onterecht is en aan de grote ongelijkheid een eind komt. Laten we beginnen met afschaffing van een vrijhandel waarin alleen diegene die het het goedkoopste importeert en produceert kan overleven, ten koste van arbeid, milieu en dierenwelzijn. En met de aanwezigheid van westerse militaire basis en schepen in het zuiden. Maar dat was in oktober een minder populaire boodschap dan die van EU-commissaris Bolkestein, die tot de orde werd geroepen omdat hij nòg meer confrontatie met de Derde Wereld zocht.