Eerste Kamer beslist snel over parlementaire enquête privatisering

Op 15 maart beslist de Eerste Kamer of er een parlementaire enquête komt naar de gevolgen van twintig jaar privatisering en verzelfstandiging van overheidsdiensten. Nooit eerder maakte de Eerste Kamer gebruik van haar grondwettelijke recht een dergelijk diepgaand onderzoek te doen. ‘Eens moet de eerste keer zijn – en het onderwerp is er belangrijk genoeg voor’, zegt SP-fractievoorzitter Tiny Kox. Samen met zijn collega’s van ChristenUnie en PvdA heeft hij het voorstel op tafel gelegd. Het lijkt erop dat een meerderheid van de Eerste Kamer er op 15 maart 'ja' tegen zal zeggen. VVD en CDA twijfelen nog maar hebben samen te weinig zetels om een enquête te blokkeren.

Twintig jaar lang zijn in Nederland tal van overheidsdiensten verzelfstandigd of geprivatiseerd. Post, telefonie, openbaar vervoer en energie werden van overheidstaak tot private aangelegenheid. Met de privatisering veranderde ook de positie van duizenden werknemers bij de voormalige overheidsdiensten, terwijl burgers steeds meer veranderden in consumenten. Verbetering van de dienstverlening, tegen gemiddeld lagere kosten, was een van de belangrijke aannames die onder het privatiseringsproces lag. Met elkaar concurrerende bedrijven zouden in staat zijn elkaar te prikkelen tot meer efficiency en lagere kosten, wat uiteindelijk ten goed zou komen aan de consument. Bij onvrede kon de consument overstappen naar de concurrent. Zo zou het marktmechanisme iedereen dienen en zou de samenleving worden bevrijd van logge overheidsdiensten die deden waar ze zin in hadden en burgers weinig serieus namen.

Grote vraag is wat er twintig jaar later van die aannames terecht gekomen is en of burgers, werknemers en consumenten echt tevreden zijn over alle verzelfstandigingen en privatiseringen. Daarop moet de parlementaire enquête antwoord geven. Tevens zal worden bezien hoe zorgvuldig het wetgevingsproces zelf is verlopen. Nederland liep in de Europese Unie vaak ver voor de muziek uit en maakte veel meer haast dan andere landen om overheidsdiensten uit handen te geven. Bekend voorbeeld is de verkoop van de Nederlandse energiebedrijven aan buitenlandse multinationals. Daardoor is Nederland nu minder in staat een eigen duurzame energiepolitiek te voeren, vergeleken met andere Europese landen.

Als de Eerste Kamer op 15 maart akkoord gaat met het starten van een parlementaire enquête naar de gevolgen van verzelfstandiging en privatisering van overheidsdiensten, zal op korte termijn een voorbereidingscommissie door de senaat worden geïnstalleerd. Tiny Kox hoopt dat ook CDA en VVD 'ja' zullen zeggen tegen het onderzoek: ‘De VVD moet toch benieuwd zijn of haar ideologische keuze voor privatisering de burgers uiteindelijk gediend heeft. En het CDA heeft zelf over een aantal belangrijke privatiseringen twijfels geuit. Het parlementaire onderzoek wordt geen koppensnellerij maar zal wel inzichten opleveren die leiden tot betere dienstverlening aan de burgers in de toekomst.’