Weeklog Dennis de Jong: Pasen, ook in Oekraïne
Steeds heb ik de overtuiging gehad dat religieuze leiders een positieve rol kunnen spelen bij het beheersen van conflicten en het op gang brengen van verzoening. Die overtuiging krijgt in het geval van Oekraïne echter wel een flinke knauw. De Oekraïens-Orthodoxe Kerk staat daar lijnrecht tegenover de Russisch-Orthodoxe Kerk. Zelfs op Pasen, het feest van de wederopstanding, lukt het de geestelijken niet het goede voorbeeld te geven. Terwijl dialoog meer dan ooit nodig is, geven de instituten die dat goed zouden moeten kunnen, niet thuis. Een gemiste kans. Ik kan slechts hopen dat dit Paasfeest ook aan hen duidelijk maakt dat het zo niet verder kan.
Al voordat ik Europarlementariër werd, heb ik mij op het ministerie van Buitenlandse Zaken beziggehouden met interreligieuze dialoog. Dat was best controversieel, want doorkruis je daarmee niet de scheiding van Kerk en Staat, en instrumentaliseer je religie daarmee niet teveel? Ik ben daar altijd tegen ingegaan, omdat ik voorbeelden zag, in Afrika en in Latijns-Amerika, waar religie bij conflicten zorgde voor verbinding en verzoening. Een vredesproces laten starten of leiden door de Kerk is onmogelijk. Daarvan zijn, behalve in Mozambique, ook nauwelijks voorbeelden bekend. Zorgen voor herstel van de onderlinge betrekkingen, daar zeggen religies wel goed in te zijn.
Ook in het Europees Parlement heb ik mij beziggehouden met de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging. Eenvoudig, omdat voor wie een dergelijk geloof of overtuiging aanhangt, dit een van de meest wezenlijke zaken in zijn of haar leven is. De Kerken in Oekraïne lijken echter bezig met escalatie, in plaats van met verzoening. En dat terwijl zij toch vanuit hetzelfde christelijk geloof opereren. Wat drijft de geestelijken? Waarschijnlijk ligt het antwoord in een te sterke binding tussen deze Kerken en een Staat: Oekraïne in het geval van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk, Rusland in het geval van de Russisch-Orthodoxe Kerk.
Scheiding van Kerk en Staat heb ik vaak de beste garantie genoemd voor de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging. De praktijk in Oekraïne laat zien dat een dergelijke scheiding van Kerk en Staat ook nodig is, als je religies de ruimte wilt geven zich in te zetten voor verzoening. Zolang de geestelijken instructies krijgen uit Kiev of uit het Kremlin wordt het nooit wat. Misschien zou deze boodschap eens aan de regering in Kiev moeten worden gegeven: als je wilt dat het land bijeen blijft, heb dan eens een goed gesprek met je religieuze leiders en zeg hen dat in plaats van de Staat te dienen, zij zich zouden moeten laten inspireren door hun geloof. Ze kunnen toch niet echt van mening zijn dat ze Jezus dienen door de spanningen alleen maar op te voeren? Misschien wordt het dan nog wat en kunnen Oekraïners een betere Pinksteren tegemoet zien na een verloren Pasen.